“Làn sóng mới” trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp
Nông nghiệp công nghệ cao được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn nhận định là “làn sóng mới” trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, tạo ra những sản phẩm chất lượng, bước đầu cạnh tranh được với hàng hóa nhập ngoại và hướng tới xuất khẩu. Đây cũng là hướng đi tất yếu để nông nghiệp thực sự là một thế mạnh của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế và tác động của biến đổi khí hậu ngày càng mạnh mẽ.
Ông Trần Xuân Định, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho biết, nông nghiệp công nghệ cao là một trong những hướng đi mà Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn hướng tới. Chính phủ cũng đã có Nghị Quyết 30/2017 về quy định chính sách khuyến khích đầu tư phát triển nông nghiệp ứng dụng công Tầm nhìn đến 2030. Giảm chi phí tăng tỷ trọng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp lên tới 30 - 35%.
Hiện đã có 34 khu đã được phê duyệt theo Quyết định 575 và đã được quy hoạch tổng thể theo hướng ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp. Các tỉnh tham gia đã hội tụ đủ điều kiện về đất đai, khí hậu, điều kiện từng vùng để phát triển ứng dụng công nghệ cao là 10 tỉnh gồm: Hậu Giang, Phú Yên, Thanh Hóa, Khánh Hòa, Lâm Đồng, TPHCM, Bình Dương, Quảnh Ninh, Thái Nguyên, Cần Thơ.
Tuy nhiên khoảng 3 năm trở lại đây, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã phát triển khá nhanh. Một số loại rau, quả đã được ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Ví dụ như cà chua, làm dưa. Hiện nay, các đơn vị sản xuất tập trung vào dưa lưới, dưa vàng, dưa kim cô nương. Những năm trước, sản phẩm này đều phải nhập từ Thái Lan, giá thành khoảng 70.000đ - 80.000đ/kg. Nên mỗi quả dưa có giá đến 200.000đ.
Nhưng hiện nay, giá thành đã hạ. Ấn tượng nhất là diện tích nhà lưới, nhà kính tăng nhanh. Tổng diện tích nhà lưới, nhà màng tăng khoảng 5 lần so với giai đoạn 2013 - 2014. Tỉnh Lâm Đồng hiện nay có khoảng 1.600 ha nhà kính, nhà lưới. TPHCM và tỉnh Hà Nam cũng vào cuộc nên diện tích tăng nhanh.
Ở Hà Nam trồng khá thành công trong hệ thống canh tác này. Các đơn vị sản xuất áp dụng canh tác tiên tiến thông minh, điện thoại di động có thể điều khiển được tất cả các hoạt động để chăm sóc cây trồng. Ngoài ra, rất nhiều diện tích nhà kính, nhà lưới ở Mộc Châu- Sơn La tăng nhanh để trồng rau đặc biệt các loại cao cấp như hoa ly và sản xuất một số loại rau.
Một số nơi ở ngoại thành Hà Nội đã làm nhà màng, nhà lưới, nhà kính để sản xuất các loại rau rải vụ, kiểm soát được quá trình canh tác. Ấn tượng nhất ở năm 2017 là các mô hình như thế. Sự vào cuộc của Viện nghiên cứu rau quả, Viện cây lương thực và cây thực phẩm, viện nghiên cứu ngô, Viện Khoa học kĩ thuật Bắc trung Bộ,… đã triển khai rất nhiều tiến bộ kĩ thuật về giống, rau củ quả, mô hình thiết kế hợp lý, các giống hoa Trong đó, lan hồ điệp, các loại hoa cao cấp khác như hoa ly, hoa chuông, hoa cúc, hoa lay ơn.
Các mô hình ứng dụng công nghệ cao trong trồng trọt khá mềm dẻo, có mô hình chi phí thấp, phù hợp với túi tiền của nông dân. Ở Đan Phượng, nông dân làm nhà lưới như tre để làm hoa như dịp tết hoa lay ơn, đồng tiền,.. Có doanh nghiệp có tiềm lực tài chính thì làm mô hình nhà kính, nhà lưới khá hiện đại như kiểu của Israel, điều khiển hoàn toàn tự động, kết nối với điện thoại thông minh.
Với lĩnh vực nuôi trồng thuỷ sản, ghi nhận một loại mô hình ứng dụng công nghệ cao như nuôi tôm ở Duyên hải nam trung bộ, đồng bằng sông cửu Long, Nam Định, Hà Tĩnh khá hiện đại. Các mô hình thương phẩm tạo ra năng suất và thương phẩm lớn. Nuôi tôm công nghệ cao năng suất gấp 10 lần so với bình thường. Mô hình ứng dụng công nghệ cao trong các ngành nuôi trồng thuỷ sản như cá tầm, cá lăng, ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Mô hình chăn nuôi đại gia súc trong điều kiện hoàn cảnh, năng suất sữa, thịt tăng gấp vài lần so với ở ngoài.
Mặc dù đã có những tín hiệu tích cực và khả quan vì một loạt các nhà đầu tư lớn là các doanh nghiệp hàng đầu của Việt Nam đang sản xuất và kinh doanh ở các lĩnh vực khác cũng đã quan tâm đến lĩnh vực nông nghiệp và đầu tư sang lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên ông Trần Xuân Định cho rằng đến thời điểm này theo đánh giá thì các doanh nghiệp tham gia đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp nói chung và ứng dụng công nghệ cao nói riêng là chưa nhiều.
Những e ngại khi các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp và nông nghiệp công nghệ cao đó là sự tác động khá bất thường của điều kiện thời tiết khí hậu, Việt Nam lại là nước nhiệt đới bị tác động của các hiện tượng thiên nhiên như bão lụt, lạnh làm thiệt hại thậm chí phá huỷ những cơ sở sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; có nghĩa là rủi ro trong sản xuất nông nghiệp là rất lớn.
Hơn nữa đầu tư ban đầu cho xây dựng những vùng công nghệ cao thì chi phí lớn, khả năng thu hồi vốn chậm, nhà nước thì chưa có chính sách bảo hiểm, thị trường tiêu thụ cũng là một vấn đề khi sản xuất lớn tập trung với khối lượng hàng hoá lớn. Việt Nam cũng chưa có hệ thống chế biến sâu để nâng cao trong chuỗi sản xuất nông nghiệp. Chính sách đất đai dồn đổi, cho thuê để các doanh nghiệp có thể đầu tư cho các lĩnh vực công nghệ cao còn rất khó khăn và không thuận lợi như ở các khu công nghiệp. Đó là những lí do chính mà các doanh nghiệp chưa mặn mà.
Phát triển nông nghiệp công nghệ cao theo xu hướng của công nghệ 4.0
Nhận định như nào về xu hướng ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp thời gian, PGS.TS Đặng Văn Đông cho biết, việc sản xuất ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp thời gian tới sẽ phát triển một cách mạnh mẽ hơn, huy động được nhiều doanh nghiệp, người dân tham gia hơn và mang lại hiệu quả cao hơn so với hiện nay.
Phát triển ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp thời gian tới cũng sẽ được cải tiến để hoàn thiện hơn để nhiều đối tượng có thể tham gia được. Đặc biệt sẽ phát triển theo xu hướng của công nghệ 4.0. Tức là, giải quyết những tồn tại, khó khăn đã nêu ở trên để tiến tới một nền nông nghiệp thông minh. Không những mang lại hiệu quả kinh tế cao mà còn an toàn, bền vững và thân thiện với môi trường.
Có rất nhiều mặt hàng rau, hoa, quả có khả năng ứng dụng công nghệ cao như: Thanh Long, chuối, xoài, cây có múi, cà chua, dưa chuột, dưa lưới, ớt ngọt, rau ăn lá, hoa lan, hoa hồng, hoa cúc, hoa lily... Tùy theo điều kiện sinh thái, điều kiện kinh tế xã hội, điều kiện của từng doanh nghiệp, chủ trang trại mà các bạn có thể quyết định cho mình một đối tượng phù hợp nhất.
XEM THÊM >> Lão nông lên núi làm mô hình “đa cây, đa con”, trồng rau công nghệ cao
Ông Trần Xuân Định cũng cho rằng, trong bối cảnh biến đổi khí hậu việc ứng dụng công nghệ cao chính là một phương thức canh tác thông minh ứng phó có hiệu quả nhất đối với biến đổi khí hậu đến nhanh hơn, tác động mạnh mẽ hơn. Nông nghiệp là ngành chịu ảnh hưởng nhất của biến đổi khí hậu. Cả một quá trình sản xuất khi đã đến giai đoạn thu hoạch thì nông dân gặp sương muối, bão lụt là có thể xoá hết công sức của bà con nông dân. Nhưng khi ứng dụng công nghệ cao là sản xuất trong điều kiện hạn chế được tác động của ngoại cảnh thì nó góp phần giảm thiểu được những thiệt hại do biến đổi khí hậu mang lại.
Vấn đề ứng dụng công nghệ cao mang lại năng suất tăng cao gấp nhiều lần và giá trị cũng tăng cao gấp nhiều lần sản xuất bình thường. Chẳng hạn 1ha gieo trồng bình thường thu hoạch được 10 - 120 triệu VNĐ cho 1 năm canh tác nhưng nếu ứng dụng công nghệ cao thì 1ha có thể thu hàng tỷ đồng, thậm chí là nhiều tỉ đồng trong 1 năm.
Chính vì vậy mà Chính phủ trong Đề án 176 về phát triển nông nghiệp công nghệ cao đến 2020 và tầm nhìn đến 2030 hướng đến đạt giá trị chiếm 30 - 35% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp
Một vấn đề quan trọng khác nữa là sản phẩm nông sản sản xuất ra hoàn toàn có thể kiểm soát được an toàn thực phẩm và mẫu mã đẹp hơn và dễ truy xuất nguồn gốc, dễ tạo điều kiện xây dựng thương hiệu nông sản trong thị trường quốc tế và nội địa.