Chó xoáy Phú Quốc (Kiên Giang) được biết đến là một trong những giống cho quý hiếm nhất thế giới bởi có xoáy trên lưng.
Chó xoáy Phú Quốc có nhiều loại giống khác nhau, từ vện, vàng, đen, vằn… Tuy nhiên, chó vện được nhiều người chọn nuôi bởi tính tinh khôn, thông minh, lanh lợi trong việc giữ nhà. Ông Đặng Như Luyến (tự Năm Cưa, 63 tuổi) - một người dân ở Phú Quốc, cho biết chó Phú Quốc ban đầu có 2 loại lông đen và lông vàng, nhưng dần dần lại tạo thành những con sọc, vện như ngày nay.
Theo kinh nghiệm của những người dân Phú Quốc, để phân biệt một con chó xoáy với một con chó thường là rất dễ. Theo đó, ngoài việc có xoáy trên lưng, một con chó xoáy Phú Quốc trưởng thành nặng khoảng 20–25 kg với cái đầu nhỏ, cổ dài, mõm dài, có những chấm đen trên lưỡi… Đặc biệt, chó Phú Quốc biết đào hang để đẻ và có biệt tài săn các loại thú nhỏ, bơi dưới nước giỏi như rái cá nhờ chân có màng như chân vịt và bộ lông mượt sát (1–2 cm) rất ngắn nên khi ướt, chó Phú Quốc chỉ cần lắc mình vài lượt là nước bắn đi, lông sẽ nhanh khô.
Trò chuyện với chúng tôi, ông Luyến cho biết ông đã có 40 năm nuôi chó xoáy Phú Quốc. Theo đó, năm 1977, ông ra Phú Quốc lập nghiệp. Nghe người ta mách bảo chó Phú Quốc săn giỏi nên ông tìm đến những người có kinh nghiệm trong nuôi chó săn để học hỏi và xin chó về nuôi. Lúc ấy, chó Phú Quốc chỉ cho hoặc đổi bột ngọt, đường và dầu ăn… Hơn 5 năm nuôi chó đi săn, ông tự hào về những chú chó săn của mình.
Ông Luyến kể, hồi đó ông nuôi 5 con chó săn, mỗi lần đến đêm trăng sáng là cả đàn chó săn lên núi săn mồi, đi đầu là một con đầu đàn dẫn những con còn lại phải nghe theo. Các thú săn được gồm rùa, gà rừng… Khi săn được con mồi, các con khác ở lại canh giữ "chiến lợi phẩm", còn con đầu đàn chạy về "kêu" chủ lên lấy mồi. Đến năm 1982, ông Luyến chuyển sang nuôi chó Phú Quốc để kinh doanh.
Theo kinh nghiệm của ông Luyến, muốn chọn chó để săn phải lựa những con có khung xương chắc khỏe, mắt sâu, tai cụp, đuôi và lông sát, mõm bằng, chân chum, đuôi cong...
Ông Luyến cũng chỉ cách để nhận biết chó Phú Quốc và chó Thái. Theo kinh nghiệm nhiều năm nuôi chó của ông thì hiện tại ở thị trường Phú Quốc có rất nhiều chó lai với chó Thái. Tuy nhiên, chó Thái không tinh khôn bằng chó Phú Quốc, từ thần thái đến việc thân thiện với chủ nhà, mặc dù chó lai Thái thì có hình dáng đẹp hơn so với chó Phú Quốc.
Trong gần 40 nuôi và thuần chủng chó Phú Quốc, ông Luyến có một con chó đực giống mà khách trả đến 100 triệu nhưng ông nhất quyết không bán. Theo ông, một con chó Phú Quốc con có giá tầm từ 2-5 triệu đồng, còn chó lớn có giá đến hàng chục triệu đồng.
Nhiều người nuôi chó Phú Quốc cho biết họ rất mong muốn các cơ quan chức năng của huyện Phú Quốc và tỉnh Kiên Giang quan tâm hơn đến loài chó Phú Quốc, đồng thời có cơ chế để bảo tồn và phát triển loại chó tinh khôn này.