Người dân làng Lạc Thổ chăm sóc đàn gà Hồ phục vụ khách ăn Tết.
Bắc Ninh hỗ trợ để DABACO bảo tồn gà tiến vua
Theo đó, UBND tỉnh Bắc Ninh quyết định giao giao Công ty TNHH MTV gà giống DABACO thuộc Công ty cổ phần tập đoàn DABACO Việt Nam chọn tạo, nuôi giữ và phát triển đàn giống gà Hồ năm 2021
Số lượng đàn giống gà Hồ được giao chọn tạo, nuôi giữ là 3.000 con/năm (gồm 2.700 con gà mái và 300 con gà trống) với kinh phí hỗ trợ năm 2021 là 1.500.000.000 đồng.
Năm 2018, HĐND tỉnh Bắc Binh đã ban hành Nghị quyết số 147/2018/NQ-HĐND về việc hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Trong đó. có quy định hỗ trợ chọn tạo nuôi giữ và phát triển đàn giống gà Hồ.
Theo đó, đối với cơ sở nuôi giữ giống, hỗ trợ hàng năm cho cơ sở đủ điều kiện chọn, tạo, nuôi giữ giống gà Hồ với mức 500 nghìn đồng/con/năm. Số lượng gà Hồ nuôi giữ hằng năm không quá 3.000 con để sản xuất gà giống cung cấp cho người chăn nuôi.
Điều kiện hỗ trợ là cơ sở được UBND tỉnh giao nhiệm vụ nuôi giữ giống gốc theo đề nghị của Sở NNPTNT và phải có địa điểm phù hợp với quy hoạch, có nhân viên kỹ thuật trình độ đại học trở lên chuyên ngành chăn nuôi hoặc chăn nuôi thú y, có cơ sở vật chất và trang thiết bị kỹ thuật phù hợp với việc nuôi giữ giống.
Cùng với đó, cơ sở phải đảm bảo chăn nuôi an toàn sinh học và các quy định hiện hành của nhà nước; có hồ sơ theo dõi gà Hồ giống và công bố chất lượng giống vật nuôi theo tiêu chuẩn phù hợp.
Đối với các tổ chức, cá nhân chăn nuôi gà Hồ, hỗ trợ một lần cho các tổ chức, cá nhân chăn nuôi mua giống gà Hồ hậu bị từ cơ sở được giao nuôi giữ giống gà Hồ với mức 50 nghìn đồng/con, mỗi hộ được hỗ trợ mua không quá 200 con gà.
Một con gà trồng Hồ thể hiện mình trước gà mái.
Gà có lai lịch hiểm hách
Theo ông Nguyễn Đăng Chung, Chủ nhiệm Câu lạc bộ gà Hồ, làng Lạc Thổ, giống gà này đã có lịch sử hình thành cách đây hơn 600 năm.
Căn cứ vào một số tài liệu còn lưu giữ, vào năm Minh Mệnh thứ 18 (năm 1837) tục gà thờ đã có và bắt đầu dần hoàn chỉnh. Khi ấy các cụ bô lão, trưởng làng Lạc Thổ đã nghĩ đến việc mang giống gà quý của địa phương để tiến vua sẽ rất ý nghĩa, nên ra sức khuyến khích dân chúng tăng gia sản xuất, phát triển nông trang, chăn nuôi gà Hồ.
Để khuyến khích người dân nuôi gà Hồ, làng đã tổ chức tục lệ thi gà vào ngày mồng 4 tháng Giêng, trong lễ “khao trầu”. Theo lệ làng, dân Lạc Thổ được chia ra các giáp. Trong mỗi giáp sẽ họp bàn, quyết định chấm xem bao nhiêu người được nuôi gà trống thờ “khao trầu”.
Người được chọn phải rất mát tay chăn nuôi, tính tình cẩn thận, tỉ mỉ và quan trọng là đạo đức thuộc hàng "sáng không một tì vết". Thế nên ai được giáp “chấm” để nuôi gà lễ đều coi đó là một vinh dự cực lớn.
Những năm qua, nhất là từ khi tái thiết đình làng thì ngày chính lễ hội được chuyển vào ngày 10 tháng 2 Âm lịch hàng năm. Tất cả các nghi lễ của hội làng đã được khôi phục đầy đủ và được mở trong 3 ngày, từ mùng 8 đến mùng 10.
Trong lễ hội có nhiều nét văn hóa đặc sắc với đầy đủ các nghi thức tế lễ, các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ, các trò chơi, môn thi đấu... và nhất là không thể thiếu một nét văn hóa đặc sắc mà không nơi nào có được, đó là hội thi gà Hồ.
Tuy nhiên, bây giờ thể lệ thi đã thay đổi với việc thi cả cặp đôi trống mái, đơn trống và đơn mái (gà còn sống) và tiêu chí ngoài trọng lượng lớn, gà còn phải đẹp về hình thức, độ thuần chủng cao và có tiềm năng sinh sản tốt…
Gà trống Hồ có đặc điểm đầu gộc, mào sít, mã mận (màu mận chín) hoặc mã lĩnh (đen), đuôi nơm, chân to mầu hạt đỗ lành, vẩy chân mịn, vóc con gà trường, dáng oai phong, hùng dũng, khi trưởng thành con trống luôn hội đủ 5 phẩm chất của bậc quân tử: Văn, vũ, dũng, nhân, tín...
Cũng theo ông Chung, ngoài giá trị kinh tế, chính truyền thống tốt đẹp của quê hương là nhân tố vô cùng quý báu để người dân nơi đây gìn giữ, bảo tồn và phát huy giống gà Hồ, giống gà được coi là quý hiếm bậc nhất trong thiên hạ - đứng đầu trong 5 giống gà tiến vua xưa kia.
Tiềm năng cũng như nhu cầu tiêu thụ gà Hồ giống và gà Hồ thịt là rất lớn. Gà Hồ được tiêu thụ rộng rãi khắp cả nước, tuy nhiên khách hàng chủ yếu là những người biết đến tìm mua.
Không chỉ nổi tiếng bởi mang đậm nét tâm linh văn hoá gắn với lễ hội truyền thống, với tranh dân gian Đông Hồ, gà Hồ ở còn là giống gà quý hiếm có giá trị kinh tế cao.
Con gà Hồ ở làng Lạc Thổ, thị trấn Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh vốn nổi tiếng bởi mang đậm nét tâm linh, văn hóa gắn với lễ hội truyền thống, với tranh dân gian Đông Hồ.
Trải qua thăng trầm của lịch sử, giống gà quý hiếm này vẫn được gìn giữ và phát triển đến hôm nay. Gà Hồ còn mang giá trị của một nguồn gen quý, một giống gà quý hiếm của Việt Nam có giá trị kinh tế được người dân Lạc Thổ phát huy nhằm tạo dựng nên một thương hiệu.
Không chỉ với người chăn nuôi mà ngay cả với các nhà nghiên cứu khoa học ở Viện Chăn nuôi Quốc gia, Học viện Nông nghiệp Việt Nam… đều khẳng định, gà Hồ là một giống gà quý hiếm “có một không hai” ở Việt Nam.
Điều quý hiếm trước hết là nó tồn tại qua hàng thế kỷ với biết bao thăng trầm, tưởng chừng như chỉ được biết đến qua truyền thống lễ hội ở địa phương, qua tranh dân gian Đông Hồ, hay qua những câu chuyện kể của các bô lão làng Lạc Thổ.
Thế nhưng, ngày nay con gà Hồ vẫn tồn tại và phát triển trong cuộc sống hàng ngày của người dân nơi đây và trở thành một sản vật quý hiếm của người tiêu dùng khắp cả nước.
Tuy nhiên, nếu chỉ mang danh gà quý hiếm, gà “tiến vua” thì chắc gà Hồ không thể được người dân ưa chuộng đến như vậy. Vấn đề còn nằm ở những đặc trưng và phẩm chất của con gà Hồ mà từ nhà khoa học, người chăn nuôi đến người tiêu dùng đều công nhận và khen ngợi.
Cận cảnh trứng gà Hồ.
Gà có 5 phẩm chất của bậc quân tử
Về ngoại hình, gà Hồ là giống gà to, mau lớn, có ngoại hình màu sắc đẹp, thân hình cường tráng, hùng dũng nhưng lại hiền hậu. So với các giống gà khác gà Hồ có đặc điểm chung là đầu gộc, mào gà (cả trống và mái) đều là mào sít (mào con chim sít), cao trường, vẩy chân mịn, mầu đỗ lành (hạt đỗ tương), ngón chân mập.
Gà trống có đặc điểm đầu gộc, mào sít, mã mận (màu mận chín) hoặc mã lĩnh (đen), đuôi nơm, chân to mầu hạt đỗ lành, vẩy chân mịn, vóc con gà trường, dáng oai phong, hùng dũng, khi trưởng thành con trống luôn hội đủ 5 phẩm chất của bậc quân tử: Văn, vũ, dũng, nhân, tín...
Gà mái cũng có đầy đủ các tiêu chí như gà trống, nhưng khác là gà mái nhỏ hơn, dáng bầu bĩnh, hiền lành và có 3 mầu: Mã thó (mầu đất thó); Mã nhãn (mầu quả nhãn chín) và Mã sẻ (mầu lông con chim sẻ).
Theo người dân ở làng Lạc Thổ, điều đặc biệt nhất là gà Hồ trưởng thành nặng trung bình từ 5 - 6 kg, có thời kỳ dự thi gà trống thuần chủng có thể nặng tới 9 - 10 kg nên gà Hồ còn có danh hiệu là "Đệ nhất đô vật".
Về phẩm chất thì thịt gà Hồ rất thơm ngon. Tuy gà to nhưng do được nuôi chủ yếu bằng phương pháp dân dã, tự nhiên nên thịt hồng, thơm ngon, có giá trị dinh dưỡng cao…
Với những đặc trưng và phẩm chất như vậy nên xưa kia gà Hồ được chọn làm sản vật dâng lên vua chúa nên gà Hồ còn được gọi là gà "tiến vua".
Ngày nay, mức độ quý hiếm và giá trị của gà Hồ được thể hiện khi người dân chủ yếu mua làm đồ cúng lễ, biếu tặng trong các dịp lễ, Tết.
Do gà mái Hồ thân thô, chân to khó tự ấp nở nên người dân làng Lạc Thổ phải "nhờ" gà Tây ấp giúp.
Ông Chung cho biết, hiện nay, giá gà Hồ giống dưới 10 ngày tuổi thường từ 130.000 - 150.000 đồng/con, nhiều ngày tuổi hơn thì giá cao hơn. Đối với gà thịt, giá phụ thuộc vào trọng lượng và mẫu mã nhưng thường dao động từ 400.000- 500.000 đồng/kg đối với gà từ 4 - 4,5 kg; 600.000 - 650.000 đồng/kg đối với gà từ 5 - 5,5 kg. Cá biệt vào thời điểm Tết Nguyên đán giá gà thịt có thể lên đến 800.000 - 1 triệu đồng/kg…
Mặc dù giá gà cao nhưng lượng người tìm mua vẫn rất lớn. Tuy nhiên, người chăn nuôi ở Lạc Thổ lại rất khó tăng quy mô tổng đàn, nguyên nhân chủ yếu là do thiếu nguồn kinh phí đầu tư và mặt bằng sản xuất chăn nuôi.