Công trình thủy điện Sơn La tích nước đã tạo cho Quỳnh Nhai vùng lòng hồ rộng lớn, được ví như “Hạ Long trên cạn” tuyệt đẹp nơi núi rừng Tây Bắc, mặt nước phẳng lặng và yên bình.
Đến đây du khách không chỉ được hòa mình cùng thiên nhiên thưởng ngoạn cảnh đẹp hữu tình, hít thở bầu không khí trong lành, mà còn được thưởng thức những món ăn ẩm thực đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái nơi đây. Trong đó, món cá tép dầu khô một trong những món ăn đặc sản do chính bàn tay bà con nông dân ven bờ sông Đà làm ra đang làm nức lòng du khách.
Sông Đà nơi người dân đánh bắt cá để chế biến đặc sản cá tép dầu khô.
Từ lợi thế mặt nước, nhiều người nông dân Quỳnh Nhai trước đây vốn chỉ sống bằng trồng cây ngô, cây sắn trên đất đồi núi, nay chuyển sang nuôi trồng, đánh bắt thủy sản và chế biến các sản phẩm từ cá. Và nghề làm cá tép dầu khô bắt đầu có từ đó.
Người dân sông ven sông Đà đánh bắt được khá nhiều cá tép dầu mỗi ngày.
Đến khu vực cầu Pá Uôn, cây cầu cao nhất Đông Nam Á, thuộc địa phận xã Chiềng Ơn (Quỳnh Nhai), chúng tôi có dịp trò chuyện với bà con nông dân đang sơ chế cá tép dầu. Loài cá chỉ to bằng 2 – 3 đầu ngón tay.
Theo người dân địa phương, mùa bắt cá tép dầu kéo dài từ tháng 11 năm trước đến tháng 4 năm sau. Trước đây, cá tép dầu chù yếu để phục vụ sinh hoạt trong gia đình, song do số cá bắt ngày một tăng lên, nên bà con đã chế biến phơi khô cá để ăn và bán cho khách.
Cá tép dầu không giống như những loại cá khác khi bắt về phải được sơ chế ngay, để lâu dễ bị hỏng.
Từ sáng sớm sau khi đánh cá về người dân đem cá rửa sạch, sau đó dùng dao nhỏ sắc nhọn mổ bỏ ruột, thông thường khi làm cá người ta hay mổ bụng thì đối với cá tép dầu được mổ dọc sống lưng. Ruột và đầu cá được bỏ đi, sau đó rửa sạch để ráo nước rồi ướp gia vị muối, mì chính, tương ớt, sa tế, đường, bột nghệ... khoảng 15 phút rồi đem phơi.
Cá tép dầu được phơi trên giàn làm bằng tre.
Giàn phơi cá được đan bằng tre, trời nắng thì phơi khoảng 2 ngày sẽ được một mẻ; những ngày trời mưa hoặc ít nắng, tránh cá bị mốc người dân dùng củi đốt đế hun khói. Hiện mỗi kilogam cá tép dầu khô có giá từ 150.000 – 200.000 đồng/kg.
Đặc sản cá tép dầu khô không chỉ là món ăn quen thuộc với người dân địa phương mà con là món ăn hấp dẫn đối với du khách.
Với cách chế biến đơn giản kết hợp cùng với gia vị, đã tạo nên món cá tép dầu khô mang hương vị dân dã, một đặc sản đối với thực khách thập phương mỗi khi ghé đến nơi đây. Hiện nghề làm cá tép dầu khô đang mang lại thu nhập ổn định cho người dân địa phương. Về Quỳnh Nhai mùa nào thực khách cũng có thể dễ dàng được thưởng thức món cá tép dầu khô thơm ngon và chọn làm quà biếu.