Những ngày gian khó
Cách đây hơn chục năm, tôi đã có dịp gặp Tráng A Cao. Khi đó A Cao là trưởng bản Hua Tạt, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. Vốn là chàng trai người Mông quanh năm vật lộn với nương, với rẫy nên nom A Cao vững như cây lim, cây nghiến trên rừng. Khi đó, bản Hua Tạt còn nghèo lắm. Mấy chục nóc nhà thiếu ăn thường xuyên. Riêng ông trưởng bản lại xây được nhà, tậu được cả xe tải. Có được cơ ngơi đó là cả một hành trình dài cố gắng của A Cao.
A Cao từng nghe lời cán bộ khuyến nông và Hội Nông dân chuyển toàn bộ mấy ha nương lúa của gia đình sang trồng ngô lai. Cách đây hơn chục năm, ngô luôn được giá và được mùa. Không chỉ trồng ngô, A Cao còn mạnh dạn làm xưởng sấy ngô. Ngày ngày ông đi khắp nơi để thu mua ngô cho bà con. Nhờ có cái lò sấy này của ông trưởng bản mà nhiều bà con người Mông nơi đây không bị ép giá khi thu hoạch. Cũng từ cái xưởng sấy ngô này mà A Cao đã dần thay đổi tư duy về cách làm ăn kinh tế nơi miền sơn cước.
Khi cây ngô đã dần mất vị thế, giá ngô bán không đủ bù tiền công cho bà con. A Cao quyết định chuyển sang trồng rau cải, su su, đậu đỗ… Đất cao nguyên trồng cây gì cũng tốt, cũng sai quả, nhưng cái khó là đầu ra cho sản phẩm. Nhà A Cao có những lúc chất đầy su su và đậu đỗ. Giá bán vài chục cân su su không đổi được bát phở. Người dân nơi đây cũng ngao ngán, bao công của đổ ra mà thứ thu lại là đống sản phẩm nông sản rẻ như bèo.
Nghĩ công mình bị đổ xuống sông, xuống biển, A Cao đã gặp gỡ cán bộ Hội Nông dân học hỏi kinh nghiệm và mạnh dạn mua cả đàn lợn rừng về nuôi. Thức ăn của chúng là những phụ phẩm nông nghiệp. Không ngờ cách làm này của A Cao lại mang lại hiệu quả. Đàn lợn lớn nhanh, nông sản dư thừa được chuyển hóa thành thịt lợn. Giá 1kg lợn rừng A Cao bán được 250.000 đồng tương đương với 2 tạ su su. Có những năm A Cao xuất chuồng cả vài chục con lợn rừng. “Cứ mỗi lần thay đổi cách làm kinh tế là mình nghiệm ra nhiều thứ. Tiềm năng đất đai ở Vân Hồ còn nhiều; tôi nghĩ, mình cứ kiên trì là sẽ nhận được phần thưởng xứng đáng”, ông Cao cho biết.
Phủ xanh đất trống bằng chanh leo
Đàn lợn rừng trở thành cái máy in tiền để cho A Cao ấp ủ những dự định lớn. Mấy năm gần đây, nhu cầu sử dụng chanh leo không ngừng gia tăng. Ông Cao cũng đã mạnh dạn liên kết với đối tác chuyên thu mua chanh leo ở Mộc Châu để trồng chanh leo. Có bao nhiêu vốn liếng ông đổ dồn cả vào trồng 5ha chanh leo.
Cứ mỗi lần đưa cây trồng mới vào đất Hua Tạt là một lần A Cao phải chống lại những lời chỉ chích không đáng có của nhiều người dân bảo thủ nơi đây. Họ cho rằng, A Cao đang làm những việc chẳng khác gì vác đá ngược núi. A Cao không coi đó là trở ngại bởi ông biết cái tư tưởng bảo thủ đã bao năm ăn vào não của nhiều người dân nơi đây là không dám thay đổi và vứt bỏ những thứ không còn phù hợp. A Cao vẫn ngày ngày đổ cột bê tông, dựng giàn cho cây chanh leo.
Những cố gắng nỗ lực của A Cao rồi cũng được đền đáp. Sau gần 1 năm trồng, cây chanh leo đã cho thu hoạch. Mỗi ha chanh cho thu cả trăm triệu đồng. Vui hơn cả là nhà có bao nhiêu chanh leo phía đối tác đều mua hết. Giá mỗi kg chanh leo trung bình được 26.000đ. “Cái giá này là mức mang lại lợi nhuận cao cho người trồng chanh. Tôi tin mình đã lựa chọn đúng”, A Cao chia sẻ.
Cây chanh leo hợp đất và thổ nhưỡng ở Vân Hồ. Mỗi ha, nếu chăm sóc đúng quy trình có thể cho thu 30 -50 tấn chanh. Trừ chi phí, người trồng vẫn lãi đôi trăm triệu đồng là bình thường. Hơn nữa cây chanh leo trồng 1 lần mà cho thu tới 3 năm, người trồng không mất công đầu tư nhiều. Cách làm của A Cao đã mang lại hiệu quả, người dân sống ở bản Hua Tạt cũng đã nhìn nhận ra cách làm của A Cao là đúng, chứ không phải mang của đổ lên núi như mọi người tưởng.
So với cây mận, cây đào, cây chanh leo ăn đứt về hiệu quả kinh tế, ông Cao bảo vậy. Chanh leo trồng trong 6 tháng đã bắt đầu cho thu hoạch. 1ha có thể thu được 30-50 tấn quả, với giá bán trung bình trên 26.000đ/1kg. Cái hay của cây chanh leo là nó không chín rộ đồng loạt và thời gian thu kéo dài, nên sản lượng không bị dồn ứ.
Sau nhiều năm vật lộn với cây, với đất, năm nay ông Cao gặt hái trái ngọt. Phủ xanh hết đất của nhà bằng cây cam, cây bưởi, cây quýt, ông còn thuê 2ha đất ở xã Tân Xuân để trồng quýt ngọt. Năm nay cây đã bắt đầu cho thu hoạch. “Quýt ngọt phát triển tốt. Chất lượng ăn rất ngon, vỏ mỏng, mọng nước và ngọt lừ. Cây quýt đang hứa hẹn mang lại mùa bội thu”, anh Cao hồ hởi chia sẻ.
Đầu năm 2018, với sự động viên, khích lệ của Hội Nông dân huyện, ông Cao mạnh dạn thành lập HTX nông nghiệp Tráng A Cao. HTX có 24 thành viên với hơn 30ha chanh leo. Theo ông Cao, việc thành lập HTX sẽ mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho bà con người Mông nơi đây. Nơi này có pháp nhân để liên kết với nhiều đối tác trong và ngoài nước. Hơn nữa, khi mọi người cùng liên kết làm ăn, hiệu quả mang lại sẽ cao hơn. "Lập HTX, bản thân tôi và tập thể cũng có thêm những điều kiện thuận lợi để giúp đỡ được nhiều hội viên, nông dân xóa nghèo, làm giàu cũng như tham gia xây dựng tổ chức Hội Nông dân ngày thêm vững mạnh" - ông Cao bảo vậy.