Ðể gìn giữ và phát huy các giá trị của di tích, danh lam thắng cảnh phục vụ cho nhu cầu nghiên cứu của các nhà khoa học, tham quan, khám phá của du khách trong và ngoài nước, sau khi xem xét thủ tục về việc lập hồ sơ xếp hạng một số di tích trên địa bàn tỉnh năm 2017, UBND tỉnh đã đồng ý chủ trương để Sở Văn hóa -Thể thao và Du lịch lập hồ sơ xếp hạng 3 di tích, trong đó Di tích danh lam thắng cảnh Hang động Pê Răng Ky (thuộc thôn Pê Răng Ky, xã Huổi Só) được lập hồ sơ xếp hạng di tích cấp quốc gia.
Hang động Pê Răng Ky có chiều dài hơn 800m nằm ẩn mình dưới chân vách đá, giữa một vùng núi non hùng vĩ, tạo nên bức tranh phong cảnh hữu tình với những dải núi trùng trùng điệp điệp. Hang động có tất cả 3 khoang, mỗi khoang đều có một vẻ đẹp kỳ bí riêng. Khoang đầu của hang động là những cột đá có đường kính to với chiều cao chừng 10m như hình cây nấm khổng lồ. Hai bên vách hang động là những dải nhũ đá màu xám, bám vào nhau tạo thành nhiều hình dạng khiến chúng ta liên tưởng đến những chiếc cày, bừa, cuốc… phục vụ trong lao động, sản xuất. Khoang thứ hai nằm ở vị trí cao hơn khoang thứ nhất khoảng 2m, có chiều dài 320m, rộng 10 - 15m, vòm cao 10 - 17m. Nền hang động là những khối nhũ đá kỳ dị, được hình thành từ những giọt nước đá vôi trải qua hàng nghìn năm. Ở khoang này, quan sát kỹ chúng ta sẽ thấy những hình thù đa dạng, phong phú, các nhũ tạo giống như san hô, tượng phật, ngà voi… xen nhau tựa như bức tranh phong cảnh được dát ánh vàng, bạc, làm cho không gian thêm phần lung linh, huyền ảo.
Hai bên vách hang là những viền đá dài, khi gõ vào sẽ tạo ra âm thanh khác nhau. Những nhũ đá tựa những đèn chùm như có sự bài trí của con người tạo nên khung cảnh nguy nga và lộng lẫy. Ðặc biệt hơn hai khoang trước, khoang thứ ba dài hơn, cao hơn, rộng hơn và đẹp hơn (chiều dài khoang thứ 3 trên 400m, cao 20 - 25m, rộng 15 - 20m). Nền hang động là những tảng đá lớn, gồ ghề hình ô vuông lớn, những đường chéo tựa như chiếc bàn cờ. Bên vách là những dải nhũ lớn, không khí trong lành tựa bức tranh thiên nhiên. Ðáng chú ý hơn cả ở khoang cuối này. Ðó là vẻ đẹp kì vĩ mê hoặc thị giác bởi rừng thạch nhũ lấp lánh vây quanh hồ nước trong veo. Tất cả như quyện vào nhau tạo nên cảnh sắc của bức tranh thơ mộng hữu tình mà thiên nhiên ban tặng cho người dân nơi đây.
Hang động Pê Răng Ky là hang động tự nhiên, được người dân bản địa phát hiện cách đây gần 4 năm, và đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cấp bằng công nhận là Di tích cấp Quốc gia vào đầu năm 2019. Hang động được hình thành từ những kiến tạo địa chất trong hàng triệu năm. Qua thời gian, do địa hình núi đá vôi chia cắt cùng với hiện tượng phong hóa đặc trưng của những miền núi đá vôi bị nước chảy xói mòn đã hình thành các nhũ đá, măng đá, sông suối ngầm…
Ông Nguyễn Xuân Bắc, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Tủa Chùa cho biết: Ðể bảo vệ danh lam thắng cảnh của hang động, đơn vị đã phối hợp cấp ủy, chính quyền xã tổ chức cho gần 30 hộ dân hiện đang sinh sống, canh tác quanh và trong các khu vực bảo vệ của di tích không san lấp mặt bằng, xây dựng các công trình, khai thác đá làm ảnh hưởng đến cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái. Bên cạnh đó, vận động nhân dân quanh khu vực có trách nhiệm cùng xã, các cơ quan chức năng quản lý, bảo vệ hang động trước những tác động xấu của môi trường tự nhiên, xã hội; ngăn ngừa, ngăn chặn, xử lý mọi hành vi xâm hại, lấn chiếm đất di tích danh lam thắng cảnh hang động Pê Răng Ky…