Surströmming là món ăn nổi tiếng của Thụy Điển, được làm từ cá trích biển Baltic lên men. Vào mùa xuân, cá trích sinh sản được đánh bắt giữa vùng biển Thụy Điển và Phần Lan, sau đó cắt bỏ đầu, thân được bảo quản trong nước muối. Sau khoảng 2 tháng, người ta sẽ chuyển cá trích sẽ được cho vào hộp thiếc kín và tiếp tục lên men thêm 1 năm.
Theo lệnh Hoàng gia Thụy Điển, lô cá trích này không được bán trước ngày thứ 5 của tuần thứ 3 trong tháng 8 hằng năm. Sắc lệnh này được ban hành từ thế kỷ 20, nhằm giải quyết các vấn đề trong quá trình lên men.
Nguồn gốc của món Surströmming
Có một vài truyền thuyết về món Surströmming, nhưng thú vị nhất phải kể tới câu chuyện dưới đây.
Chuyện kể rằng, một nhóm thủy thủ Thụy Điển đã bán một thùng cá trích không được tươi ngon tại một cảng Phần Lan, có lẽ là vì họ không có đủ muối để bảo quản cá. Trước sự ngạc nhiên của mọi người, sau khi quay trở lại người dân địa phương đã yêu cầu thêm món cá trích đã thối rữa này. Sau đó, các thủy thủ đã tự mình thử món cá và phát hiện ra nó có hương vị rất lạ.
Một số người cho rằng, tình trạng thiếu muối từ Cuộc nổi dậy của Vua Gustav Vasa đã thúc đẩy người Thụy Điển sáng tạo trong việc bảo quản thực phẩm nhưng câu chuyện của Phần Lan lại thú vị hơn. Cả 2 câu chuyện đều đề cập đến nguồn gốc của Suströmming vào khoảng giữa những năm 1500.
Một giả thuyết khác xuất phát từ bằng chứng về việc con người lên men cá trong thời kỳ của người Viking, được phát hiện bởi nhà nghiên cứu Adam Boethius của Đại học Lund và nhóm 16 nhà khảo cổ học của ông.
Tại một địa điểm ở miền nam Thụy Điển, họ đã khai quật được gần 200.000 bộ xương cá, được đựng trong các bó bằng vỏ cây thông, mỡ hải cẩu và được bọc trong da lợn rừng. Cá không được ướp muối vì phát hiện này có trước muối nhưng nó lại cho xuống đất để lên men. Bằng cách này người ta có thể bảo quản một lượng lớn cá.
Sự phức tạp và quy mô bảo quản kiểu này khiến cho các nhà khảo cổ suy nghĩ lại về quan điểm cho rằng, người dân Scandinavia vào thời điểm đó chỉ săn bắt, hái lượm.
Surströmming – món ăn hôi nhất thế giới
Khi tới Thụy Điển, nếu muốn thử thách một điều gì đó thật ấn tượng, khả năng cao bạn sẽ được mời thử món Surströmming. Nếu có ý định tham gia thử thách này, tốt nhất bạn nên làm ngoài trời. Bởi một khi mở hộp, bạn sẽ khiến tất cả mọi người tránh xa mình vài mét.
Một nghiên cứu của Nhật Bản năm 2002 cho thấy Suströmming là một trong những món ăn có mùi hôi thối nhất trên thế giới. Nó được xếp hạng trên cả Hongeo-hoe (cá đuối lên men) của Hàn Quốc, nattō của Nhật Bản (đậu nành lên men) và loại phô mai đóng hộp cay nồng nhất (sầu riêng thậm chí còn không có trên bảng xếp hạng).
Surströmming sẽ khiến bạn liên tưởng tới tất cả những mùi khó ngửi nhất, từ chiếc tất bẩn lâu ngày không giặt, một xác chết thối rữa, mùi của nhà vệ sinh công cộng bẩn nhất thành phố New York.
Với những người thích Surströmming, họ bị thu hút bởi vị đậm đà của cá trích hơn là mùi của nó. Mặc dù là vậy nhưng hầu hết những người lần đầu thưởng thức món ăn này, chưa cảm nhận được vị ngon của cá trích thì đã bị hạ gục bởi mùi hôi của cá lên men. Mùi hôi của nó có thể phá hỏng tất cả nguyên liệu khác kết hợp cùng.
Ở Thụy Điển, ăn Surströmming là một hoạt động tập thể có nhiều người cùng nhau thưởng thức, bạn và khách sẽ ăn những chiếc bánh sandwich có nhân cá trích bên trên.
Surströmming thường được ăn cùng với một loại bánh mì được gọi là tunnbröd (bánh mì mỏng), mềm hoặc giòn. Với bánh mì mềm có thể làm bánh cuộn, còn với bánh mì giòn có thể ăn như bánh sandwich.
Người ta thường sử dụng nhiều loại gia vị như hành tây, kem chua và hẹ, uống cùng với bia rất hợp. Ngoài ra, bạn có thể làm món này mà không cần bánh mì và chỉ dùng với khoai tây.
Với tất cả các loại đồ ăn kèm, bánh mì và bia, bạn sẽ có thể vượt qua được mùi hương của Surströmming. Nếu bạn vẫn sợ mùi của Surströmming nhưng vẫn muốn ăn thử, tốt nhất là vừa ăn vừa bịt mũi.
Một trong những điều chú ý khác đối với món Surströmming là cách mở lon thiếc. Điều này rất quan trọng vì khí thoát ra trong quá trình lên men sẽ tạo áp suất và làm biến dạng hộp thiếc kín khí. Hộp thiếc này có thể dễ phát nổ nếu mở không đúng cách.
Trước tiên, bạn cần mang lon Surströmming ra phía ngoài trời, nơi thoáng gió, nhúng lon vào xô nước và dùng dụng cụ mở lon chọc thủng lon khi ngập hoàn toàn trong nước. Nước sẽ giữ lại tất cả phần nước lên men đọng lại trong lon trong nhiều tháng và ngăn lon phát nổ.
Bước tiếp theo là bạn rửa sạch cá trích, để ráo nước rồi moi hết ruột cá ra ngoài trước khi thưởng thức. Sau khi làm sạch cá, bạn đã sẵn sàng để chuẩn bị bữa ăn đầu tiên của mình.
Surströmming cũng có hạn sử dụng, nó có thể bị lên men quá mức trong hộp hơn 1 năm, vì vậy nên ăn càng sớm càng tốt. Đây cũng là món ăn bị cấm mang trên hầu hết các chuyến bay, việc mua làm quà lưu niệm là điều không thể.
Nếu bạn mua hộp thiếc, hãy nhớ rằng nó phải được bảo quản trong tủ lạnh cho đến khi mở ra. Nếu hộp thiếc bắt đầu phồng lên thì điều đó hoàn toàn bình thường, có nghĩa là cá trích vẫn đang lên men trong hộp.
