Ông có thể nói rõ hơn về cơ cấu thuốc BVTV nhập khẩu cũng như việc sử dụng hiện nay trong sản xuất nông nghiệp?
- Phải khẳng định, Việt Nam không sản xuất được các thuốc BVTV và gần như phải nhập khẩu. Do vậy, công tác quản lý chất lượng thuốc BVTV ngay từ đầu vào được làm một cách rất chặt chẽ. 100% lô hàng khi nhập khẩu đều phải thực hiện việc kiểm tra chất lượng.
Mô hình IPM trên cây chè được Chi cục BVTV triển khai có hiệu quả ở xã Đồng Xuân, huyện Thanh Ba (Phú Thọ). Ảnh: K.L
"Trong số hơn 40 tỷ USD xuất khẩu nông, lâm, thủy sản thì riêng ngành trồng trọt chiếm hơn 50%. Bất kỳ sản phẩm trồng trọt nào khi xuất khẩu đều phải đáp ứng đủ hai rào cản cơ bản là kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm - đó là dư lượng thuốc BVTV".
Ông Hoàng Trung
Thuốc nhập về có rất nhiều loại khác nhau, gồm: Thuốc trừ sâu, trừ bệnh, trừ tuyến trùng, thuốc bảo quản, khử trùng, thuốc trừ cỏ… Trong đó riêng thuốc trừ cỏ đã chiếm 30%; các thuốc bảo quản nông sản, khử trùng, tức là không sử dụng ra đồng ruộng cũng chiếm khoảng 20%.
50% số thuốc còn lại được hiểu là thuốc trừ bệnh, thuốc trừ sâu, nhưng không phải các doanh nghiệp, nông dân sử dụng hết ở trong nước. Các doanh nghiệp đã gia công, chế biến và xuất khẩu thuốc BVTV đi 50 nước, đặc biệt là Campuchia - nơi thị phần của Việt Nam chiếm 100%.
Chúng ta cũng xuất khẩu ngược đi Đài Loan, Nhật Bản và Israel với tổng kim ngạch từ 100 - 200 triệu USD/năm. 6 tháng đầu năm, Việt Nam đã xuất khẩu trên 6.000 tấn trong tổng số hơn 30.000 tấn nhập khẩu.
Còn thực tế việc người dân sử dụng thuốc BVTV trên đồng ruộng như thế nào, liệu có bị lạm dụng, sử dụng vô tội vạ như một số thông tin đề cập?
- Với trình độ canh tác và nhận thức của người dân và doanh nghiệp nông nghiệp hiện nay, không thể nói một cách tùy tiện rằng, người dân có xu hướng sử dụng thuốc BVTV vô tội vạ, tràn lan được, vì nó liên quan trực tiếp đến chi phí sản xuất.
Nhiều năm nay hệ thống BVTV của Việt Nam, đặc biệt là Cục BVTV đã chỉ đạo các địa phương hàng năm mở các lớp tập huấn sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả. Một năm trung bình có ít nhất vài chục nghìn nông dân được tham gia các lớp đào tạo, tập huấn sử dụng thuốc BVTV.
Cùng với đó, chúng tôi yêu cầu các doanh nghiệp khi phân phối thuốc BVTV về các tỉnh thì phải phối hợp với các cơ quan chuyên môn tổ chức tập huấn, hướng dẫn người dân sử dụng. Nhiều chương trình hợp tác quốc tế với các tổ chức FAO, Croplife… cũng được tổ chức thường xuyên, giúp bà con sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả.
Với sự chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ NNPTNT, chúng tôi đã xây dựng đề án "Đẩy mạnh ứng dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên cây trồng giai đoạn 2015-2020", thu hút nông dân tham gia thí nghiệm rất nhiều. Ngay trong năm 2020, chúng tôi đã và đang tổ chức 2 lớp IPM cho tất cả các tỉnh thành phía Nam và phía Bắc.
Với IPM, người ta áp dụng đầy đủ các biện pháp tổng hợp và chỉ sử dụng thuốc BVTV khi thực sự cần thiết. Lúc đó người dân vẫn đưa ra lựa chọn, một là sử dụng thuốc BVTV sinh học trước, trong trường hợp không có mới hướng chọn nhóm thuốc BVTV thế hệ mới và phổ chọn lọc cao để sử dụng.
Ngoài ra, một số chương trình hỗ trợ khác chúng ta nghe rất nhiều như "1 phải, 5 giảm", rồi chương trình "ruộng lúa bờ hoa", trồng hoa để hấp dẫn, thu hút các loại côn trùng, góp phần giảm sử dụng thuốc BVTV hóa học trên đồng ruộng và tăng vẻ đẹp đồng ruộng.
Đối với các thuốc BVTV độc hại, kém hiệu quả, việc loại bỏ tiến hành thế nào?
- Hơn 4 năm qua, chúng ta mới quan tâm chú ý vấn đề loại bỏ các hoạt chất vô cùng độc ra khỏi danh mục thuốc được phép sử dụng tại Việt Nam. 30-40 năm trước kia không ai để ý, chỉ có vào, không có ra thì không ai kêu. Những năm vừa rồi, với sự chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ NNPTNT, chúng ta áp dụng đúng theo Luật Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật có hiệu lực từ 1/1/2015, cương quyết loại bỏ những loại thuốc độc hại.
Đó là những loại thuốc nhóm I, nhóm II; thứ hai là các loại thuốc mà Công ước Rotterdam đưa vào phụ lục 3; thứ ba, các loại thuốc chúng ta có đầy đủ các bằng chứng khoa học mà nó gây độc, ảnh hưởng sức khỏe con người, môi trường thì chúng ta xem xét, thành lập hội đồng có đủ căn cứ thì loại bỏ. Cùng với đó, là những loại thuốc BVTV có hiệu lực thấp.
Đến nay, chúng ta đã loại được 1.706 sản phẩm với 14 hoạt chất. Như vậy, Cục BVTV đã làm rất cương quyết. Danh mục thuốc BVTV chỉ có 4.000 thì Cục đã loại bỏ đến hơn 1.700 sản phẩm. Tới đây, theo quy định tại Thông tư 21/2015/TT-BNNPTNT, doanh nghiệp chỉ được đăng ký 1 hàm lượng hoạt chất cho mỗi dạng thành phẩm của thuốc BVTV thì còn phải tiếp tục loại bỏ nhiều sản phẩm khác ra khỏi danh mục.
Xin cảm ơn ông!