Các chuyên gia trả lời câu hỏi của nông dân về trồng tiêu sạch tại Diễn đàn.
Hồ tiêu đang lâm vào bế tắc
Việc sản xuất hồ tiêu của Việt Nam đang đứng vị trí số 1 thế giới. Sản phẩm này đã được xuất khẩu tới 109 quốc gia và vùng lãnh thổ với chất lượng ngày càng cao. Năm 2016, Việt Nam xuất khẩu trên 177.000 tấn hồ tiêu, đạt kim ngạch 1,42 tỷ USD và chiếm 50% thị phần tiêu thụ hồ tiêu của thế giới. Những năm qua giá tiêu tăng cao đã khiến cho nông dân đổ xô mở rộng diện tích.
Ông Trương Thanh Tùng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, nếu như năm 2010 cả nước có 51.300ha hồ tiêu, năm 2014 là 85.591ha, thì đến năm 2016 đã tăng lên 124.529ha, vượt quy hoạch đến 249,06%. Trong đó, các tỉnh Tây Nguyên và Đông Nam bộ có hơn 120.000ha, chiếm 96% tổng diện tích hồ tiêu cả nước; tập trung chủ yếu ở 7 tỉnh, bao gồm: Đắk Lắk (hơn 27.500ha), Đắk Nông (gần 27.600ha), Gia Lai (16.400ha), Lâm Đồng (hơn 1.600ha), Đồng Nai (gần 18.000ha), Bình Phước (hơn 15.000ha) và Bà Rịa – Vũng Tàu (gần 13.000ha).
Mặc dù, diện tích liên tục tăng, nhưng do quy trình sản xuất không đồng nhất nên chất lượng sản phẩm chưa đồng đều, không ổn định; việc sản xuất theo hướng VietGAP, đảm bảo an toàn thực phẩm còn hạn chế. Cùng với đó, thời tiết diễn biến thất thường đã gây ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng; các dịch bệnh thường xuyên xảy ra vẫn chưa có biện pháp phòng ngừa hiệu quả nên gây thiệt hại lớn cho sản xuất tiêu.
Ông Trần Văn Khởi, Quyền Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia nhận định, hiện ngành hồ tiêu Việt Nam đang đối mặt với ba vấn đề lớn cần sớm giải quyết. Thứ nhất là, diện tích vượt xa quy hoạch; thứ hai là, canh tác chưa bền vững với nhiều tồn tại về kỹ thuật, giống…; thứ ba là, một số vấn đề tồn tại liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm.
Theo ông Trương Thanh Tùng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông, việc tăng diện tích là một trong những nguyên nhân khiến giá tiêu “lao dốc” với tốc độ chóng mặt, hiện chỉ ở mức 75.000 đồng/kg, bằng 40% so với cùng kỳ năm ngoái.
Lối thoát từ trồng tiêu sạch
Cùng với những “vấn đề” trên, hồ tiêu Việt Nam đang đứng trước nguy cơ mất chỗ đứng trên thị trường thế giới khi Châu âu và Mỹ đã sửa đổi, hoàn thiện Luật An toàn thực phẩm mới. Thị trường Châu âu, Mỹ và Canada đã nhiều lần lên tiếng cảnh báo về chất lượng hồ tiêu Việt Nam, trong đó có vấn đề dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.
Tiến sỹ Nguyễn Như Hiến, Cục Trồng trọt, cho rằng việc cần làm ngay hiện nay là các tỉnh phải rà soát lại quy hoạch; vận động, tuyên truyền, kiểm tra, giám sát để người dân không trồng hồ tiêu tại các khu vực không phù hợp với thổ nhưỡng; đồng thời đẩy mạnh sản xuất theo hướng thực hành nông nghiệp tốt, đẩy mạnh liên kết trong mọi công đoạn, từ sản xuất đến chế biến, đa dạng hóa sản phẩm; quảng bá, xúc tiến thương mại, đặc biệt là các thị trường lớn, “khó tính” như Mỹ, EU, Nhật Bản…
Nông dân Tây Nguyên chia sẻ kinh nghiệm trồng tiêu sạch
Bà Nguyễn Mai Oanh (Hiệp Hội Hồ tiêu Việt Nam) cho rằng, để triển khai những hoạt động mang tính bền vững thì các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu cần phối hợp chặt chẽ hơn nữa với ngành nông nghiệp, cơ quan khuyến nông trung ương và địa phương, các Hợp tác xã, tổ nhóm nông dân để cung cấp kiến thức và tập huấn quy trình sản xuất tiêu sạch theo VietGAP, GMP để đảm bảo sản phẩm hồ tiêu sạch không chỉ trên đồng ruộng mà còn đảm bảo trong bảo quản, vận chuyển, xử lý đúng quy cách.
Cụ thể, các doanh nghiệp cần trực tiếp liên kết với nông dân sản xuất hồ tiêu thông qua các tổ chức nông dân như: Tổ, câu lạc bộ, Hợp tác xã… để cùng nhau thống nhất quy trình sản xuất, kiểm soát đất, nguồn nước … trong quá trình canh tác, thu hoạch, xử lý chế biến, bảo quản, sao cho không còn tồn dư hóa chất mà các nước nhập khẩu không cho phép.
Đồng thời, ngành nông nghiệp từ Trung ương đến địa phương cùng phối hợp với Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam và nông dân tại các vùng trồng tiêu triển khai thực hiện xây dựng vùng sản xuất tiêu sạch nhằm kiểm soát quy trình sản xuất, từ đó có thông tin rõ ràng minh bạch về nguồn đất, nước, giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật… Trên cơ sở đó cấp mã vùng trồng tiêu, đưa ra những sản phẩm có chất lượng tốt nhất đáp ứng cả yêu cầu khắt khe của những thị trường khó tính.
Cũng tại Diễn đàn này, các chuyên gia từ Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây nguyên, Viện Bảo vệ thực vật, Trung tâm Khuyến nông quốc gia… đã công bố một số kết quả nghiên cứu, thực nghiệm phòng trừ truyến trùng và rệp sáp hại hồ tiêu; các giải pháp giảm thiểu tác động của hạn hán lên cây hồ tiêu trong điều kiện biến đổi khí hậu; kỹ thuật sử dụng chế phẩm sinh học để phòng trừ bệnh chết nhanh chết chậm trên hồ tiêu; kết quả nghiên cứu về quy trình sử dụng phân bón; vai trò của công tác khuyến nông đối với việc chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất hồ tiêu bền vững…
Về phía Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, ông Khởi cho biết: “Với trách nhiệm của mình, chúng tôi đang soạn thảo một bộ tài liệu về quy trình sản xuất canh tác hồ tiêu dựa trên những tiến bộ khoa học mới nhất, dự kiến sẽ phát hành vào cuối năm nay. Bên cạnh đó, hệ thống khuyến nông từ trung ương đến địa phương cũng tập trung vào việc hướng dẫn cho bà con về mặt kỹ thuật để làm sao phát triển cây trồng hiệu quả và chất lượng nhất”.