Xây dựng NTM là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đây là chương trình rộng, bao trùm lên tất cả mọi mặt đời sống kinh tế, xã hội của người dân. Để đạt được các tiêu chí cần có sự vào cuộc tích cực của các cấp, các ngành và nhân dân. Trong bộ 19 tiêu chí NTM, có 2 tiêu chí mà ngành Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La trực tiếp tham mưu và chỉ đạo thực hiện là tiêu chí số 6 về cơ sở vật chất văn hoá và tiêu chí số 16 về văn hoá.
Văn hóa là một trong những tiêu chí khó trong xây dựng NTM luôn Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La quan tâm thực hiện.
Với chức năng, nhiệm vụ được giao, ngành Văn hóa Thể thao và Du lịch đã gắn các nhiệm vụ chuyên môn của ngành với việc thực hiện chương trình xây dựng NTM, huy động được sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị tham gia phong trào "toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" gắn với xây dựng NTM. Trọng tâm là xây dựng gia đình văn hóa, bản, tổ dân phố văn hóa ngày càng nề nếp, sâu rộng. Góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, đảm bảo điều kiện sinh hoạt văn hóa ở hầu hết các vùng nông thôn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đáp ứng nhu cầu đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
Nhờ triển khai nhiều giải pháp thực hiện tiêu chí văn hóa trong xây dựng NTM, đã góp phần nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân các dân tộc trên địa bàn. Kết cấu hạ tầng văn hóa được quan tâm đầu tư, từng bước đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của nhân dân.
Để triển khai hiệu quả phong trào thi đua "cả nước chung tay xây dựng nông thôn mới", Sở đã ban hành các kế hoạch phát động thi đua "ngành Văn hóa Thể thao và Du lịch chung sức xây dựng NTM". Qua đó, chỉ đạo các phòng chuyên môn, đơn vị trực thuộc các huyện, thành phố đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cán bộ, đảng viên của ngành hiểu vai trò, ý nghĩa của phong trào xây dựng NTM thông qua các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ, như: Giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, chiếu bóng lưu động … Qua đó, nhận thức cán bộ, đảng viên ngành văn hóa và các tầng lớp nhân dân về xây dựng NTM từng bước được nâng lên, góp phần xây dựng con người, gia đình, cộng đồng nông thôn và môi trường văn hóa lành mạnh, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy quá trình xây dựng NTM trên địa bàn.
Kết cấu hạ tầng văn hóa được quan tâm đầu tư, từng bước đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của nhân dân.
Trong quá trình thực hiện, Sở đã triển khai nhiều giải pháp đẩy mạnh tiến độ thực hiện 2 tiêu chí số 6 và 16 trong xây dựng NTM, trọng tập là phát huy hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa, bảo tồn, phát huy các hình thức sinh hoạt văn hóa, thể thao dân tộc; nâng cao dân trí và mức hưởng thụ văn hóa, thể thao cho nhân dân; xây dựng gia đình văn hóa, thôn, bản, tổ dân phố văn hóa. Đồng thời, tổ chức tập huấn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ xã, phường, thị trấn về công tác xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn...
Những năm qua, ngành văn hóa Sơn La đã phát hành trên 26.000 cuốn bản tin chuyên đề về phong trào "toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa". Hàng năm phối hợp với Văn phòng điều phối của Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới của tỉnh tiến hành rà soát, thẩm định đánh giá kết quả thực hiện tiêu chí số 6 và tiêu chí số 16 trong Bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng NTM tại các xã xây dựng đạt chuẩn NTM, như: Xã Mường Sang (huyện Mộc Châu); Chiềng Pằn (huyện Yên Châu); Chiềng Cọ (thành phố Sơn La); Mường Chiên và Xã Chiềng Bằng (huyện Quỳnh Nhai)…
Phong trào “toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với xây dựng NTM đã lan tỏa sâu rộng đến với bà con nông dân vùng nông thôn.
Trong quá trình thực hiện tiêu chí số 6 Sở đã phối hợp với các huyện, thành phố rà soát lại các thiết chế văn hoá ở cấp xã, bản để xây dựng kế hoạch hỗ trợ, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng văn hóa nông thôn. Tính đến nay, toàn tỉnh có 193/204 xã có nhà văn hóa và 2.386/3.324 tổ, bản, có nhà văn hóa được xây dựng kiên cố. Phong trào thể dục thể thao ngày càng phát triển, số lượng người tập thể dục thể thao thường xuyên chiếm 27% và số gia đình thể thao 22%. Các hoạt động văn hoá văn nghệ quần chúng được đẩy mạnh, đến nay toàn tỉnh có 3.300 đội văn nghệ quần chúng, tích cực luyện tập, biểu diễn, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân, góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc.
Nhiều nét đẹp trong đời sống văn hóa của đồng bào các tộc được bảo tồn, gìn giữ và phát huy.
Bên cạnh đó, Sở đã gắn thực hiện tiêu chí số 16 về văn hóa với thực hiện phong trào "toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư". Với phương châm gia đình văn hóa là hạt nhân nòng cốt, gương mẫu trong việc chấp hành quy ước, hương ước cộng đồng, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thực hiện nếp sống văn hóa nơi công cộng... Tính đến nay, toàn tỉnh Sơn La đã có 184.431/280.394 hộ đạt danh hiệu gia đình văn hoá, đạt 65,78%; 1271/3.324 bản, tổ dân phố đạt danh hiệu bản, tổ dân phố văn hoá, đạt 36,61%. Trong đó, 100% số hộ gia đình văn hóa không vi phạm pháp luật; 100% các gia đình văn hóa tích cực bài trừ hủ tục lạc hậu, không có người mắc các tệ nạn xã hội, gương mẫu thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, tang và lễ hội. Cùng với đó, phong trào xây dựng bản, tổ dân phố văn hoá được nhân dân tích cực hưởng ứng tham gia, góp phần củng cố hệ thống chính trị ở cơ sở, tăng cường tình làng nghĩa xóm, đẩy lùi các tệ nạn xã hội. Qua phong trào nhiều nhà văn hoá, trạm y tế, sân thể thao, đường liên bản, nhà mẫu giáo... được nhân dân đóng góp xây dựng.
Nhiều nét đẹp văn hóa được gìn giữ.
Mặc dù cơ sở vật chất văn hóa thời gian qua đã quan tâm đầu tư nhưng trên thực tế vẫn còn gặp nhiều khó khăn, nhất là cơ sở vật chất văn hóa còn thiếu và yếu. Nhằm nâng cao hiệu quả công tác xây dựng đời sống văn hóa đáp ứng nhu cầu nhân dân. Thời gian tới, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của các cấp, ngành, đoàn thể và người dân về xây dựng NTM; huy động các doanh nghiệp tham gia đóng góp đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, đặc biệt là ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số; vận động nhân dân duy trì, phát triển các câu lạc bộ văn hóa, thể thao; tổ chức tập huấn nâng cao nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác văn hóa; nhân rộng phong trào văn nghệ quần chúng, đáp ứng nhu cầu sáng tạo và hưởng thụ văn hóa văn nghệ của nhân dân, góp phần giữ gìn phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc.