Bà Từ Thị Tuyết Nhung
Phóng viên Trang trại Việt đã có cuộc trao đổi với bà Từ Thị Tuyết Nhung (ảnh) - Trưởng Ban Điều Phối hệ thống Đảm Bảo có sự tham gia (PGS Hữu cơ) - Hiệp Hội hữu cơ Việt Nam xung quanh vấn đề này.
Nhiều người cho rằng, sản xuất NNHC chỉ đơn giản là không sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu, ý kiến của bà về việc này thế nào? Nhà nước quy định thế nào về sản xuất NNHC, thưa bà?
Nông nghiệp hữu cơ cần được hiểu theo ý nghĩa rộng nhất. Nó mang ý nghĩa lớn hơn rất nhiều chứ không chỉ đơn thuần hữu cơ là “không phun thuốc hóa học” và “không bón phân hóa học”.
Trang trại trồng rau đạt tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ của Tập đoàn TH. Ảnh Phi Long
Làm NNHC là hợp tác cùng với thiên nhiên nhiều tới mức có thể và tạo điều kiện cho các sinh vật tồn tại theo bản năng tự nhiên của nó. Hệ thống sản xuất dựa vào tiến trình sinh thái, vào đa dạng sinh học và các chu trình thích hợp với điều kiện của địa phương. Cây trồng, vật nuôi được sinh trưởng và phát triển một cách tự nhiên trong một hệ sinh thái điều hòa, được hỗ trợ bởi con người. Nông nghiệp hữu cơ chú trọng tới sức khỏe của đất, của hệ sinh thái và của con người. Hầu hết các đầu vào hóa học, chất kích thích và các sản phẩm công nghệ gen (GMO) đều bị loại trừ.
Trước đây, NNHC được thực hiện theo Bộ tiêu chuẩn 10TCN 602 – 2006 (TC 602) ban hành vào tháng 12. 2006 của Bộ NN&PTNT; nay được thay thế bởi TCVN11041:2015 (TC 11041) được công bố bởi bộ Khoa học và Công nghệ vào năm 2015. Đây có thể được xem là một tài liệu hướng dẫn phương pháp tiếp cận với cách sản xuất hữu cơ hơn là một bộ tiêu chuẩn. Tuy nhiên chưa có một văn bản chính thức nào hướng dẫn cách vận dụng thực hiện.
Trong TC 602 chủ yếu nhấn mạnh đến đầu vào sản xuất hữu cơ, còn nội dung về đa dạng sinh học gần như không được đề cập. Còn ở TC 11041, NNHC đã được nhắc đến dù chưa cụ thể hóa để người sản xuất có cơ sở vận dụng và giúp người đánh giá có thể đo đếm được.
Để thực hiện các nguyên tắc của NNHC thì điều quan trọng nhất trong quy trình sản xuất NNHC cần phải đáp ứng điều kiện gì?
Phải đáp ứng 4 điều kiện là:
- Sức khỏe: NNHC cần phải duy trì và làm tăng sức khỏe của đất, thực vật, động vật, con người và hành tinh cùng với nhau chứ không tách rời. Nguyên tắc này nhấn mạnh rằng, sức khỏe của cá thể và cộng đồng không thể tách rời khỏi sức khỏe của hệ sinh thái. Đất khỏe sẽ tạo cho cây trồng khỏe và sẽ làm tăng sức khỏe của con người và động vật.
- Sinh thái: NNHC dựa vào hệ sinh thái sống động và chu trình tự nhiên của chúng, làm việc, tranh đua và duy trì chúng. Nguyên tắc này gắn NNHC sâu vào trong hệ sinh thái năng động.
Nó cho thấy sản xuất phải được dựa vào các tiến trình của sinh thái và sự tái sinh. Để có được thức ăn và sức khỏe tốt phải thông qua sinh thái của môi trường sản xuất cụ thể. Ví dụ như đối với cây trồng thì cần có một môi trường đất sống động; đối với động vật nuôi cần có hệ sinh thái trang trại; đối với cá và các sinh vật biển là môi trường nước.
- Công bằng: NNHC cần xây dựng trên mối quan hệ đảm bảo tính công bằng cùng với sự quan tâm đến môi trường chung và những cơ hội sống cho tất cả các sinh vật. Sự công bằng được đề cập ở đây là sự hợp tình hợp lý, sự tôn trọng, trung thực và tận tình đối với con người và cả với những mối quan hệ của các đời sống khác ở xung quanh.
- Cẩn trọng: NNHC cần được quản lý theo cách phòng ngừa và có trách nhiệm để bảo vệ môi trường, sức khỏe và hạnh phúc của các thế hệ hiện tại và tương lai…
Mô hình trồng rau thủy canh theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ tại Đà Lạt. Ảnh IT
Trên cơ sở 4 nguyên tắc NNHC của IFOAM, nông dân hữu cơ cần chú ý phát triển khu vực sản xuất hữu cơ của mình theo những công việc cụ thể sau đây:
- Bảo toàn sinh thái trang trại/vùng sản xuất:
- Làm phong phú hệ sinh thái nông nghiệp hơn:
- Làm việc với quy luật tự nhiên:
- Ngăn ngừa sự ô nhiễm từ bên ngoài:
- Tự cấp vật liệu sản xuất và khép kín vòng dinh dưỡng.
Bà Từ Thị Tuyết Nhung.
Khó khăn vướng mắc nhất hiện nay đối với sản xuất nông nghiệp hữu cơ là gì, thưa bà?
Khó khăn nhất hiện nay đối với sản xuất hữu cơ là Nhà nước chưa có định hướng, chủ trương rõ ràng, cụ thể về NNHC. Người sản xuất hữu cơ, nắm bắt xu hướng chung tự sản xuất NNHC theo cách hiểu của riêng mình. Nhiều sản phẩm được gọi là hữu cơ bán ở thị trường mà không có quy định để giám sát, đánh giá cho ngành hàng này.
Chính vì sản xuất NNHC tự phát, không có tiêu chuẩn cùng một bộ máy giám sát, đánh giá một cách chính thống nên làm cho thị trường sản phẩm hữu cơ ngày một hỗn loạn, khiến cho người tiêu dùng hoang mang, nghi ngại. Người tiêu dùng không có khả năng phân biệt được các sản phẩm hữu cơ tin cậy trên thị trường - Đó là một thách thức rất lớn tác động không tốt tới tâm lý của nông dân sản xuất hữu cơ.
Vậy theo bà, Nhà nước cần có những chính sách gì để tạo điều kiện sản xuất nông nghiệp hữu cơ phát triển?
Trước hết, Nhà nước cần ban hành một bộ tiêu chuẩn hữu cơ quốc gia; phát triển hệ thống đánh giá và đội ngũ thanh tra viên hiểu về NNHC được đào tạo nghiệp vụ chuyên môn thanh tra.
Sớm ban hành Luật hữu cơ để giúp người sản xuất cùng các bên liên quan có hành lang pháp lý để thực thi. Bên cạnh đó, cần có chiến lược đào tạo nguồn nhân lực có kiến thức chuyên môn về NNHC để chuyển giao kỹ thuật cho nông dân theo định hướng và nguyên tắc NNHC chung của IFOAM.
Cần có gói hỗ trợ tài chính cho sản xuất hữu cơ thông qua HTX hoặc đang được bảo trợ bởi các tổ chức đoàn như Hội Nông dân; Hội phụ nữ vv... Hãy trao quyền cho cơ sở để nông dân được chính cộng đồng giám sát trong quá trình sản xuất và chịu trách nhiệm về những hành vi sản xuất của mình…
Xin cảm ơn bà!