Nhiều ý kiến cho rằng hiện nay thị trường thuốc BVTV trong nước đang như “ma trận” với hàng nghìn danh mục hoạt chất, tên thương phẩm khác nhau. Bên cạnh đó, tình hình kinh doanh thuốc giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, thuốc lậu vẫn xảy ra trên thị trường khiến nông dân hoang mang, người tiêu dùng nông sản lo lắng. Nhìn nhận của ông về thực trạng thị trường thuốc BVTV hiện nay như thế nào?
Trước hết phải nói rằng các ý kiến như nêu trên là không chính xác và cần được đánh giá khách quan về thực trạng quản lý thuốc BVTV hiện nay. Trong những năm qua, công tác quản lý thuốc BVTV ở Việt Nam luôn được quan tâm và đạt được một số kết quả đáng ghi nhận. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý thuốc BVTV ở nước ta về cơ bản đã đầy đủ và hoàn chỉnh. Các quy định về quản lý thuốc BVTV được đánh giá hoàn thiện nhất so với các lĩnh vực quản lý vật tư nông nghiệp hiện nay theo hướng quản lý chặt chẽ, hiệu quả tất cả các khâu từ đăng ký, kinh doanh, buôn bán, xuất nhập khẩu, bảo quản, vận chuyển, sử dụng đến tiêu huỷ thuốc và bao gói sau sử dụng. Đặc biệt là tăng cường quản lý sử dụng an toàn, hiệu quả thuốc BVTV trên cây trồng để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tổ chức thực hiện phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế ngành nông nghiệp.
Lực lượng kiểm tra lấy mẫu phân bón, thuốc BVTV tại một đại lý ở huyện Trà Ôn (Vĩnh Long). Ảnh Sơn Đông
Công tác quản lý chất lượng thuốc BVTV chặt chẽ, hiệu quả, đảm bảo đúng các quy định. 100% lô hàng thuốc BVTV (bao gồm thuốc kỹ thuật và thuốc thành phẩm) nhập khẩu đều phải kiểm tra chất lượng tỷ lệ vi phạm dưới 0,5% và buộc tái xuất theo quy định. Trước khi lưu thông trên thị trường mỗi loại thuốc BVTV phải được đánh giá phù hợp và công bố hợp quy theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng thuốc BVTV. Trong quá trình sản xuất các lô thuốc BVTV phải kiểm tra chất lượng trước khi xuất xưởng. Thuốc BVTV khi lưu thông trên thị trường được kiểm tra giám sát chất lượng bởi hệ thống thanh tra chuyên ngành từ trương ương (Bộ NN&PTNT, Cục BVTV) đến địa phương. Trong 5 năm qua tỷ lệ vi phạm từ 3-8% trong đó chủ yếu là vi phạm nhãn mác, các trường hợp không đạt chất lượng buộc thu hồi và tiêu hủy theo đúng quy định.
Do vậy có thể nói tình trạng thuốc BVTV giả, thuốc không rõ nguồn gốc, thuốc kém chất lượng chủ yếu dưới hình thức buôn bán nhỏ lẻ, hầu hết tập trung tại các tỉnh biên giới và thường có số lượng rất nhỏ và cơ bản đã được xử lý triệt để các vụ việc vi phạm theo quy định.
Thuốc BVTV thừa nhưng vẫn thiếu – đó là nghịch lý mà các doanh nghiệp sản xuất rau an toàn phản ánh. Thưa ông nghịch lý thừa – thiếu này trên thực tế có xảy ra như phản ánh không?
Việc đăng ký và kinh doanh thuốc BVTV trên thị trường phụ thuộc vào tình hình phát sinh gây hại của các loài sinh vật gây hại trên cây trồng khác nhau và tuân theo quy luật cơ chế thị trường. Do đó có những cây trồng với diện tích canh tác lớn, được sản xuất thành hàng hóa sẽ được các doanh nghiệp đăng ký nhiều loại thuốc BVTV để kinh doanh và đáp ứng theo yêu cầu sản xuất.
Tuy nhiên, đối với nhiều loại sinh vật hại mới nổi hoặc sinh vật hại trên các cây trồng diện tích hẹp lại chưa có thuốc được phép sử dụng trong Danh mục để phòng trừ do các doanh nghiệp không đăng ký. Như vậy, Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam đang thiếu những nhóm thuốc nêu trên và đang phụ thuộc hoàn toàn vào việc đăng ký của các doanh nghiệp.
Ông có khuyến cáo gì để giúp người nông dân lựa chọn đúng và sử dụng hiệu quả thuốc BVTV nhằm sản xuất ra sản phẩm nông sản an toàn?
Người nông dân cần xác định phòng, chống sinh vật gây hại thực hiện theo phương châm phòng là chính; phải xác định vấn đề mà cây trồng đang gặp phải, biết đúng loại sâu, bệnh, cỏ dại gây hại mà mình cần phòng trừ, đồng thời chọn loại thuốc có hiệu quả cao với loại dịch hại cần trừ, ít độc hại với người, môi trường và thiên địch.
Tuyệt đối không sử dụng những loại thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ, thuốc không có tên trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng do Bộ NN&PTNT ban hành.
Sử dụng thuốc BVTV phải thực hiện nguyên tắc bốn đúng bao gồm đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng cách; tuân thủ thời gian cách ly; bảo đảm hiệu quả, an toàn cho người, an toàn thực phẩm, hạn chế tối đa ô nhiễm môi trường, bảo vệ hệ sinh thái.
Hướng dẫn người dân sử dụng hiệu quả thuốc BVTV. Ảnh TL
Là đơn vị tham mưu cho Bộ NN&PTNT, xin ông chia sẻ và cho biết những giải pháp để chấn chỉnh bất cập của thị trường thuốc BVTV?
Để thực hiện tốt công tác quản lý thuốc BVTV hiện nay, cần tiếp tục siết chặt và tăng cường công tác quản lý đăng ký và khảo nghiệm thuốc BVTV. Rà soát danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng ở Việt Nam và đề xuất loại bỏ các thuốc độc hại, nguy cơ cao để lại dư lượng trong nông sản thực phẩm, hiệu quả thấp ra khỏi danh mục.
Tiếp tục chỉ đạo các Chi cục BVTV/Trồng trọt và phối hợp với các cơ quan chức năng địa phương (Công an, Quản lý thị trường) và Ban chỉ đạo 389 đấu tranh, xử lý ngăn chặn triệt để việc nhập lậu, vận chuyển lậu; buôn bán và sử dụng thuốc BVTV nhập lậu và thuốc BVTV ngoài danh mục; cung cấp số điện thoại đường dây nóng, tiến hành ký cam kết đối với các cơ sở buôn bán thuốc BVTV về việc không mua bán các loại thuốc BVTV nhập lậu.
Trong thời gian tới, Cục BVTV sẽ trình Bộ NN&PTNT các cơ chế, chính sách nhằm đổi mới phương thức quản lý thuốc BVTV đảm bảo đúng qui định của Luật pháp, hài hòa với các quy định quốc tế, đáp ứng theo yêu cầu thực tiễn theo định hướng tái cơ cấu và phát triển bền vững, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế ngành nông nghiệp của Việt Nam.
Xin cảm ơn ông!