Những ngày cuối cùng bên Bác
Giữa cái nắng chói nhưng ngày tháng 5 lịch sử, được người dân chỉ đường, chúng tôi tìm về nhà ông Nguyễn Thanh Xuân (SN 1931, trú tại xóm Liên Sơn, xã Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An) để nghe ông kể lại tường tận giây phút cuối cùng của Bác mà ông vừa là người chứng kiến, vừa là người thực thi nhiệm vụ.
"Vào sáng 29/8/1969, tôi và anh Trần Anh Trà được Tổng cục Chính trị điều đi làm nhiệm vụ đặc biệt mà không biết đi đâu, làm gì. Nhận lệnh, hai người cẩn thận lau chùi lại máy móc, chuẩn bị phim nhựa rồi lên ô tô. Xe chở chúng tôi tới Phủ Chủ tịch. Một cảm giác thật lạ, một chút hồi hộp, một chút vui mừng vì lần đầu tiên được đến đây và một chút lo lắng cứ đan xen trong tôi. Gặp Bác, ai cũng lệ nhòa nước mắt. Ông Vũ Kỳ, thư ký của Bác cho biết sức khỏe của Bác rất yếu. Bộ Chính trị yêu cầu tổ làm phim quân đội ghi lại những giây phút có lẽ là cuối cùng của Người", ông Xuân nhớ lại.
Ông Nguyễn Thanh Xuân (SN 1931, trú tại xóm Liên Sơn, xã Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An) người quay lại những thước phim cuối cùng về Bác Hồ. (Ảnh: Cảnh Thắng)
Uống ngụm chè xanh, ông tiếp tục câu chuyện, ngày 30/8 đoàn làm phim được thông báo "Bác đỡ hơn". Nhưng đến sáng 1/9, ông Vũ Kỳ (thư ký của Bác Hồ) lại thông báo sức khỏe Hồ Chủ tịch tiến triển không tốt. Chiều hôm đó, 2 nhà quay phim Nguyễn Thanh Xuân, Trần Anh Trà được mang máy vào phòng bệnh để ghi hình.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nằm đó, đứng quanh là lãnh đạo Bộ Chính trị, Ban bí thư, Quân ủy Trung ương…, ai cũng lặng thinh, xúc động.Tại thời điểm đó, mọi thứ âm thanh phát ra đều là không thể, nhưng hai chiếc máy quay của chúng tôi do Liên Xô sản xuất đều đã cũ, mỗi lần bấm máy lại phát ra những tiếng kêu rệu rạo nên chúng tôi rất ái ngại sẽ ảnh hưởng đến việc chăm sóc Bác. Để hạn chế tiếng ồn, chúng tôi đã dùng các tấm xốp để cách âm và chăm chú vào thước ngắm.
"Và điều không muốn cũng đã đến, sáng 2/9, ông Vũ Kỳ thông báo sức khỏe Bác rất yếu và yêu cầu chúng tôi mang máy vào. 9h47, Bác trút hơi thở cuối cùng trong tiếng nấc nghẹn ngào, thương xót của những người có mặt. Chúng tôi cố gắng ghi lại hình ảnh thiêng liêng này, nhưng cứ đưa máy lên là nước mắt giàn giụa, ướt nhòa cả thước ngắm máy quay. Khi đó, chúng tôi cứ mở ống kính ở độ rộng nhất và cứ thế mà quay, nhưng cứ đưa máy lên là nước mắt giàn giụa, ướt nhòa cả thước ngắm máy quay", ông Xuân rơm rớm nước mắt nhớ lại thời khắc đó.
Bà Dương Thị Vân (90 tuổi) trú tại xóm Sen 2, xã Kim Liên bồi hồi kể về Bác Hồ. Ảnh: Cảnh Thắng
Đến trưa, khi xe cứu thương chở thi hài Hồ Chủ tịch về Viện Quân y 108, ông Xuân lại được phân công ghi lại hình ảnh các chuyên gia Liên Xô tìm cách bảo vệ thi hài. Sau khi quay xong gần 5.000 mét phim nhựa lịch sử về những giây phút cuối cùng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó có hình ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp xới cơm mời Bác, Bác dặn dò các lãnh đạo trong Bộ Chính trị..., toàn bộ hình ảnh được giao lại cho Xưởng phim quân đội để quản lý và bảo mật. Đến hôm nay, khi cái tuổi đã cao, nhưng khi nhớ lại giấy phút ấy hay xem tivi nhìn những thước phim mình quay năm nào ông lại bồi hồi xúc động.
Tại làng Sen 2, xã Kim Liên còn có người cận vệ Nguyễn Huy Dũng (SN 1937) nguyên là chiến sĩ Cục Cảnh vệ, nguyên là Giám đốc Khu di tích Kim Liên. Với ông Dũng, hơn 5 năm phục vụ tại Phủ Chủ tịch với vai trò là cảnh vệ những câu chuyện đời thường giữa Bác Hồ vẫn được ông nhớ mãi.
Ông Dũng nhớ lại, khi ông được phân công làm nhiệm vụ tại Phủ Chủ tịch thấy lâng lâng khó tả, chỉ nghĩ rằng sẽ luôn được gặp Bác, nhưng khi mới vào Phủ cũng chỉ cận vệ vòng ngoài, mãi đến 1964 ông mới được bảo vệ Bác gần hơn.
"Công việc lúc đó, chỉ là đứng gác quanh nơi Bác làm việc, vừa gác nhưng cũng là để lúc cần Bác gọi, lúc thì Bác gọi vào sửa cái này, sửa cái kia hay cũng có lúc Bác bảo gọi giúp ông Vũ Kỳ, những lúc như vậy mới thấy rõ được con người của Bác, thật giản dị và đặc biệt Bác rất ham việc", ông Dũng nhớ lại.
Ông Dũng nói đến, 9h47 sáng ngày 2/9 năm đó, Bác trút hơi thở cuối cùng. Lúc ấy, người cận vệ như chúng tôi dù đau buồn những vẫn tỉnh táo, bởi hơn lúc nào hết, chúng tôi là người phải tỉnh táo nhất, nói là thế nhưng lúc ấy, nước mắt chúng tôi cứ trào ra, khi ấy thương Bác vô cùng.
Một góc Làng Sen giữa những ngày tháng 5 lịch sử. Ảnh: Cảnh Thắng
Trong những lần Bác về thăm quê, bà con quê hương Kim Liên là người vui nhất. Nhớ lại những giấy phút ấy, bà Dương Thị Vân (90 tuổi) trú tại xóm Sen 2 bồi hồi.
"Mặc dù đã gần 60 năm trôi qua tính từ lần Bác Hồ về thăm quê lần thứ 2, những người năm ấy nay đã không còn nhiều, bản thân tôi lúc ấy cũng chỉ theo đoàn người chạy theo để nhìn rõ Bác, vì lâu lắm rồi Bác chưa về thăm quê. Mỗi lần về quê, khi gặp dân làng bác đều hỏi về cuộc sống, cơm áo ăn có no không, bà con có đoàn kết không... Mỗi lần Bác hỏi như vậy, dân Kim Liên chỉ đồng thanh một lời là có. Rồi Bác còn hứa, sẽ về thăm quê lần nữa, nhưng lời hứa chưa được thực hiện thì năm 1969 Bác ra đi. Người dân Kim Liên chúng tôi thương Bác vô cùng", bà Vân nghẹn ngào.
Kim Liên ngày càng giàu đẹp
Giờ đây, xã Kim Liên quê hương Bác Hồ đã thay da đổi thịt, người dân nơi đây tự nhủ với lòng mình phấn đấu vươn lên, luôn ghi nhớ lời dạy của Bác đưa Kim Liên trở thành xã nông thôn kiểu mẫu, xứng đáng là quê hương của vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc. Để hoàn thành sứ mệnh ấy, trong nhiều năm qua, tỷ lệ hộ nghèo đã giảm đáng kể.
Đến cuối năm 2019, tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn xã còn 25 hộ nghèo, tỷ lệ 0,73 % (trong đó 24/25 hộ nghèo thuộc diện bảo trợ xã hội). Trong xây dựng NTM, Sau 5 năm triển khai thực hiện, toàn xã Kim Liên đã huy động được 322,744 tỷ đồng.
Nhân dân đầu tư, đóng góp hơn 226,2 tỷ đồng (chiếm 70%), nguồn ngân sách khác là 96,544 tỷ đồng (chiếm 30%). Điều đó chứng tỏ, nội lực trong dân rất lớn, họ không trông chờ, ý lại mà tự mình vươn lên.
Những công trình chào mừng ngày sinh 130 của Người. Ảnh: Cảnh Thắng
Sau khi đạt xã NTM năm 2014, Kim Liên được UBND tỉnh Nghệ An lựa chọn là 1 trong 3 xã thực hiện xây dựng xã NTM kiểu mẫu giai đoạn 2015 - 2020. Qua 4 năm triển khai thực hiện đề án xây dựng xã NTM kiểu mẫu, Kim Liên đã huy động được 288,514 tỷ đồng.
Ngoài ra, nhân dân còn hiến đất để mở đường, xây dựng các công trình công cộng. Ba hộ ở xóm Mậu 3 hiến 60m bờ rào, 30m2 nhà ở và 160m2 đất vườn làm đường giao thông xóm; nhân dân xóm Mậu 4 hiến 47m tường rào và 94m2 đất vườn.
Người dân các xóm: Sen 2, Mậu 2, 4, 5, Hoàng Trù 1, 2 và Liên Minh hiến hơn 10.000m2 đất sản xuất để thi công tuyến đường từ QL 46 vào Nghĩa trang Cồn Mơng và tuyến đường từ QL 46 vào Nghĩa trang Mụ Bà, bãi xe quê Ngoại. Dáng dấp NTM kiểu mẫu ở Kim Liên đến nay đã cơ bản hình thành.
Chất lượng cuộc sống của người dân được cải thiện; các giá trị truyền thống được giữ gìn và phát triển theo hướng văn minh, hiện đại; ý thức của người dân về vệ sinh, bảo vệ môi trường được nâng lên..
Ngoài việc, xây dựng NTM kiểu mẫu, công tác bảo vệ và tôn tạo Khu di tích Làng Sen luôn được chính quyền và người dân tỉnh Nghệ An quan tâm. Chính vì vậy nhiều công trình hạng mục mới được xây dựng nhằm hướng tới kỷ niệm 130 năm ngày sinh của Bác Hồ kính yêu.
Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Lê Chương - Chủ tịch UBND xã Kim Liên nhấn mạnh, với những cơ sở hiện có, Kim Liên sẽ trở thành xã NTM kiểu mẫu vào dịp cuối năm. Đây là những hành động thiết thực mà người dân Kim Liên dâng tặng Bác Hồ kính yêu nhân dịp kỷ niệm 130 ngày sinh của Người.