Cách Hà Nội 30km về hướng Đông, làng Nôm là ngôi làng cổ đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Nơi đây từ lâu đã là điểm dừng chân cho những người yêu vẻ đẹp xưa và các nhiếp ảnh gia tìm tới.
Bước qua cánh cổng làng uy nghi, một bức tranh thủy mặc, hoài cổ ngay lập tức hiện lên khiến du khách phương xa không khỏi ngỡ ngàng. Vẻ đẹp của làng Nôm là cái đẹp mộc mạc, yên bình và có phần hơi trầm buồn.
Khác với tất cả các ngôi làng cổ của Việt Nam, cổng làng Nôm sở hữu một kiểu kiến trúc đặc biệt. Cổng làng được xây theo kiểu bát trụ - kiểu cổng mà chỉ hoàng thân quốc thích xưa kia mới có. Cổng làng bao gồm bốn trụ vuông với ba chữ trên vòm cổng: Đồng Cầu Nôm.
Không một ai trong làng, kể cả các vị cao niên, biết rõ lịch sử của cánh cổng. Họ chỉ ước chừng rằng, cánh cổng làng với nhiều họa tiết tinh xảo có tuổi đời hơn 200 năm.
Ở làng Nôm, không gian và thời gian đều như đang lắng lại. Những ngôi nhà với lối kiến trúc xưa cũ, những tán cây cổ thụ và hàng cau cao vút khẽ ngả bóng xuống mặt ao làng xanh trong. Nhịp sống của người dân cũng yên bình, chậm rãi như dòng nước khẽ xao động.
Làng Nôm hiện lên hệt như những gì người ta vẫn hình dung về làng Việt cổ: có giếng nước, cây đa, sân đình, cầu ao ven hồ, chợ phiên và đặc biệt là ngôi chùa Nôm xây dựng từ năm 1680.
Đình làng Nôm là một ngôi đình còn khá nguyên vẹn sau bao biến cố lịch sử. Nơi đây chỉ mở cửa vào các dịp đại lễ.
Cây đa cổ thụ nằm cạnh đình dù đã hàng trăm tuổi nhưng vẫn xanh tốt.
Từ những con ngõ nhỏ sâu hun hút luôn được phủ rợp bóng mát cây xanh…
… cho đến từng bức tường, từng cánh cổng đều in đậm dấu ấn của thời gian. Những vẻ đẹp này có một sức hút kỳ lạ khiến người chiêm ngưỡng chúng không nỡ rời mắt.
Nằm cách Hà Nội không xa, nhưng dường như làng Nôm không bị ảnh hưởng bởi đô thị hóa mà vẫn giữ nguyên lối kiến trúc xây dựng theo truyền thống từ bao đời trước.
Câu chuyện tuổi già được chia sẻ dưới bóng mát của cây cổ thụ.
Ngôi làng được liên kết với nhau bằng hệ thống rất nhiều đường ngang ngõ tắt.
Tại đây, nếp sống thôn quê mộc mạc và chân thành vẫn hiện hữu rất rõ. Làng Nôm là nơi có thể khiến những người hoài niệm xiêu lòng.
Khi nắng hè đã nhạt bớt, trẻ con trong làng lại rủ nhau ra bờ ao chơi đùa. Tiếng cười nói râm ran, tiếng ngụp lặn bì bõm đã phá vỡ không gian yên tĩnh vốn có.
Chợ Nôm nằm ở phía Đông Bắc, cách làng một con sông. Chợ họp mỗi tháng 12 phiên, vào các ngày có số cuối là 1, 4, 6, 9. Khác với chợ ở thành phố, chợ Nôm họp bên trong những gian nhà xây gạch không trát vữa. Màu gạch đỏ au, lở vỡ theo thời gian như một nét gì đó rất hoài cổ, xưa cũ.
Cách chợ không xa là ngôi chùa Nôm đầy linh thiêng với lối kiến trúc mang đậm nét truyền thống. Theo truyền thuyết xưa, chùa Nôm được xây giữa rừng thông cổ thụ. Có lẽ vì vậy mà chùa còn có tên gọi khác là Linh thông cổ tự.
Chùa Nôm còn là nơi lưu giữ hơn 100 bức tượng cổ bằng đất nung. Trải qua bao thời kỳ bể dâu của lịch sử cùng sự tàn phá khắc nghiệt của thiên nhiên, nhưng những pho tượng này vẫn trường tồn cùng thời gian và giữ nguyên vẻ đẹp ban đầu.
Đi về phía Đông của làng là cây cầu đá bắc ngang qua dòng sông Nguyệt Đức, nối đường làng với chợ Nôm và chùa Nôm. Cầu đá được ghép bằng những phiến đá lớn, hai bên thành cầu chạm khắc hình đầu rồng, cầu có các trụ đá chống đỡ. Không chỉ mang giá trị lịch sử, văn hóa, chiếc cầu đá này còn được các nhà nghiên cứu di sản đánh giá là một công trình độc đáo chưa từng thấy ở bất cứ làng cổ nào của Đồng bằng sông Hồng.
Hoàng Ngọc