Nếu Việt Nam đầu tư thêm vào chuỗi sản xuất yến sào phục vụ xuất khẩu, công nghệ chế biến các sản phẩm từ tổ yến, tăng cường hoạt động quảng bá và phát triển thị trường cho sản phẩm yến sào Việt Nam, ngành yến có thể đạt được doanh thu hơn 6.000 tỷ đồng.
Nhà nuôi chim yến trên huyện Cần Giờ (TP.HCM).
Tiềm năng rất lớn
Ông Mai Thế Hào, Cục Chăn nuôi, Bộ NNPTNT cho biết: Nghề nuôi chim yến với mục đích thương mại đã xuất hiện lẻ tẻ ở các tỉnh Nam bộ hơn 15 năm, tuy nhiên trong khoảng 10 năm trở lại đây nghề này phát triển khá mạnh với nhiều loại hình và quy mô khác nhau.
Đến tháng 10/2019 cả nước có 42/63 tỉnh, thành có hoạt động nuôi chim yến với hơn 14.300 nhà yến, tập trung nhiều nhất tại Đồng bằng sông Cửu Long, tiếp đến là Đông Nam Bộ, Duyên hải miền Trung.
Đặc biệt trong vài năm gần đây nhiều nhà yến đã xuất hiện ở khu vực Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ và Đồng bằng sông Hồng khiến tổng số nhà yến cả nước tăng gần gấp đôi so với năm 2017. Theo đó, số nhà yến cho thu hoạch đạt khoảng 60%, sản lượng yến tổ khoảng 68 tấn.
Theo ông Hào, nhiều địa phương ở Việt Nam có lợi thế, khả năng tốt để phát triển nghề nuôi chim yến, tạo việc làm và mang lại giá trị kinh tế khá cao.
Ước tính mỗi kg tổ yến có giá từ 1.500-2.000 USD, xuất khẩu tổ yến cũng giúp Việt Nam thu về khoảng 100-150 triệu USD/năm. Đây chính là nguyên nhân khiến số lượng nhà yến tại Việt Nam đang có xu hướng "nở rộ".
Ông Nguyễn Anh Dũng, Chi Cục trưởng Chi cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản vùng 1, phân tích số lượng nhà yến mới gia tăng đột biến trong thời gian qua là do nhiều người dân biết đến giá trị kinh tế của nghề dẫn dụ, nuôi chim yến lấy tổ, trong khi đó, đối tượng này chưa được điều chỉnh trong chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2020 của Bộ NNPTNT.
Chính vì chưa được quy hoạch nên đến nay chưa có bất kỳ quy định nào về tiêu chuẩn, điều kiện chuồng trại cho chim yến, hoạt động xây dựng và đưa vào hoạt động các nhà yến cũng chưa được quản lý chặt chẽ.
Theo thống kê của một số tỉnh thành, số lượng nhà yến được cơi nới từ nhà ở chiếm tới hơn 53%.
Chế biến tổ yến tại Trung tâm triển lãm yến sào Việt Nam.
Đại diện Trung tâm Khuyến nông tỉnh Sóc Trăng chia sẻ, Sóc Trăng có tiềm năng lớn đối với nghề nuôi chim yến trong nhà do có sẵn quần đàn yến tương đối lớn, điều kiện tự nhiên, môi trường sống thuận lợi và địa phương cũng đã quan tâm đến việc phát nuôi yến thành ngành hàng mới trong lĩnh vực nông nghiệp, có giá trị kinh tế cao.
Tuy nhiên, do chi phí đầu tư xây dựng nhà yến khá cao, khoảng 2 -3 tỷ đồng/nhà nên phần lớn nhà yến tại địa phương được người dân cơi nới, kết hơp với nhà ở, nhiều nhà yến nằm trong đô thị, khu vực đông dân cư, chưa phù hợp với quy định về điều kiện vệ sinh thú y và quy hoạch chăn nuôi gia cầm.
Mặt khác, do chưa có quy định cụ thể, quy chuẩn cho việc xây dựng riêng nhà nuôi chim yến, đánh giá tác động môi trường cũng như chưa có quy hoạch về vùng dẫn dụ và nuôi chim yến để làm cơ sở thẩm định, cấp phép và quản lý hoạt động nuôi chim yến.
Hướng tới xuất khẩu chính ngạch
Theo bà Hạ Thúy Hạnh, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, để phát triển ngành nghề nuôi chim yến, các tỉnh cần có quy hoạch chi tiết các tiểu vùng được dẫn dụ gây nuôi. Trong cả nước hiện có một số địa phương như: TP. Hồ Chí Minh, Khánh Hòa, Phú Yên, Ninh Thuận, Tiền Giang đã thực hiện quy hoạch vùng nuôi chim yến.
Bà Đỗ Tú Quân, Chi Hội trưởng Chi hội Nhà yến Việt Nam chia sẻ, yến sào Việt Nam được đánh giá có chất lượng tốt so với các nước khác trong khu vực nhưng giá trị xuất khẩu chưa cao do chưa được đầu tư chế biến, chủ yếu là xuất khẩu tổ yến thô có giá trị thấp.
Theo bà Đỗ Tú Quân, Việt Nam có tiềm năng phát triển hơn nữa nghề nuôi chim yến và yến sào Việt Nam đang có cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc (thị trường tiêu thụ tổ yến lớn nhất thế giới) nhưng để phát triển bền vững, đạt được hiệu quả kinh tế cao, ngành nuôi chim yến cần được quy hoạch rõ ràng.
Đồng thời, phải có cơ chế quản lý và thúc đẩy sự liên kết theo chuỗi sản phẩm từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm. Trong đó, các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu đóng vai trò định hướng, điều tiết thông qua việc đặt hàng, hạn chế tình trạng phát triển nuôi chim yến ồ ạt dẫn đến dư thừa, làm hạ giá thành tổ yến.
Cùng quan điểm, đại diện Trung tâm dịch vụ nông nghiệp Đồng Nai cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, cơ quan quản lý nhà nước và các địa phương cần thống kê, khảo sát thực trạng các nhà nuôi chim yến để tổ chức quy hoạch nuôi chim yến một cách khoa học, phù hợp với nhu cầu thực tế.
Để quản lý hoạt động nuôi chim yến, các ngành liên quan cần có hướng dẫn cụ thể về kỹ thuật xây nhà nuôi yến, xây dựng các tiêu chuẩn quy chuẩn về nhà yến cũng như chất lượng tổ yến.
Trong khi đó, các chuyên gia khuyến nghị, với việc nuôi chim yến trong các khu dân cư như hiện nay, cần chú trọng thực hiện các giải pháp để phòng trừ dịch bệnh, nhất là dịch cúm gia cầm.
Song song với đó, phải đầu tư cho công nghệ bảo quản và chế biến sản phẩm sau thu hoạch nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, giá trị thương hiệu yến sào Việt Nam đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Nhiều giải pháp đã được các đại biểu đề xuất tại Diễn đàn khuyến nông @ nông nghiệp với chủ đề phát triển bền vững ngành yến ở các tỉnh, thành phố phía Nam do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tổ chức tại TP.HCM.