Sông Cu Đê (hay còn được gọi là sông Trường Định) là một dòng sông tại phía Tây - Bắc của thành phố Đà Nẵng. Thượng nguồn của sông nằm ở xã Hòa Bắc (huyện Hòa Vang), còn hạ nguồn là cửa biển Nam Ô (phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu). Sông được gọi là Cu Đê vì phần hạ lưu của sông chảy qua làng Cu Đê.
Đặc biệt, vùng hạ nguồn của sông Cu Đê, nơi giáp với biển Nam Ô, vào đầu mùa hè có một loại đặc sản mà không có nơi nào có được mang tên "bún sông".
Cứ vào khoảng đầu tháng 2 âm lịch hàng năm, người dân ở xóm Vạn (phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu, Tp.Đà Nẵng) lại chèo thuyền, ngụp lặn để vớt “bún sông” dưới đáy sông Cu Đê.
"Bún sông" thường xuất hiện vào đầu tháng 2 đến cuối tháng 3 âm lịch. Loài này chỉ sống ở khu vực nước trong và sạch. Chúng có đặc tính sinh sản trong đêm tối với số lượng lớn. Khi sinh sản, con "bún mẹ" sẽ đẻ nhiều dây trứng, cuộn lại như lọn bún cỡ bằng một bàn tay và có màu xanh nhạt. "Bún mẹ" có hình dáng xù xì, thân mềm, nhiều đốm xanh trên lưng, xung quanh thân có nhiều chân màu cam vàng và thường tiết ra chất dịch màu đen tím để bảo vệ khi gặp nguy hiểm.
"Trước đây, người dân dọc dòng sông Cu Đê có biết đến "bún sông" nhưng họ rất ít ăn. Vì thời đó, cá, tôm ở sông Cu Để rất nhiều nên họ không chú ý đến việc khai thác "bún sông". Nếu có ăn thì họ vớt lượng vừa phải, chỉ đủ dùng trong một bữa…", ông Huỳnh Tặng (63 tuổi, trú tại tổ 37, phường Hòa Hiệp Bắc) chia sẻ với báo Thanh Niên .
"Bún sông" khi vớt lên cuộn tròn như những cuộn mì trứng được bán trong siêu thị. Ảnh: báo Thanh Niên.
Ông Tặng nói thêm, "bún sông" khi mới sinh sản có màu xanh nhạt, ăn sẽ rất giòn, ngọt thanh. Nếu "bún sông" đã sinh sản được một thời gian nhất định sẽ ngả vàng, không còn giữ được hương vị độc đáo của "con bún" nữa.
Chiều muộn, người dân thả lưới dọc sông để bẫy "bún sông" vào đẻ trứng, cách làm này sẽ đạt được hiệu quả cao vì "con bún" thường sinh sản ở những chỗ có nhiều vật cản. Thế nhưng, đối với người có sức khỏe, họ sẽ lặn mò, bắt bằng tay để đảm bảo "bún sông" không bị đứt đoạn, giữ được độ tươi, giòn và được thu mua với giá cao hơn.
Ông Lê Văn Úc (54 tuổi, trú tại tổ 37, phường Hòa Hiệp Bắc) cho biết, ngày trước, máy móc chưa phát triển nên người dân trong vùng chỉ lặn và vớt một ít "bún sông" về làm thức ăn cho gia đình. Bây giờ, "bún sông" có giá trị về kinh tế nên người dân trong vùng mua máy lặn khí để giảm sức lực cũng như khai thác hiệu quả hơn.
Hơn 40 phút lặn, ông Úc thu về được mẻ "bún sông" đầu tiên, chừng 2 kg. Xung quanh, nhiều chiếc ghe nhỏ "không người" vẫn di chuyển trên dòng sông Cu Đê, dưới mặt nước là những người đang "săn lùng" ổ trứng của "con bún".
"Đầu mùa, mỗi buổi, tôi lặn được từ 10 - 15 kg là bình thường. Nay đã cuối mùa, kèm theo đó người dân thả lưới dọc sông rất nhiều nên những người lặn như tôi khó thu được số lượng lớn, nếu có cũng chỉ khoảng 5 - 7 kg…", ông Úc bày tỏ.
"Bún sông" phải rửa nhiều lần cho thật sạch. Ảnh: Dân Việt
Theo ông Úc, để bảo quản "bún sông" giữ được độ tươi ngon vốn có, sau khi khai thác, ngư dân sẽ rửa sạch "bún sông" bằng nước biển loại bỏ rong tảo, bùn đất; tiếp đến rửa sạch lại bằng nước ngọt và ngâm trong nước muối đến khi thương lái đến thu mua.
Đang bán “bún sông”, chị Kim Đán (trú xóm Vạn, Thủy Tú, Cầu Nam Ô, sông Cu Đê) cho biết người dân ở đây đi lặn hàng ngày để lấy bún sông về bán. Ngày nào cũng vây, người dân thường đi từ 5-7h, còn buổi chiều thì tầm 15-17h, họ sẽ đi lặn để lấy “bún sông”.
“Có những hôm lặn lấy được nhiều, cũng có hôm được ít nên số lượng bán ra không cố định. Hôm nay, tôi chỉ có khoảng 5kg bún sông để bán thôi, trong khi khách đặt mua nhiều quá. Tôi đành nợ đơn chứ không biết phải làm sao”, chị Kim Đán chia sẻ với tạp chí Nông Thôn Việt .
Được biết, người nhà chị cũng đi lặn vớt “bún sông” về bán, chị cũng có đi mua thêm của những người dân xung quanh để có số lượng bán cho khách. Hiện tại, chị đang bán giá 120.000 đồng/kg.
Món gỏi "bún sông" Cu Đê. Ảnh: Dân Việt
Theo chị, bún sông là một món ăn rất ngon, mát, khi ăn sẽ thấy giòn sần sật. Món này có rất ít, mọi người thường tranh thủ khi thấy có bán sẽ mua luôn để thưởng thức.
“Bún sông để tươi thì thấy có vị tanh. Cần rửa sạch 5 – 6 lần với nước, rồi chần sơ qua nước sôi tầm 1 phút, vớt ra rổ để ráo rồi trộn với gia vị như tôm, thịt, rau thơm, đậu phộng, ớt tỏi, hành phi, bao ngon. Món ăn đó không còn vị tanh, nó sẽ hấp dẫn khiến bao người mê mẩn”, chị chia sẻ.
Ngoài ra, bún sông còn có thể nấu miến, trộn gỏi, kẹp rau sống, nấu bún cá ngừ…
Từng thưởng thức “bún sông”, chị Thanh cho biết, món ăn làm từ “bún sông” ăn rất mát, giòn. “Với những người mới thưởng thức, mọi người sẽ thấy được sự thú vị khi ăn và có thể sẽ nhớ mãi”, chị chia sẻ.
Chị cũng chia sẻ thêm “bún sông” được bày bán trên chợ mạng hoặc ngoài chợ Nam Ô (Đà Nẵng). Những người quanh vùng có thể mua trực tiếp tại chợ, còn những ai đi xa có thể mua trên chợ mạng cũng rất tiện. Khi vào mùa, giá “bún sông” chỉ dao động từ vài chục nghìn đến hơn 100.000 đồng/kg.