Sơn La hiệu quả từ mô hình nông nghiệp tuần hoàn khép

Tận dụng nguồn phụ phẩm nông nghiệp, tỉnh Sơn La đang đẩy mạnh triển khai các mô hình sản xuất tuần hoàn, góp phần giảm lãng phí tài nguyên, giảm phát thải, tận dụng tối đa giá trị nguyên liệu, hướng tới nền nông nghiệp xanh và phát triển bền vững. Giúp đồng bào các dân tộc vùng cao có thu nhập ổn định.

Những năm gần đây, Sơn La được biết đến là tỉnh có diện tích cây trồng lớn nhất vùng Tây Bắc, với hơn 320 nghìn ha cây trồng các loại. Cùng với đó, mỗi năm, các hoạt động sản xuất nông nghiệp phát sinh khoảng 1,5 triệu tấn phụ phẩm, một nguồn tài nguyên quý nếu được khai thác đúng hướng.

Nhận thấy tiềm năng ấy, tỉnh Sơn La đã và đang triển khai mạnh mẽ các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, hướng đi mới nhằm tận dụng triệt để phụ phẩm nông nghiệp, giảm chi phí sản xuất, đồng thời bảo vệ môi trường sinh thái.

Từ năm 2024 đến nay, Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp tỉnh Sơn La đã tổ chức và phối hợp tổ chức 35 lớp tập huấn nghiệp vụ khuyến nông, thu hút trên 1.000 lượt học viên là cán bộ kỹ thuật cơ sở, khuyến nông cộng đồng, nông dân nòng cốt và thành viên các hợp tác xã (HTX).

Các lớp tập huấn tập trung vào nội dung thiết thực: kỹ thuật sản xuất nông nghiệp theo chuỗi giá trị, hướng dẫn sử dụng chế phẩm vi sinh, cách tự sản xuất chế phẩm IMO4, cũng như quy trình ủ phân hữu cơ vi sinh từ phụ phẩm nông nghiệp.

Thông qua đó, nông dân được hướng dẫn cụ thể, dễ áp dụng ngay tại hộ. Kết quả bước đầu cho thấy, nhiều hộ sau tập huấn đã áp dụng thành công, giúp giảm 20–30% chi phí phân bón, cải thiện năng suất, chất lượng nông sản, đồng thời hạn chế ô nhiễm môi trường nhờ việc tái chế phụ phẩm đúng quy trình.

Lan tỏa tư duy sản xuất xanh, bền vững

HTX Nông nghiệp hữu cơ - vi sinh Micro.Bio ( xã Mai Sơn), được thành lập cuối năm 2024. Với 8 thành viên nòng cốt và liên kết cùng 15 hộ dân ở các xã Mai Sơn, Phiêng Cằm và phường Chiềng Sinh, HTX đã xây dựng chuỗi sản xuất tuần hoàn khép kín gồm: chăn nuôi gia cầm – ruồi lính đen – nuôi cá – trồng cây ăn quả.

Trong chuỗi này, ruồi lính đen đóng vai trò then chốt: vừa xử lý chất thải chăn nuôi, vừa cung cấp nguồn thức ăn giàu protein cho gia cầm, đồng thời tạo ra phân bón hữu cơ chất lượng cao cho cây trồng.

Nguồn nguyên liệu phục vụ sản xuất của HTX chủ yếu tận dụng phế phụ phẩm nông nghiệp tại chỗ như vỏ xoài, vỏ ngô từ Trung tâm DOVECO Sơn La, bã sắn từ các nhà máy tinh bột, rỉ mật từ Công ty CP Mía đường Sơn La – vừa tiết kiệm chi phí, vừa giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường.

Là một trong những hộ tham gia chuỗi liên kết, ông Mùa A Già, dân tộc Mông bản Hẹo (phường Chiềng Sinh), chia sẻ: Tôi hiện quản lý gần 4 ha sản xuất, gồm 1 ha ao nuôi cá, đàn vịt bầu cổ xanh 12.000 con/năm, 1.000 m² nho hạ đen không hạt và 400 cây ăn quả.

Nhờ áp dụng mô hình tuần hoàn, chi phí đầu vào giảm khoảng 30%, không còn mùi hôi, rác thải được xử lý triệt để, trong khi hiệu quả kinh tế vẫn đảm bảo, với doanh thu từ đàn vịt cổ xanh dự kiến đạt khoảng trên tỷ đồng/năm.

Bên cạnh đó, Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp tỉnh Sơn La còn triển khai thành công mô hình nuôi gà H’Mông thương phẩm kết hợp nông nghiệp tuần hoàn tại các bản Nà Muông, Nà Hem và bản Tở (xã Long Hẹ), nơi chủ yếu là đồng bào các dân tộc Mông, Thái,...

Mô hình quy mô 3.500 con gà đen H’Mông thuần chủng này đã thiết lập chu trình khép kín hiệu quả: chất thải chăn nuôi được xử lý bằng chế phẩm sinh học và đệm lót sinh học, sau đó phối trộn với phụ phẩm trồng trọt để ủ thành phân hữu cơ bón cho cây trồng; ngược lại, phụ phẩm từ trồng trọt lại được tận dụng làm thức ăn cho đàn gà.

Nhờ đó, mô hình không chỉ giúp giảm chi phí chăn nuôi, hạn chế ô nhiễm môi trường, mà còn tạo ra nguồn phân hữu cơ tại chỗ, nâng cao hiệu quả sản xuất theo hướng bền vững.

Không chỉ dừng ở đó, nhiều mô hình nông nghiệp tuần hoàn khác như lúa - cá luân canh, ủ thức ăn chăn nuôi từ phụ phẩm, hay sử dụng khí sinh học (biogas) trong chăn nuôi cũng đang được nhân rộng khắp địa bàn tỉnh.

Những mô hình này tạo ra lợi ích kép mà nông nghiệp tuần hoàn mang lại: vừa nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân, vừa góp phần bảo vệ môi trường, hướng tới một hệ sinh thái nông nghiệp xanh, sạch, bền vững.

Theo bà Ngần Thị Minh Thanh, Phó Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp tỉnh Sơn La: Thời gian tới, Trung tâm sẽ mở rộng quy mô đào tạo, gắn kỹ thuật sản xuất tuần hoàn với các sản phẩm chủ lực như cây ăn quả, cà phê, chăn nuôi bản địa.

Đặc biệt, Trung tâm sẽ ứng dụng chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý sản xuất, cấp mã số vùng trồng và truy xuất nguồn gốc, hướng tới xây dựng đội ngũ ‘nông dân số - hợp tác xã số’, nâng cao năng lực cạnh tranh của nông sản Sơn La”.

Với sự vào cuộc đồng bộ từ đào tạo, chuyển giao kỹ thuật đến truyền thông và hỗ trợ thực hành, nông nghiệp tuần hoàn đang trở thành động lực phát triển mới của tỉnh Sơn La. Qua đó góp phần thực hiện có hiệu quả chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Từng mô hình, từng HTX, từng hộ nông dân đang góp phần hiện thực hóa mục tiêu “nông nghiệp xanh – nông thôn số – nông dân thông minh”, khẳng định vị thế tiên phong của Sơn La trên con đường phát triển nông nghiệp bền vững vùng Tây Bắc.