Giống cây trồng mới cho mùa vàng bội thu

Chúng tôi ngược quốc lộ 6 lên vùng Tây Bắc, về với Sơn La, nơi được mệnh danh là “thủ phủ cây ăn quả” của cả vùng. Trên những triền đồi bạt ngàn xanh mướt, từng vạt nhãn, xoài, chanh leo đang vào vụ, tỏa hương thơm ngọt dịu trong gió.

Màu xanh ấy không chỉ là màu của sự no ấm, mà còn là minh chứng cho sự đổi thay mạnh mẽ của một vùng đất vốn nhiều gian khó.

Điều khiến chúng tôi ấn tượng trong chuyến tác nghiệp lần này không chỉ là những vườn cây ăn quả “phủ xanh” vùng đất dốc, mà còn là những giống cây trồng mới - “chìa khóa vàng” mở ra cánh cửa giúp bà con các dân tộc nơi đây vươn lên làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình.

Trên con đường dốc dẫn về xã Chiềng Khoong (Sơn La), chúng tôi dừng lại bên những nương nhãn vàng óng. Nơi đây, Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp Hoa Mười đang là điểm sáng trong việc chuyển đổi giống cây trồng.

Ông Lường Văn Mười, Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Hoa Mười, chia sẻ trong niềm phấn khởi: "Trước đây, chúng tôi chủ yếu trồng nhãn Miền thiết, quả nhỏ, chín muộn, giá không cao. Nhưng từ năm 2023, HTX đã mạnh dạn ghép cải tạo toàn bộ 45 ha sang nhãn chín sớm T6 và nhãn Ánh vàng 205.

Giờ thì khác hẳn, nhãn T6 cho thu từ tháng 4 đến tháng 7, còn nhãn Ánh vàng 205 chín từ tháng 7 đến tháng 9. Rải vụ thế này, chúng tôi bán được giá cao, có thời điểm lên tới 54.000 đồng/kg”.

Ông Mười chỉ tay về phía khu vườn nhãn sai quả, nụ cười ánh lên niềm tin: “Có giống mới, chúng tôi không lo bị ép giá, không lo nông sản ùn ứ. Cái được lớn nhất là người nông dân tự tin làm chủ mùa vụ của mình”.

Những năm qua, Sơn La không chỉ dừng lại ở việc mở rộng diện tích cây ăn quả, mà còn chú trọng vào việc ứng dụng khoa học, công nghệ để nâng cao giá trị sản phẩm.

Theo ông Trần Dũng Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La cho biết: “Tỉnh Sơn La hiện đã cấp 92 mã số vùng trồng nhãn xuất khẩu, xây dựng các vùng sản xuất ứng dụng công nghệ cao, đồng thời hỗ trợ bảo quản, sơ chế và chế biến. Chúng tôi cũng chú trọng đến việc bảo tồn giống bản địa, đồng thời đưa vào sản xuất nhiều giống mới thích ứng biến đổi khí hậu, đáp ứng thị trường trong và ngoài nước”.

Một minh chứng rõ rệt là giống nhãn Ánh vàng 205 được Viện Nghiên cứu rau quả khảo nghiệm thành công tại Sơn La từ năm 2018. Giống này đã nhanh chóng chinh phục nông dân bởi quả to, cùi dày, giòn ngọt, dễ tách hạt, năng suất cao. Năm 2023, giống nhãn này chính thức được cấp Bằng bảo hộ giống cây trồng, mở ra một “làn gió mới” cho nông nghiệp Sơn La.

Nhờ sự đồng hành của các dự án hỗ trợ, diện tích nhãn Ánh vàng 205 toàn tỉnh đã đạt khoảng 120 ha, tập trung ở các huyện Sông Mã, Mai Sơn và thành phố Sơn La (cũ). Với năng suất 19 – 22 tấn/ha, đây là cây trồng đang hứa hẹn nhiều triển vọng.

Đổi thay từ tư duy sản xuất

Điều khiến phóng viên chúng tôi ấn tượng trong chuyến đi này không chỉ là những con số thống kê, mà chính là sự đổi thay trong tư duy sản xuất của bà con nông dân.

Ông Lê Xuân Trường, thôn Nà Sản, xã Chiềng Mung, cho biết: Năm 2023, gia đình tôi được cán bộ khuyến nông giới thiệu về giống nhãn Ánh vàng 205. Qua tham quan các mô hình trồng thử nghiệm tại Sông Mã, gia đình tôi đã mạnh dạn ghép cải tạo hơn 100 cây.

Sau 2 năm, cây phát triển tốt, ít sâu bệnh, quả sai và có độ ngọt cao. Đặc biệt, cùi ráo nước, có thể bảo quản trên cây lâu kéo dài cả tháng và phù hợp để chế biến long nhãn. Hiện tại, nhãn Ánh vàng 205 đang bán với giá 30.000 đồng đến 50.000 đồng/kg, cao hơn hẳn so với các giống nhãn cũ.

Sự thay đổi này không đơn lẻ ở một vài hộ gia đình, mà đang lan tỏa khắp các bản làng. Hơn 1.000 ha nhãn địa phương đã được ghép cải tạo thành công bằng các giống mới như nhãn lồng Hưng Yên, nhãn chín sớm PH-S99, nhãn chín muộn HTM-1… giúp rải vụ từ tháng 3 đến tháng 10, giải quyết áp lực tiêu thụ và tăng giá trị sản phẩm.

Hiện nay, Sơn La có gần 19.800 ha nhãn, chiếm hơn 23% tổng diện tích cây ăn quả của tỉnh, với sản lượng dự kiến năm 2025 đạt khoảng 155.000 tấn. Không chỉ bán tươi, nhãn Sơn La còn được chế biến sâu với hơn 2.900 cơ sở chế biến long nhãn quy mô hộ gia đình, HTX.

Đặc biệt, sản phẩm nhãn và long nhãn Sơn La đã được bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La”, “Nhãn Sông Mã” khẳng định thương hiệu trên thị trường trong và ngoài nước.

Ở các bản vùng cao của tỉnh Sơn La không còn cảnh nông dân “trông trời trông đất”, mà là những con người tự tin với mô hình sản xuất hàng hóa tập trung, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, liên kết với doanh nghiệp để tiêu thụ ổn định.

Chiều buông trên những triền đồi, ánh nắng vàng trải dài khiến những vườn nhãn Ánh vàng 205 đang vụ chín rộ càng thêm lung linh. Tiếng cười nói của bà con thu hoạch nhãn khiến bản làng vùng cao thêm rộn ràng, chúng tôi cảm nhận rõ niềm tin và khát vọng vươn lên của mảnh đất và con người nơi đây.

Sự thành công từ những giống cây trồng mới không chỉ mang lại mùa vàng bội thu, mà còn là minh chứng cho hướng đi đúng đắn của Sơn La trong việc phát triển nông nghiệp hàng hóa bền vững và thực hiện có hiệu quả chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Như lời ông Lường Văn Mười tâm sự: “Cây nhãn không chỉ cho trái ngọt, mà còn cho bà con niềm tin, cho con em chúng tôi một tương lai tươi sáng hơn. Và điều đó, có được là nhờ giống mới, nhờ sự chung sức của chính quyền và người dân”.