Sơn La phát triển nông sản bền vững

Trong bối cảnh hội nhập, việc phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững gắn với chế biến và tiêu thụ đang trở thành hướng đi tất yếu. Tại Sơn La, tư duy sản xuất nhỏ lẻ dần được thay thế bằng mô hình liên kết chặt chẽ giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp. Chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ – chế biến không chỉ giúp nâng cao giá trị, tăng sức cạnh tranh cho nông sản mà còn tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững.

Tỉnh Sơn La xác định, xây dựng vùng nguyên liệu chất lượng, ổn định là yếu tố tiên quyết để công nghiệp chế biến phát triển. Những năm qua, tỉnh đã chỉ đạo các địa phương quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung, áp dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất và chăm sóc cây trồng.

Hiện toàn tỉnh có hơn 24.000 ha cà phê, trong đó 17.800 ha đạt chuẩn bền vững, 5.900 ha chè, 10.000 ha mía, 44.100 ha sắn với tổng sản lượng hơn 1,1 triệu tấn. Ngoài ra, Sơn La còn sở hữu 85.000 ha cây ăn quả (sản lượng 510.000 tấn/năm) và gần 14.000 ha rau, gia vị (sản lượng gần 196.000 tấn/năm). Đáng chú ý, tỉnh đã hình thành 9 vùng trồng ứng dụng công nghệ cao, 251 chuỗi sản xuất an toàn, 214 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên và 29 sản phẩm nông sản được cấp văn bằng bảo hộ.

Cùng với đó, các loại cây trồng chủ lực như cà phê, chè được tái canh diện tích già cỗi, khuyến khích chế biến sâu; mía, sắn tăng năng suất nhờ giống mới; còn rau, quả phát triển theo hướng liên kết với doanh nghiệp lớn nhằm đảm bảo đầu ra ổn định.

Phát triển chuỗi liên kết giúp người nông dân ổn định đầu ra, được hỗ trợ về kỹ thuật, giống, vật tư; doanh nghiệp chủ động nguồn nguyên liệu chất lượng, giảm rủi ro. Hiện toàn tỉnh có 3.600 doanh nghiệp và gần 900 hợp tác xã nông nghiệp, tạo nên mạng lưới liên kết sản xuất chặt chẽ, hiệu quả.

Nhiều mô hình liên kết tiêu biểu đã mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt: Công ty CP Mía đường Sơn La hợp tác với 12.000 hộ dân, phát triển hơn 10.000 ha mía nguyên liệu. Công ty CP Phúc Sinh Sơn La liên kết 876 hộ dân với 670 ha cà phê xuất khẩu. Công ty CP Chế biến Nông sản BHL Sơn La thu mua 70.000 tấn sắn tươi/năm. Trung tâm DOVECO Sơn La liên kết gần 700 ha vùng nguyên liệu rau củ bảo đảm nguồn cung ổn định, bền vững.

Theo ông Trần Ngọc Hiếu, Tổng Giám đốc Công ty CP Mía đường Sơn La, để đảm bảo nguyên liệu cho sản xuất, doanh nghiệp đang tiếp tục mở rộng hợp đồng liên kết với hơn 12.000 hộ dân, đồng thời đầu tư thâm canh, đưa cơ giới hóa vào sản xuất, khảo nghiệm và nhân rộng các giống mía mới phù hợp thổ nhưỡng, nâng cao năng suất và chất lượng.

Còn đối với HTX sản xuất kinh doanh và dịch vụ tổng hợp Bình Thuận, xã Bình Thuận (Sơn La) liên kết sản xuất với 500 hộ nông dân trồng chè ở trên địa bàn giải quyết việc làm cho hàng ngàn lao động địa phương với thu nhập bình quân gần 5 triệu đồng/người/ tháng.

Anh Nguyễn Đức Quân, bản Tiến Hưng, xã Bình Thuận (Sơn La) chia sẻ: Gia đình tôi canh tác hơn 2 ha chè. Trước kia khi chưa liên kết với HTX Bình Thuận, gia đình tôi gặp nhiều khó khăn trong việc canh tác, cũng như tiêu thụ sản phẩm chè tươi.

Từ khi liên kết với HTX, được hướng dẫn áp dụng các tiến bộ khoa học vào canh tác cây chè, nhờ vậy sản lượng chè của gia đình được nâng cao. Đặc biết là việc liên kết với HTX, gia đình tôi không phải lo về đầu ra cho sản phẩm nữa, làm được bao nhiêu, HTX sẽ thu mua toàn bộ, gia đình tôi chỉ yên tâm sản xuất chè sạch, an toàn.

Thu hút đầu tư mạnh mẽ vào công nghiệp chế biến

Từ năm 2021 đến nay, Sơn La đã thu hút 11 dự án chế biến nông sản quy mô lớn, trong đó 10 dự án được cấp mới chủ trương đầu tư, tiêu biểu như: Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La, Nhà máy chế biến tinh bột biến tính, Nhà máy chế biến nông sản Nafoods Tây Bắc (Mộc Châu), Nhà máy chế biến, bảo quản sản phẩm nông nghiệp Mộc Châu, Tổ hợp trang trại sinh thái và bò sữa công nghệ cao của Công ty CP Giống bò sữa Mộc Châu.

Hiện toàn tỉnh có 9 cơ sở chế biến cà phê quy mô lớn, 20 doanh nghiệp, HTX chế biến chè, 2 nhà máy chế biến sắn, 4 nhà máy chế biến rau, quả và 1 nhà máy chế biến sữa bò. Những cơ sở này đáp ứng nhu cầu chế biến trên 50% sản lượng cà phê quả tươi và phần lớn sản lượng nông sản chủ lực của tỉnh.

Nhờ phát triển chuỗi liên kết đồng bộ, công nghiệp Sơn La tiếp tục tăng trưởng tích cực. Sáu tháng đầu năm 2025, chỉ số sản xuất toàn ngành tăng 11,5%, riêng lĩnh vực chế biến, chế tạo tăng 3,1%. Đến hết tháng 8/2025, toàn tỉnh đã tiêu thụ 377.595 tấn cây ăn quả và sơn tra, đạt 74% kế hoạch, mang về hơn 3.746 tỷ đồng.

Với những giải pháp đồng bộ và tầm nhìn chiến lược, Sơn La đang khẳng định quyết tâm trở thành trung tâm chế biến nông sản của khu vực Tây Bắc. Sự kết hợp giữa đầu tư hạ tầng, ứng dụng công nghệ cao, phát triển chuỗi liên kết bền vững và mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ góp phần nâng cao giá trị nông sản, mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, khẳng định thương hiệu nông sản Sơn La trên bản đồ quốc tế.