Tiềm năng phát triển mô hình nông lâm kết hợp

Những năm gần đây, mô hình NLKH đang trở thành hướng đi chiến lược trong phát triển nông nghiệp bền vững tại Sơn La, đặc biệt ở các khu vực có địa hình đồi núi dốc.

Không chỉ góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, NLKH còn là giải pháp hiệu quả trong bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và giảm nghèo bền vững.

Trao đổi với phóng viên, bà Hoàng Thị Thu Hiền, Quyền Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp tỉnh Sơn La cho biết: Sơn La có hơn 1,4 triệu ha diện tích tự nhiên, phần lớn là đồi núi dốc, là điều kiện thuận lợi để phát triển mô hình NLKH. Đến cuối năm 2023, diện tích nông lâm kết hợp tại tỉnh đạt khoảng 15.000 ha, chiếm khoảng 10% đất nông lâm nghiệp.

Các hình thức NLKH trên địa bàn khá đa dạng: Trồng cây ăn quả kết hợp chăn nuôi dưới tán cây; trồng cây công nghiệp như chè, cà phê xen với cây lâm nghiệp như mắc ca, quế, trám đen hoặc cây dược liệu. Đặc biệt, nhiều mô hình đã cho hiệu quả kinh tế cao.

Một trong những mô hình tiêu biểu là Hợp tác xã (HTX) Bình Thuận, xã Bình Thuận, tỉnh Sơn La. Với quy mô hơn 30 ha, HTX đang triển khai mô hình nông lâm kết hợp theo hướng đa tầng – đa giá trị, vừa nâng cao thu nhập, vừa cải thiện môi trường sinh thái.

Bà Nguyễn Thị Bình, Phó Giám đốc HTX chia sẻ: Chúng tôi xác định cây chè là chủ lực, kết hợp trồng cây ăn quả (xoài, nhãn, mận, mắc ca), xen canh cây lâm nghiệp (keo, quế) và cây ngắn ngày như ngô, đậu tương. Mô hình tuần hoàn khép kín giúp tận dụng phụ phẩm, giảm chi phí và bảo vệ đất dốc.

Tính đến nay, HTX đã tạo việc làm ổn định cho 35 lao động, trong đó 60% là phụ nữ và thanh niên. Thu nhập bình quân của người lao động từ 6–8 triệu đồng/người/tháng. Mỗi ha chè cho doanh thu từ 80–120 triệu đồng/năm, cây ăn quả cho thu nhập ổn định từ 80–100 triệu đồng/ha/năm.

Đặc biệt, sản phẩm chè Trọng Nguyên – Phổng Lái Thuận Châu của HTX đã đạt OCOP 4 sao cấp tỉnh và được đánh giá lại thành công năm 2023, mở ra cơ hội đưa sản phẩm vươn xa hơn.

Hiệu quả mà mô hình nông lâm kết hợp mang lại không chỉ dừng ở thu nhập. Tại HTX Bình Thuận: Mô hình đã giúp nhiều hộ dân thoát nghèo, nâng cao năng lực sản xuất và tinh thần hợp tác, chuyển từ canh tác nhỏ lẻ sang mô hình tổ chức.

Cây lâm nghiệp được trồng theo băng đồng mức giúp chống xói mòn, giữ ẩm cho đất. Sử dụng phân hữu cơ, cây họ đậu cải tạo đất, giảm phân hóa học từ 25–30%. HTX đang kết hợp mô hình trải nghiệm vườn chè, cây ăn quả, mở ra hướng đi mới trong du lịch nông nghiệp.

Giải pháp phát triển mô hình nông lâm kết hợp

Dù đã có nhiều kết quả tích cực, mô hình NLKH tại Sơn La nói chung và tại HTX Bình Thuận nói riêng vẫn gặp không ít thách thức. Quy mô nhỏ lẻ, phân tán, khó mở rộng sản xuất tập trung. Thiếu vốn, hạ tầng như hệ thống tưới, nhà sơ chế, kho bảo quản còn yếu.

Kỹ thuật canh tác và quản trị HTX còn hạn chế, chưa áp dụng rộng rãi các tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ. Thị trường đầu ra thiếu ổn định, chưa có nhiều hợp đồng bao tiêu dài hạn, chủ yếu tiêu thụ nội địa. Tác động của khí hậu, sâu bệnh, rủi ro thiên tai còn tiềm ẩn cao.

Để phát huy tiềm năng và nâng tầm mô hình NLKH, tỉnh Sơn La và các HTX cần đồng bộ nhiều giải pháp. Tổ chức sản xuất bài bản. Quy hoạch vùng nguyên liệu, mở rộng diện tích cây chủ lực như chè, cây ăn quả; kết hợp chăn nuôi, trồng cây ngắn ngày theo hướng tuần hoàn.

Tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, xây dựng phương án sản xuất – kinh doanh rõ ràng.  Liên kết chặt chẽ với thị trường. Ký hợp đồng bao tiêu ổn định, mở rộng kênh phân phối qua siêu thị, sàn thương mại điện tử; xây dựng thương hiệu và phát triển sản phẩm OCOP 5 sao.

Ứng dụng công nghệ, số hóa nhật ký sản xuất, truy xuất nguồn gốc, từng bước hướng tới sản xuất thông minh. Bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu: Trồng cây chắn gió, giữ đất; dùng phân hữu cơ, chế phẩm sinh học; chủ động các biện pháp phòng chống thiên tai.

Với những kết quả đã đạt được cùng định hướng phát triển rõ ràng, mô hình nông lâm kết hợp tại Sơn La đang dần khẳng định vai trò trong xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, đa giá trị.