Tư duy mới trên vùng đất cũ

Bản Chế A, thuộc xã Tỏa Tình cũ (nay thuộc Quài Tở), chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Người dân trước kia dựa vào trồng trọt và chăn nuôi nhỏ lẻ, thu nhập bấp bênh theo mùa. Đất đai rộng nhưng chưa được khai thác hiệu quả, cây ngô, cây sắn phụ thuộc nhiều vào thời tiết, sản lượng thấp. Trong bối cảnh đó, người dân bắt đầu tìm kiếm một hướng phát triển mới.

Những năm trở lại đây, khi đến bản Chế Á, dễ dàng nhận thấy sự thay đổi rõ rệt. Những quả đồi từng trơ trụi dần được phủ xanh bằng cà phê. Cây công nghiệp lâu năm này đã tỏ ra phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương và nhanh chóng trở thành lựa chọn chủ lực của người dân.

Ông Nhữ Duy Đông, Chủ tịch UBND xã Quài Tở, chia sẻ rằng trồng cây lâu năm là hướng phát triển kinh tế bền vững, giúp người dân thoát nghèo và làm giàu ngay trên chính mảnh đất quê hương. Không chỉ nhờ chủ trương đúng đắn, điều quan trọng hơn là sự thay đổi tư duy của bà con. “Người dân bản Chế Á giờ đã tự hình thành quy trình chăm sóc, tự ươm giống, tự mở rộng diện tích. Đó mới là chìa khóa tạo nên thành công của vùng cà phê Quài Tở”, ông Đông chia sẻ thêm.

Tại các bản Chế Á, sau mỗi vụ thu, hầu như nhà nào cũng có một vườn ươm nhỏ. Người dân không còn phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn giống bên ngoài, mà tự chủ động từ khâu ươm, trồng giặm đến mở rộng diện tích. Đây là bước tiến lớn, giúp giảm chi phí, nâng cao chất lượng cây giống và tạo ra chuỗi sản xuất khép kín từ nguyên liệu đến tiêu thụ sản phẩm.

Những mùa quả đỏ mang đến hy vọng đổi đời

Anh Vừ A Minh, Bí thư bản Chế Á, cũng là người đầu tiên tự ươm giống cà phê trong bản. Anh Minh chia sẻ: Năm 2009, trong bản chỉ có một hộ trồng thử vài héc ta. Thấy cây hợp khí hậu, anh và hai hộ khác làm theo. Thời điểm ấy, giống chủ yếu phải mua từ Mường Ảng, đường xa, vận chuyển khó khăn, nhiều cây chết, sinh trưởng kém.

Bước ngoặt đến vào năm 2014, khi anh Minh được thu hoạch những lứa cà phê đầu tiên. Anh tham gia các lớp tập huấn tại xã, rồi tự tìm tòi, mày mò kỹ thuật ươm giống, chăm sóc cây con. Nhờ vậy, anh chủ động hoàn toàn nguồn giống chất lượng cho gia đình và bà con trong bản.

Đến nay, gia đình anh có hơn 7ha cà phê, trong đó 4ha đã cho thu quả. Mới thu khoảng 60% diện tích, anh Minh đã thu về hơn 900 triệu đồng (chưa trừ chi phí). “Nhờ có vườn ươm, bà con trong và ngoài bản đều có cây giống tốt để trồng mới. Vì thế diện tích cà phê tăng rất nhanh”, anh Minh chia sẻ.

Theo anh Vừ A Minh, Bí thư chi bộ bản, hiện bản Chế Á có 76 hộ, tổng diện tích cà phê hơn 200 ha (chưa tính diện tích mới trong năm 2025). Năm 2024, bản còn 35 hộ nghèo, cận nghèo. Nhưng năm nay được mùa, được giá cà phê thì số hộ nghèo đến cuối năm sẽ giảm rất nhiều. “Bản chúng tôi phấn đầu hết năm 2025 cả bản chỉ còn 10 cận nghèo. Đây là những gia đình người già, neo đơn hoặc thanh niên mới tách hộ”. Anh Minh cho biết thêm.

Cũng như anh Minh, anh Mùa A Dơ, một hộ trẻ trong bản Chế Á đã thay đổi cuộc sống từ cây cà phê. Năm 2020, gia đình anh tách khẩu và thuộc diện hộ nghèo. Mặc dù bắt đầu muộn hơn mọi người, anh vẫn kiên trì học hỏi, mở rộng diện tích. Đến nay, anh đã có 7 ha cà phê, khoảng 2 ha đang cho thu hoạch.

Năm 2024, gia đình anh Dơ thu được 20 tấn cà phê, với giá thời điểm đấy khoảng 15 nghìn đồng/kg. Sau khi bán cà phê đã giúp gia đình anh xây ngôi nhà mới khang trang và chính thức thoát nghèo. “Nếu không có cây cà phê, vợ chồng tôi không biết đến bao giờ mới làm nhà được”, anh Dơ nói, ánh mắt lấp lánh niềm vui.

Những câu chuyện như của anh Minh, anh Dơ không còn là hiếm ở Chế Á. Vào vụ thu hoạch, cả bản rộn ràng bàn chuyện giá cả, năng suất, gia đình nào xây nhà, gia đình nào vừa thoát nghèo. Cà phê đã trở thành niềm hy vọng, là “người bạn” đồng hành với đồng bào Mông nơi đây trong hành trình đổi đời.

Sự thành công của bản Chế Á đã tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ ra toàn xã. Mỗi năm, hàng trăm héc ta cà phê mới được trồng để thay thế diện tích ngô, sắn kém hiệu quả. Chính quyền địa phương thường xuyên đồng hành, hỗ trợ kỹ thuật, hướng dẫn quy trình canh tác bền vững, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền để bà con hiểu rõ lợi ích của việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng.

Từ những triền đồi trơ trụi ngày nào, bản Chế Á đang khoác lên mình chiếc áo mới xanh hơn, giàu sức sống hơn. Cây cà phê không chỉ là cây trồng, mà còn là biểu tượng của niềm tin, của khát vọng đổi thay của những con người chân chất nơi đỉnh đèo Pha Đin lộng gió.