Huyện… nhiều năm "nóng"

Đề cập chi tiết các vụ phá rừng trái pháp luật được phát hiện trong 3 tháng qua (từ 15/12/2024 - 15/3/2025), ông Hà Lương Hồng, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Điện Biên, cho biết: Trong số 195 vụ phá rừng trái pháp luật được các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương phát hiện thì đứng đầu danh sách là huyện Tuần Giáo với tổng số 59 vụ (trong đó 57 vụ vi phạm xử lý hành chính; 2 vụ phải xử lý hình sự); tiếp theo là huyện Điện Biên với tổng số 44 vụ (trong đó vi phạm hành chính 31 vụ, vi phạm phải xử lý hình sự 13 vụ); huyện Mường Chà phát hiện 26 vụ (trong đó 25 vụ thuộc diện xử lý hành chính, 1 vụ phải xử lý hình sự); huyện Nậm Pồ phát hiện 25 vụ (có 20 vụ xử lý hành chính; 5 vụ phải xử lý hình sự); huyện Tủa Chùa phát hiện 18 vụ (100% số vụ đều thuộc diện xử lý hành chính); huyện Điện Biên Đông phát hiện 11 vụ đều ở mức xử lý vi phạm hành chính…

So sánh số vụ phá rừng tại các huyện này với các năm trước, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Điện Biên nhận định rằng, tình trạng phá rừng đều thuộc vào các huyện nhiều năm vẫn… "nóng". Song "nóng" hơn cả là tình trạng phá rừng ở huyện Tuần Giáo với tổng số vụ được phát hiện (59 vụ) trong 3 tháng đã tăng 1,9 lần tổng số vụ phá rừng trong cả năm 2024; huyện Tủa Chùa phát hiện số vụ phá rừng mới gấp 1,2 lần so với năm 2024. Riêng huyện Điện Biên, ngoài chiếm tỷ lệ cao về số vụ phá rừng trái pháp luật trong toàn tỉnh thì huyện này còn có nhiều vụ vi phạm đến mức phải xử lý hình sự.

Phân tích kỹ hơn về tình trạng phá rừng trên địa bàn, bà Lò Thị Thi, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Điện Biên cho biết: Chỉ trong 3 tháng nhưng số vụ vi phạm về phá rừng được phát hiện đã tăng 25 vụ (125%) so với cùng kỳ năm trước. Tình trạng phá rừng xảy ra chủ yếu tại các xã: Mường Nhà (7 vụ); Mường Lói (12 vụ); Mường Pồn (9 vụ), Na Ư (4 vụ), Hua Thanh (7 vụ), Núa Ngam (3 vụ)… Đây đều là các xã đã từng phát hiện vụ việc phá rừng có tính chất phức tạp nhưng không phát hiện được cá nhân hay tổ chức vi phạm, do đó việc xác lập hồ sơ xử lý các vụ phá rừng này rất khó khăn và không có tính răn đe với người dân trong khu vực.

Dẫn chứng cụ thể tại điểm nóng phá rừng ở xã Mường Nhà, ông Phạm Văn Thành, Phó Trưởng phòng Điều tra xử lý vi phạm, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Điện Biên, chỉ rõ: Năm 2024, tại xã Mường Nhà phát hiện 20 vụ phá rừng thiệt hại 16ha, trong đó có vụ việc vi phạm xảy ra từ khoảng tháng 11/2023 không được xã phát hiện xử lý dẫn đến hệ lụy phá rừng tại địa bàn này càng phức tạp hơn. Mới đây (ngày 10/1/2025) tại xã Mường Nhà, lực lượng chức năng tiếp tục phát hiện một vụ phá rừng phòng hộ lên tới 11.980m2 xảy ra tại khoảnh 3, tiểu khu 791 thuộc địa phận bản Phì Cao. Hiện tại việc xác minh đối tượng phá rừng tại Mường Nhà đang rất khó khăn.

Xâu chuỗi các số liệu về tình trạng phá rừng tại các huyện: Điện Biên, Tuần Giáo, Nậm Pồ, Mường Chà từ năm 2022 đến nay, ông Hà Lương Hồng, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh cho rằng, cơ bản tình trạng phá rừng vẫn "nóng" ở "huyện nóng". Mà nguyên nhân, phần lớn do không xác định được đối tượng phá để xử lý nghiêm khắc dẫn tới biểu hiện “nhờn” luật; cấp ủy, chính quyền một số xã có biểu hiện xuê xoa, cố tình che giấu vi phạm tại địa bàn. Thực trạng này đã và đang tiềm ẩn nguy cơ đe dọa các cánh rừng và trọng trách với lực lượng quản lý, bảo vệ rừng thêm nhiều áp lực hơn.

Nhiều xã có biểu hiện thờ ơ?

Điểm tên các xã là điểm "nóng" về tình trạng phá rừng trong giai đoạn 2022-2023 ở một số huyện, như: Nậm Pồ, Điện Biên, Mường Chà, Tuần Giáo, ông Hà Lương Hồng, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Điện Biên cho biết: Trong quãng thời gian này, tình trạng phá rừng trái pháp luật ở huyện Nậm Pồ tập trung ở 5 xã, gồm: Nà Khoa, Na Cô Sa, Nậm Nhừ, Nậm Chua, Nà Hỳ; ở huyện Điện Biên thì tập trung ở các xã: Na Ư, Mường Nhà, Mường Lói, Hẹ Muông; ở huyện Mường Chà chủ yếu tại các xã: Sa Tổng, Huổi Mí, Na Sang; tại huyện Tuần Giáo số vụ phá rừng được phát hiện tập trung ở các xã: Pú Xi, Tỏa Tình, Mường Khong.

Qua kiểm tra, điều tra, xác minh các vụ việc phá rừng ở các huyện, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Điện Biên nhận định nguyên nhân khiến tình trạng phá rừng trái pháp luật tăng và có chiều hướng ngày càng diễn biến phức tạp gồm cả khách quan và chủ quan. Cụ thể, nguyên nhân khách quan là do phong tục tập quán, nhu cầu lấy gỗ làm nhà, chất đốt và đất nương sản xuất của người dân lớn trong khi điều kiện kinh tế của người dân là đồng bào các dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn cho nên thói quen vào rừng lấy gỗ, phát cây làm nương đã ăn sâu vào nếp nghĩ, cách làm.

Còn chủ quan đó là do cấp ủy, chính quyền cấp xã chưa thực hiện hết trách nhiệm được giao trong quản lý Nhà nước về lâm nghiệp; nhiều xã còn coi đó là nhiệm vụ của Kiểm lâm và các cơ quan chức năng cho nên ngay cả khi phát hiện vụ phá rừng tại địa bàn thì xã lại thờ ơ, không chỉ đạo giải quyết. Ví như tại xã Mường Nhà (huyện Điện Biên), năm 2024 phát hiện 20 vụ phá rừng trái pháp luật đều ở gần khu vực có đường giao thông thuận tiện thế nhưng chính quyền xã gần như không phát hiện sớm để ngăn chặn, chỉ khi lực lượng Kiểm lâm tuần tra phát hiện thì xã mới vào cuộc. Cùng trên địa bàn huyện Điện Biên, nhưng ở xã Na Ư phát hiện 6 vụ phá rừng (năm 2022), đến năm 2023 phát hiện 11 vụ, năm 2024 phát hiện 12 vụ phá rừng trái pháp luật làm thiệt hại 17ha nhưng chỉ có 6/12 vụ lập được biên bản sự việc để điều tra xử lý, còn 6 vụ không lập được biên bản vi phạm vì người dân chống đối lực lượng chức năng nhằm ngăn chặn lực lượng xác minh, xử lý vụ việc và đối tượng vi phạm.

Cũng thực trạng phá rừng như hai xã (Mường Nhà, Na Ư) ở huyện Điện Biên song tại hai xã là điểm nóng phá rừng thuộc huyện Mường Chà là Huổi Mí và Sá Tổng thì lãnh đạo xã còn thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý, không xử lý triệt để các vụ phá rừng được phát hiện trong năm 2023 vì thế dẫn tới tình trạng phá rừng trong năm 2024 càng phức tạp hơn. Tại báo cáo số 499/BC-UBND ngày 30/8/2024 của Ủy ban Nhân dân huyện Mường Chà ghi rõ: Chỉ trong mấy tháng đầu năm 2024, xã Huổi Mí xảy ra 17 vụ phá rừng làm thiệt hại 8ha; xã Sá Tổng xảy ra 28 vụ làm thiệt hại 15ha; nhiều vụ phá rừng nghiêm trọng đều ở vị trí thuận tiện đường giao thông, gần cạnh bản và có điểm gần ngay trụ sở Ủy ban Nhân dân xã Huổi Mí thế nhưng xã vẫn không hề hay biết. Với xã Sa Tổng thì cả Bí thư, Chủ tịch xã có biểu hiện giấu giếm tình trạng phá rừng trên địa bàn bằng cách không báo cáo cấp trên, không cho kiểm lâm địa bàn báo cáo Hạt Kiểm lâm huyện.

Để chấn chỉnh, khắc phục tình trạng phá rừng trái pháp luật, tháng 2/2024, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Điện Biên (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) đã lập đoàn kiểm tra thực hiện các quy định và trách nhiệm của Ủy ban Nhân dân 15 xã thuộc 5 huyện, gồm: Điện Biên, Tuần Giáo, Nậm Pồ, Mường Chà, Điện Biên Đông. Qua kiểm tra, Sở đã chỉ rõ các hạn chế, nguyên nhân khiến tình trạng phá rừng tại các xã, các huyện đồng thời đề nghị Huyện ủy, UBND các huyện chỉ đạo các cơ quan vào cuộc điều tra, xử lý nghiêm minh các đối tượng vi phạm để răn đe, giáo dục, phòng ngừa chung. Đồng thời đề nghị các huyện chỉ đạo các xã “nóng” tình trạng phá rừng phải kiểm điểm làm rõ trách nhiệm cá nhân, tập thể để xảy ra tình trạng phá rừng, khai thác rừng trái pháp luật.

Đáp lại đề nghị này, UBND 5 huyện đã chỉ đạo các xã kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm cá nhân, tập thể nhưng đều dừng ở mức “nghiêm túc kiểm điểm và rút kinh nghiệm sâu sắc trước Ủy ban Nhân dân huyện”. Theo kết quả kiểm điểm ấy, thì không cá nhân nào và không tập thể nào phải chịu trách nhiệm trước tình trạng rừng bị phá tăng cả số vụ và diện tích, trong khi khoản 4 Điều 102 Luật Lâm nghiệp đã ghi rõ: “Chủ tịch UBND các cấp chịu trách nhiệm về cháy rừng, phá rừng hoặc mất rừng do hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ rừng gây ra thuộc phạm vi lĩnh vực, địa bàn quản lý”.