Theo truyền thuyết, Đền Đông Cuông là nơi Mẫu Thượng ngàn giáng sinh và ngự, đây cũng là nơi phát tích tục thờ Mẫu Thượng Ngàn. Trải qua các thời kỳ lịch sử, ngày nay đền Đông Cuông còn thờ Thần Vệ quốc- những người có công bảo vệ miền biên ải của Tổ quốc.

Điểm độc đáo của tục thờ Mẫu Đông Cuông là đã dung hoà tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt với những nét văn hoá đặc sắc của đồng bào các dân tộc bản địa mà cụ thể ở đây là người Tày Khao. Với việc bảo tồn, tôn tạo nhằm phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, Lễ hội đền Đông Cuông là một trong những Lễ hội quy mô lớn, thu hút đông người dân và du khách thập phương tham dự.

Lễ mổ trâu đen và tiệc Cơm mới – Nghi lễ đặc sắc trong Lễ cơm mới Đền Đông Cuông năm 2025

Trong Lễ cơm mới đền Đông Cuông, một trong những nghi lễ đặc sắc là lễ mổ trâu đen và tiệc cơm mới. Theo phong tục cổ truyền, trâu đen được chọn làm lễ vật hiến sinh dâng Mẫu Thượng Ngàn và trời đất, thể hiện tấm lòng thành kính, biết ơn Đất Trời, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, quốc thái dân an. Trâu đen tượng trưng cho sự tinh khiết, trung thành và mạnh mẽ, biểu trưng cho mối giao hòa giữa con người và vạn vật trong vũ trụ.

Đúng 0h Khi trống nghi lễ vang lên giữa không gian đền thiêng Đông Cuông, nghi lễ tế Trâu được thực hiện trang nghiêm dưới sự chủ trì của thầy Mo và các bậc cao niên. Sau nghi lễ hiến sinh, thịt trâu được chế biến thành 36 mâm cỗ – những mâm tiệc đầu tiên của mùa Cơm mới – dâng vào chính điện để tế Mẫu Thượng Ngàn, Ngọc Hoàng, Thần Vệ quốc và tưởng nhớ các anh hùng, tướng lĩnh, binh sĩ đã anh dũng hy sinh trong trận thủy chiến chống quân Nguyên Mông trên sông Hồng xưa.

Trong mâm cỗ Cơm mới, bên cạnh các sản vật quen thuộc như ngô, thóc nếp, khoai, sắn, cốm nếp mới – thức quà tinh túy nhất của mùa vàng, còn có thịt trâu đen được người dân trân trọng dâng lên Mẫu, như lời tạ ơn Đất Mẹ và các đấng Thần linh đã phù hộ cho vụ mùa tốt tươi, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Từ nghi lễ tế Trâu đen đến tiệc Cơm mới, tất cả hòa quyện thành một bức tranh sinh động, thể hiện sâu sắc tín ngưỡng nông nghiệp và đời sống tâm linh phong phú của cư dân vùng sơn cước Đông Cuông. Dưới ánh đuốc bập bùng và tiếng chiêng trống rộn ràng, người dân cùng du khách cùng nhau thưởng tiệc, chia sẻ niềm vui được mùa, gửi gắm ước vọng về một năm mới no ấm, bình an và thịnh vượng.

Lễ mổ trâu đen và tiệc Cơm mới không chỉ là nghi thức linh thiêng, mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn, của tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, niềm tự hào và sự gắn bó bền chặt giữa con người với thiên nhiên, đất trời nơi miền đất linh thiêng Đông Cuông.

Năm nay, Lễ Cơm mới Đền Đông Cuông diễn ra từ ngày 24 đến ngày 25/10/2025 (Tức ngày 04 -05 tháng Chín năm Ất Tỵ). Do ảnh hưởng của cơn bão số 10, gây ngập lụt nặng nề tại Khu Di tích Đền Mẫu Đông Cuông, làm thiệt hại về cơ sở vật chất và cảnh quan môi trường.

Với sự nỗ lực của cấp ủy, chính quyền, nhân dân các dân tộc xã Đông Cuông đã về Đền Mẫu Đông Cuông tích cực dọn dẹp vệ sinh môi trường, khắc phục hậu quả do mưa lũ gây ra. Theo đó, UBND xã Đông Cuông đã điều chỉnh quy mô tổ chức lễ Cơm mới Đền Đông Cuông năm 2025 chỉ tổ chức phần lễ, không tổ chức phần hội.

Lễ Cơm mới Đền Đông Cuông năm 2025 không tổ chức phần hội, nhưng vẫn đặc sắc với các chuỗi nghi lễ truyền thống, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá đặc sắc của lễ hội, di tích và các nhân vật được thờ phụng, tôn vinh, theo đúng phong tục truyền thống của người Tày Khao như lễ đón ông Mo về đền, lễ Dâng hương, lễ Cúng tiệc tuần, nghi lễ mổ trâu đen và lễ Cúng chính tiệc. .. Công tác an ninh trật tự, PCCC, vệ sinh môi trường được đảm bảo.