Sơn La: Nâng cao thu nhập cho đồng bào dân tộc từ phát triển nông nghiệp gắn với du lịch

Trong những năm gần đây, thị xã Mộc Châu (Sơn La) đã ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ nông nghiệp Việt Nam, không chỉ là một vùng trọng điểm phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đặc biệt là cây ăn quả, mà còn đang kiến tạo một con đường phát triển bền vững: gắn kết sản xuất nông nghiệp với du lịch sinh thái.

Hướng đi này không chỉ góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn mà còn là "chìa khóa" nâng cao thu nhập, mang lại cuộc sống ấm no, sung túc hơn cho bà con đồng bào các dân tộc nơi đây, đồng thời phát triển du lịch xanh tại địa phương.

Thiên nhiên đã ưu ái ban tặng Mộc Châu khí hậu ôn đới mát mẻ quanh năm, địa hình cao nguyên và đất đai màu mỡ – những yếu tố "vàng" để phát triển các loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao. Nhận thức rõ tiềm năng này, những năm qua, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị từ thị xã đến cơ sở cùng sự chủ động, tích cực của người dân, diện tích cây ăn quả trên địa bàn không ngừng được mở rộng.

Điều đáng nói, sự phát triển này không chỉ dừng lại ở quy mô mà còn tập trung vào chất lượng và chuỗi giá trị bền vững. Các hợp tác xã, doanh nghiệp và hộ dân được khuyến khích áp dụng khoa học kỹ thuật, sử dụng giống cây mới, công nghệ tưới tiên tiến, và đặc biệt là canh tác hữu cơ. Nhờ đó, năng suất, chất lượng sản phẩm và hiệu quả kinh tế được nâng cao rõ rệt. Hiện nay, doanh thu trung bình đạt từ 200–400 triệu đồng/ha, nhiều mô hình điểm thậm chí đạt từ 800 triệu đến 1 tỷ đồng/ha – một con số thực sự ấn tượng đối với sản xuất nông nghiệp trên địa bàn miền núi vốn còn nhiều khó khăn.

Bà Nguyễn Thị Hoa, Phó Chủ tịch UBND thị xã Mộc Châu, tỉnh Sơn La, chia sẻ: "Tính đến hết năm 2024, toàn thị xã Mộc Châu có 11.481 ha cây ăn quả, tăng 8.530 ha so với năm 2015, tức là tăng 74,3%. Trong đó, những loại cây đặc trưng, có hiệu quả kinh tế và phù hợp với điều kiện tự nhiên như mận hậu (4.299 ha), nhãn (1.766 ha), xoài (1.521 ha), cam (695 ha), bơ (582 ha), mơ (566 ha), chuối (753 ha) chiếm phần lớn. Tổng sản lượng quả các loại đạt 55.830 tấn, tăng gần 40.000 tấn so với năm 2015." Những con số này minh chứng cho sự tăng trưởng vượt bậc và hiệu quả của định hướng phát triển nông nghiệp tại Mộc Châu.

Với quan điểm xuyên suốt "nông nghiệp là nền tảng hỗ trợ du lịch phát triển", thị xã Mộc Châu đã mạnh mẽ triển khai các mô hình kết hợp giữa sản xuất nông nghiệp với phát triển du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm. Đây không chỉ là một lý thuyết suông mà đã được hiện thực hóa qua hàng loạt sản phẩm du lịch nông nghiệp độc đáo.

Du khách giờ đây có thể tự tay hái mận, hái cam, hái dâu tây tại vườn; thỏa sức chụp ảnh giữa các thung lũng mận bạt ngàn, vườn hồng lãng mạn, vườn mơ thơ mộng; hay hòa mình vào không khí sôi động của Ngày hội hái quả, giải Marathon quốc tế Mộc Châu... Những hoạt động này không chỉ tạo dấu ấn đặc sắc cho du lịch địa phương mà còn trực tiếp tăng giá trị cho nông sản, giúp người nông dân, đồng bào các dân tộc có thêm nguồn thu nhập đáng kể từ dịch vụ.

Những mô hình nông nghiệp du lịch đáng khích lệ ở Sơn La

Giữa tiết trời se lạnh của buổi sáng đầu tháng Sáu, chúng tôi có dịp ghé thăm vườn cam của gia đình anh Hà Văn Chiến tại tiểu khu 68, thị trấn Nông Trường Mộc Châu (Mộc Châu, Sơn La). Nổi tiếng khắp vùng, vườn cam của anh Chiến mỗi ngày đón hàng trăm lượt du khách đến tham quan, trải nghiệm nhờ không gian đẹp mắt và giống cam lạ.

Anh Chiến chính là người tiên phong đưa giống cam rốn lồi (cam Navel) về trồng thành công tại Mộc Châu. Giống cam này có vỏ mỏng, không hạt và đặc biệt là vị ngọt lịm, khiến du khách vô cùng thích thú. Sau 2 năm chăm sóc, 4 cây cam Navel đầu tiên của anh đã ra quả sai trĩu cành, mang lại hơn 20kg quả với hương vị ngọt thơm không khác gì cam nhập khẩu từ siêu thị.

Thấy vậy, anh Chiến tiếp tục nhân rộng giống cam này trong vườn nhà. Để quảng bá sản phẩm mới, anh mạnh dạn tham gia Hợp tác xã Đặc sản Tây Bắc và phối hợp với Công ty Cổ phần Du lịch Mộc Châu Mộc để xây dựng tour du lịch nông nghiệp tại vườn cam của gia đình.

Hiện tại, cùng với hơn 300 gốc cam rốn lồi, khu vườn rộng 10.000m2 của anh Chiến còn được phủ kín bởi nhiều loại cây ăn quả khác như cam Canh, cam Cao Phong, bưởi da xanh. Mỗi năm, vườn cam mang về cho gia đình anh doanh thu khoảng 900 triệu đồng, trong đó 2/3 doanh thu có được nhờ bán giống cam rốn lồi và một phần quan trọng đến từ nguồn thu du lịch. Sự thành công của anh Chiến là một minh chứng sống động cho hiệu quả của mô hình nông nghiệp kết hợp du lịch.

Nhiều hợp tác xã tại Mộc Châu đã nhanh nhạy nắm bắt lợi thế này để xây dựng mô hình kết hợp chế biến nông sản gắn với du lịch. Điển hình như HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 với mô hình chế biến rượu mận; HTX Quyết Thanh với sản phẩm hồng giòn, chuối sấy; hay các mô hình sản xuất siro, mứt từ dâu tây.

Những cơ sở chế biến này không chỉ tạo đầu ra ổn định cho nông sản mà còn trở thành những điểm tham quan, mua sắm hấp dẫn cho du khách. Toàn thị xã hiện có 39 sản phẩm OCOP, trong đó 21 sản phẩm đạt chuẩn 3 sao và 18 sản phẩm 4 sao. Đây là minh chứng rõ ràng cho chất lượng và sức cạnh tranh của nông sản Mộc Châu trên thị trường.

Việc gắn kết cây ăn quả với du lịch sinh thái đã tạo nên một sức bật mới cho kinh tế địa phương. Mô hình này không chỉ trực tiếp góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, giảm tỷ lệ hộ nghèo mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường cho nông sản Mộc Châu thông qua hoạt động quảng bá, trải nghiệm của du khách trong và ngoài nước.

Các sản phẩm nông nghiệp được tiếp thị trực tiếp tại vườn, trên các nền tảng trực tuyến, thông qua các sự kiện du lịch văn hóa – tạo ra sự lan tỏa mạnh mẽ và gia tăng giá trị thương hiệu. Mộc Châu đang từng bước khẳng định mình là vùng sản xuất nông nghiệp đặc sản gắn với du lịch tiêu biểu của Tây Bắc, góp phần nâng cao đời sống đồng bào dân tộc.