Lãi gấp 6-7 lần trồng lúa
Trao đổi với PV Báo NTNN, ông Lò Văn Chanh - Giám đốc HTX Hương Chanh cho biết, nhận thấy địa phương còn nhiều đất trống bỏ hoang, thích hợp để trồng cây sả lấy tinh dầu, năm 2018, ông đã tìm đến HTX Hương Nghiệp tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai để tìm hiểu thêm về cách trồng và chăm sóc cây sả Java rồi đưa sả về trồng thử nghiệm.
Người dân ở xã Bản Mù thu hoạch lá sả để bán cho HTX nấu lấy tinh dầu.
Gia đình bà Mùa Thị Chu (xã Bản Mù) đã có thu nhập khá từ khi tham gia trồng sả Java. Ảnh: M.N
Theo ông Lò Văn Chanh, hiện sản lượng tinh dầu của HTX đạt khoảng 1,5 tấn/năm. Tham gia vào HTX trồng sả, bà con ở Bản Mù không phải lo đầu ra vì đã có HTX thu mua toàn bộ nguyên liệu, thu nhập nhờ đó ổn định hơn so với trồng lúa, trồng ngô.
Ngay trong năm đó, ông Chanh đã đầu tư vốn mua giống về vận động bà con cùng trồng sả thay cho những diện tích trồng ngô, trồng sắn kém hiệu quả. Lứa đầu trồng cây sả Java đạt hiệu quả tốt nên ông Chanh tiếp tục lấy thêm giống về trồng trên diện tích 7ha.
Do điều kiện cơ sở vật chất chưa có nên khi thu hoạch cây sả Java, ông Chanh đưa số sả thu hoạch được chuyển sang chế biến lấy tinh dầu ở HTX Hương Nghiệp, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai.
Đến nay, tổng diện tích trồng sả tại huyện Trạm Tấu đã tăng lên trên 50ha, chủ yếu được trồng tại các xã Bản Mù, Hát Lừu và Bản Công. Nhận thấy hiệu quả kinh tế và triển vọng phát triển từ mô hình trồng sả, nhiều hộ gia đình ở huyện Trạm Tấu cũng liên kết với HTX để trồng cây sả trên đồi thay cho cây ngô, cây sắn.
"Thu nhập từ trồng ngô, lúa nương chỉ đạt 6 triệu đồng/ha, trong khi trồng sả có thể đạt 35 - 45 triệu đồng/ha. Trồng sả để lấy tinh dầu, mở ra triển vọng phát triển kinh tế mới, góp phần tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho nông dân địa phương" - ông Chanh chia sẻ.
Ông Chanh cho biết, để giúp người dân chuyển đổi sang trồng sả Java, HTX đã cấp giống miễn phí cho bà con nông dân và các thành viên khoảng 800 - 1.000kg giống trên 1ha canh tác. Bà con nông dân có đất và bỏ công trồng, chăm sóc, thu hoạch, HTX sẽ thu mua toàn bộ sả nguyên liệu.
Hiện nay, HTX Hương Chanh đã có 54 thành viên. Trong tháng 7 vừa qua, HTX đã triển khai mở rộng vùng nguyên liệu trồng sả Java thêm 15ha. Dự kiến, năm 2021 HTX sẽ mở rộng diện tích trồng sả lên 80% trên địa bàn huyện Trạm Tấu.
Tham gia OCOP, nâng tầm sản phẩm
Ông Lò Văn Chanh - Giám đốc HTX Hương Chanh cho biết, HTX có thể chiết xuất ra khoảng 1,5 tấn tinh dầu sả/năm. Ảnh: M.N
"Thu nhập từ trồng ngô, lúa nương chỉ đạt 6 triệu đồng/ha, trong khi trồng sả có thể đạt 35 - 45 triệu đồng/ha. Trồng sả để lấy tinh dầu, mở ra triển vọng phát triển kinh tế mới, góp phần tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho nông dân địa phương".
Ông Lò Văn Chanh
Cũng theo ông Lò Văn Chanh, cuối tháng 8/2019, với sự tư vấn, giúp đỡ của Liên minh HTX tỉnh Yên Bái, công trình nhà xưởng chưng cất tinh dầu sả của HTX Hương Chanh tại thôn Trông Dềnh, xã Bản Mù đã hoàn thành đưa vào sử dụng với công suất 1 tấn lá khô/nồi, có thể chưng cất được 16kg tinh dầu/tấn nguyên liệu.
"Để bảo đảm quyền và lợi ích của các bên, giữa các HTX với nhau và giữa HTX với các hộ thành viên, nông dân tham gia, HTX đã ký hợp đồng liên doanh, liên kết với sự ràng buộc trách nhiệm của các bên như: HTX bỏ tiền mua giống sả Java, cấp miễn phí cho bà con trồng và có trách nhiệm thu mua 100% lá sả sản xuất ra. Đối với bà con đã ký hợp đồng và nhận giống về trồng, nếu tự phá bỏ thì phải bồi thường cho HTX 100% giá trị giống đã đầu tư" - ông Chanh cho biết.
Hiện, 1 năm HTX Hương Chanh có thể chiết xuất được 1,5 tấn tinh dầu sả. "70% sản lượng tinh dầu sả xuất bán đi thị trường Trung Quốc, giá dao động ở mức 500.000 - 550.000 đồng/kg tinh dầu. Để gia tăng giá trị sản phẩm tinh dầu sả, xây dựng thương hiệu cũng như tìm kiếm khách hàng mới, chúng tôi đang chuẩn bị làm hồ sơ tham gia Chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm)" - ông Chanh cho hay.
Gia đình bà Mùa Thị Chu (xã Bản Mù) cho biết, gia đình bà tham gia cùng HTX trồng sả Java từ những ngày đầu tiên, đến nay diện tích trồng sả của gia đình bà Chu đã tăng lên 1ha.
"Ngày trước mọi chi phí sinh hoạt của gia đình tôi chỉ trông chờ vào cây ngô, cây lúa trên nương. Có năm lúa ngô bị chuột cắn phá gần hết, trong nhà chẳng có gì để ăn. Nhưng từ khi có HTX Hương Chanh vận động bà con trồng sả, đầu ra HTX lo cho rồi nên bà con ở đây yên tâm lắm, không còn lo mất mùa, thiếu gạo nữa" - bà Chu nói.
Bà Chu cho biết thêm, cây sả là loại cây tương đối dễ trồng, dễ thích nghi và tốn ít công chăm sóc. Cây sả có ưu điểm chỉ trồng một lần nhưng cho thu hoạch liên tục 9 - 10 năm liền.
Đặc biệt trồng giống sả Java chỉ phải làm cỏ năm đầu, từ năm thứ hai trở đi sả đã kín đất, không phải làm cỏ, đặc biệt không phải dùng phân bón và thuốc hóa học. Nếu như thu nhập từ trồng ngô, lúa nương đạt 6 triệu đồng/ha thì trồng sả cho thu nhập trên 30 triệu đồng/ha.
Ông Giàng A Chú - Chủ tịch UBND xã Bản Mù cho biết, xã Bản Mù với dân số đa phần là đồng bào dân tộc Mông, cuộc sống trước đây đều phụ thuộc vào trồng lúa, ngô. Từ năm 2018 đến nay, HTX Hương Chanh đã xây dựng thành công mô hình trồng sả Java và hệ thống chiết xuất tinh dầu trên địa bàn xã, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho nhiều hộ gia đình đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.