OCOP Lạc Thủy - Những mảng sáng, tối đan xen

Nhìn vào những con số thống kê, Lạc Thủy tự hào với 23 sản phẩm OCOP, trong đó có 2 sản phẩm đạt hạng 5 sao quốc gia, 4 sản phẩm 4 sao và 17 sản phẩm 3 sao.

Các thương hiệu như gà Lạc Thủy, chè Sông Bôi, na Đồng Tâm, mật ong Hưng Thi đã dần khẳng định được vị thế.

Một số hợp tác xã (HTX) tiên phong đã nắm bắt được quy luật thị trường, đầu tư bài bản vào chuỗi giá trị từ sản xuất, truy xuất nguồn gốc đến xây dựng thương hiệu. Đây chính là những điểm sáng, là minh chứng cho tiềm năng to lớn của nông sản địa phương khi được tổ chức sản xuất chuyên nghiệp.

Thế nhưng, khi đi sâu vào từng địa phương, những "gam xám" bắt đầu lộ diện. Đến nay, xã Yên Bồng vẫn là một "vùng trắng" OCOP, chưa có nổi một sản phẩm được đánh giá, phân hạng.

Đáng lo ngại hơn là tình trạng "OCOP treo" – sản phẩm có chứng nhận nhưng đã hết hạn, không đủ điều kiện tái công nhận, hoặc tồn tại lay lắt do thiếu chủ thể dẫn dắt chuỗi giá trị, chưa có mã vùng nguyên liệu, bao bì sơ sài và "mất tích" trên các sàn thương mại điện tử.

Nỗi băn khoăn của anh Quang, một chủ vườn na ở xã Đồng Tâm, là lời nói thay cho nhiều nông dân: "Tôi không biết na ở thôn Đồng Bong còn được công nhận là OCOP hay không. Vì không thấy nhắc tới nữa. Sản lượng vẫn có, chất lượng vẫn ổn, nhưng đầu ra thì cứ phập phù”.

Câu chuyện của anh Quang cho thấy, danh hiệu OCOP sẽ trở nên vô nghĩa nếu nó không mang lại giá trị kinh tế bền vững và sự ổn định cho người sản xuất.

"Nút thắt" cần được tháo gỡ

Vấn đề của OCOP Lạc Thủy không chỉ dừng lại ở câu chuyện của từng sản phẩm, mà đã trở thành một "nút thắt" lớn cản trở mục tiêu phát triển chung.

Trong bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao năm 2025, tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn đang là thách thức lớn nhất với phần lớn các xã.

Phần lớn các xã chưa đáp ứng được việc xây dựng sản phẩm chủ lực, liên kết sản xuất, ứng dụng thương mại điện tử và quản lý mã số vùng trồng chính là những vướng mắc mà chương trình OCOP đang đối mặt.

Rõ ràng, nếu không giải quyết được bài toán OCOP, giấc mơ về những xã nông thôn mới nâng cao của Lạc Thủy sẽ khó thành hiện thực. Đây là nhiệm vụ không thể chậm trễ.

Tái định vị chiến lược từ "lượng" đến "chất"

Trước thực trạng này, chính quyền huyện Lạc Thủy đã thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ. Theo bà Hoàng Thị Thu Hằng, Phó Chủ tịch UBND huyện, giai đoạn tới sẽ chứng kiến một cuộc chuyển mình trong cách làm OCOP: Bài bản, thực chất và hiệu quả hơn.

Mục tiêu cho những tháng cuối năm 2025 là "chuẩn hóa ít nhất 2 sản phẩm OCOP cấp tỉnh trở lên" và tập trung hỗ trợ các xã "trắng" xây dựng thương hiệu từ đầu. Kế hoạch hành động đã được vạch ra rõ ràng:

Một là, tổng rà soát, đánh giá lại toàn bộ 23 sản phẩm đã được công nhận để xem xét khả năng nâng hạng hoặc hỗ trợ tái chứng nhận cho những sản phẩm đã hết hiệu lực.

Hai là, "gọi tên" đặc sản, giúp các xã chưa có OCOP nhận diện đúng tiềm năng, đặc sản bản địa và hỗ trợ xây dựng chuỗi giá trị ngay từ những bước đi đầu tiên.

Ba là, chuẩn hóa toàn diện. Đẩy mạnh việc hoàn thiện bao bì, nhãn mác, mã vùng trồng và truy xuất nguồn gốc. Đây là điều kiện tiên quyết để sản phẩm có thể vươn tới hạng 4-5 sao và chinh phục các thị trường khó tính.

Bốn là, mở rộng thị trường. Hỗ trợ các chủ thể đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, tăng cường quảng bá qua các kênh truyền thông, hội chợ và kết nối trực tiếp với doanh nghiệp phân phối.

Về lâu dài, sự thành bại của chương trình phụ thuộc vào hai yếu tố cốt lõi là năng lực nội tại của các HTX, doanh nghiệp và quyết tâm chính trị từ cơ sở. OCOP không thể là một phong trào được "đẩy từ trên xuống" mà phải bắt nguồn từ chính khát vọng và nỗ lực của người dân, doanh nghiệp. Chính quyền đóng vai trò kiến tạo, định hướng và hỗ trợ.

Danh hiệu OCOP chỉ là điểm khởi đầu. Hành trình để biến danh hiệu đó thành giá trị thương mại thực sự, thành sinh kế bền vững cho người dân và thành động lực cho kinh tế nông thôn mới là con đường còn nhiều chông gai.