Buổi trình diễn không chỉ là một hoạt động văn hóa thông thường mà còn là một nỗ lực bảo tồn, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp, đưa người xem trở về với cội nguồn tâm linh và triết lý nhân sinh quan của người Mường xưa.

Biểu tượng vũ trụ và khát vọng trường tồn của người Mường ở Sơn La

Đối với đồng bào dân tộc Mường, cây si không đơn thuần là một loài thực vật. Nó được xem là "cây vũ trụ", "cây đời", là hình tượng khởi nguồn cho vạn vật, gắn liền với sự sinh ra của muôn loài. Trong quan niệm của người Mường, từ thân, rễ, cành lá của cây si mà vũ trụ được hình thành.

Cây si còn là biểu tượng thiêng liêng cho hôn nhân bền vững, cho sự thủy chung, son sắt. Hình ảnh bộ rễ to, khỏe, bám sâu vào lòng đất tượng trưng cho nền tảng gia đình vững chắc, trong khi những tán lá xum xuê vươn cao là biểu tượng của sự phồn thực, sinh sôi, nảy nở, của con đàn cháu đống.

Hơn thế nữa, cây si còn mang ý nghĩa về sinh mệnh và tuổi thọ. Người Mường tin rằng trên mường trời cũng có một cây si thiêng, nơi trú ngụ của những linh hồn. Vì vậy, các nghi lễ quan trọng như mo vía, kéo si đều gắn chặt với hình ảnh loài cây này, với mong muốn cầu cho con người có được sinh khí dồi dào, khỏe mạnh và trường thọ.

Kéo cây si - Nghi lễ trang trọng và ý nghĩa nhân văn sâu sắc

Trích đoạn Lễ hội Kéo cây si được các nghệ nhân xã Bắc Yên tái hiện một cách trang trọng. Mở đầu nghi lễ, thầy cúng, trong vai trò là người kết nối giữa thế giới con người và thế giới thần linh, thực hiện nghi thức thắp hương, dâng lễ vật. Lời khấn nguyện của thầy vang lên, thành kính mời các vị thần núi, thần sông, thần rừng về chứng giám, để cầu xin sự phù hộ cho bản làng được bình an, cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống dân làng được ấm no, hạnh phúc.

Sau phần lễ mời thần linh là các nghi thức tế lễ trang nghiêm trước "cây si". Bài tế với nội dung ca ngợi sự vĩ đại, sức sống mãnh liệt của cây, từ đó gửi gắm ước vọng của con người. Người Mường cầu mong cho cây si được trường thọ, mãi mãi xanh tươi, cũng chính là lời cầu chúc cho những người cao tuổi trong gia đình, trong bản làng có thêm sinh lực, tinh thần minh mẫn để chiến thắng bệnh tật, sống vui, sống khỏe, sống lâu bên con cháu.

Nghi lễ Kéo cây si của dân tộc Mường ở xã Bắc Yên không chỉ là một hoạt động tâm linh mà còn thể hiện sâu sắc triết lý sống hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Nó nhắc nhở mỗi người về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, tôn trọng tự nhiên, bởi đó chính là cội nguồn của sự sống.

Thông qua nghi lễ, cộng đồng được gắn kết hơn, cùng nhau chia sẻ những ước vọng chung về một cuộc sống bình yên, no ấm, tạo nên một môi trường sống trong lành cả về vật chất lẫn tinh thần. Đây chính là nguồn sức mạnh nội sinh to lớn để người dân bản làng cùng nhau đoàn kết, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.