Trong bối cảnh đó, chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) về giảm nghèo bền vững và Chương trình phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được triển khai tại Nà Bủng đã mở ra hướng chuyển đổi sản xuất mới. Năm 2025, xã đẩy mạnh các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, tập trung vào những cây trồng có khả năng tạo sinh kế ổn định cho người dân.

Ông Nguyễn Văn Tiếp, Chủ tịch UBND xã Nà Bủng, cho biết: “Chúng tôi tập trung nguồn lực của các dự án giảm nghèo do Trung ương hỗ trợ để chuyển đến đúng nhóm đối tượng thụ hưởng. Trước khi triển khai, xã đánh giá điều kiện địa phương để lựa chọn mô hình phù hợp, ưu tiên các cây trồng có tiềm năng".

Theo ông Nguyễn Văn Tiếp thì trong 9 tháng đầu năm, xã Nà Bủng triển khai một dự án hỗ trợ phát triển sản xuất cộng đồng trồng cây quế, thuộc Tiểu dự án 1, Dự án 3, Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững. Dự án thực hiện tại tám bản của xã với tổng diện tích 37,8 ha. Cây quế được lựa chọn dựa trên điều kiện đất đai, khí hậu phù hợp và cho người dân nguồn thu nhập ổn định lâu dài.

Ngoài ra, xã triển khai ba dự án hỗ trợ sản xuất theo Chương trình MTQG phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, gồm: Dự án trồng Sa nhân tím với diện tích 50,93 ha, tại các bản Huổi Khương, Huổi Dạo, Ham Xoong 1, Trên Nương, Púng Pá Kha, Nậm Tắt 1 và Nậm Tắt 2. Dự án trồng cây hồng giòn diện tích 2,6 ha, tại Ham Xoong 2 và Huổi Dạo. Dự án trồng mận Tam hoa diện tích 6,63 ha, tại Ham Xoong 1 và Ham Xoong 2.

Theo đánh giá sơ bộ, các dự án bước đầu nhận được sự hưởng ứng của người dân do cây trồng mới có khả năng mang lại giá trị cao hơn so với mô hình nương rẫy truyền thống.

Theo ông Nguyễn Văn Tiếp thì không phải ngẫu nhiên mà xã lại lựa chọn các loại cây như quế, sa nhân tím, cà phê để hỗ trợ người dân. Ông Tiếp nhận định: “Trước đây tại xã đã có nhiều hộ dân trồng tự phát các loại cây này và bắt đầu đem lại hiệu quả kinh tế. Vì vậy chúng tôi tổ chức họp dân, họp bản, lấy ý kiến của người dân trước khi triển khai các dự án”.

Chúng tôi đến thăm một số mô hình mà người dân đã triển khai theo lời giới thiệu của ông Tiếp. Tại bản Nộc Cốc 2, trưởng bản Vàng A Plâu là một trong những người tích cực tham gia vận động bà con chuyển đổi mô hình sản xuất. Dù đời sống còn nhiều khó khăn, anh cho biết bà con đã quen với tập quán trồng ngô, sắn trên nương. Việc thay đổi sang các loại cây trồng mới ban đầu gặp nhiều băn khoăn.

Anh Plâu chia sẻ: “Thanh niên trong bản trước đây đi làm thuê nhiều. Người ở lại chỉ quanh quẩn với nương rẫy, thu nhập thấp. Khi xã triển khai các mô hình mới, chúng tôi cố gắng giải thích để bà con hiểu lợi ích lâu dài. Có người đi trước thì người khác mới dám làm theo”. Theo anh Plâu, điều người dân mong đợi nhất là có sinh kế ổn định để không phải rời bản kiếm việc.

Một ví dụ rõ nhất về sự thay đổi tư duy sản xuất là gia đình anh Giàng A Páo, ở bản Nộc Cốc 2. Trước đây, gia đình anh sống chủ yếu bằng việc đi Đắk Lắk hái cà phê thuê. Những chuyến đi dài ngày giúp anh có thu nhập nhưng không bền vững và khiến anh phải xa gia đình.

Anh Páo kể: “Mỗi vụ thu được vài chục triệu, nhưng ở xa, không chủ động được việc nhà. Sau tôi nghĩ đất ở bản mình rộng, khí hậu cũng không khác nhiều, tại sao không thử trồng ở đây". Ban đầu, cây cà phê còn xa lạ với bà con. Nhưng anh Páo vẫn quyết định trồng thử, tận dụng diện tích đồi của gia đình. Sau vài năm, cây sinh trưởng tốt, bắt đầu cho bói quả. Nhờ đó, một số hộ trong bản đã đến xem và cân nhắc làm theo mô hình của anh.

Tại nương cà phê của mình, anh Páo vẫn tự tay chăm sóc từng gốc cây. Anh cho rằng việc trồng cà phê có thể mở ra hướng làm kinh tế mới cho những hộ có diện tích đồi rừng tương đối và sẵn sàng thay đổi cách sản xuất.

Quan sát những diện tích đất còn bỏ trống trong bản, trưởng bản Vàng A Plâu cho biết, nhiều diện tích có thể trồng được các loại cây như quế, sa nhân, hoặc cây ăn quả. Những loại cây đã và đang được triển khai trong chương trình hỗ trợ của Nhà nước. “Đất còn và nếu chọn đúng loại cây thì sẽ có thu nhập. Điều quan trọng là bà con thấy được hiệu quả thực tế để tin và làm”, anh Plâu nói.

Theo ông Nguyễn Văn Tiếp, Chủ tịch UBND xã Nà Bủng, mục tiêu của các dự án không chỉ là hỗ trợ giống, vật tư mà còn giúp người dân hình thành mô hình sản xuất có tính bền vững, từ đó giảm dần tình trạng phá rừng làm nương và hạn chế lao động trẻ rời bản đi làm ăn xa. Các cây trồng mới như quế, sa nhân, hồng giòn hay mận Tam hoa đều có thời gian sinh trưởng khác nhau, tạo ra các nguồn thu ngắn hạn và dài hạn, phù hợp với chiến lược giảm nghèo đa chiều của địa phương.

Dù còn nhiều khó khăn về tập quán sản xuất, đường giao thông và đầu ra cho nông sản, Nà Bủng đang từng bước tiếp cận hướng sản xuất mới. Sự tham gia chủ động của người dân cùng với hỗ trợ từ các chương trình MTQG được kỳ vọng sẽ giúp xã từng bước cải thiện thu nhập, giảm tỷ lệ hộ nghèo và ổn định đời sống.

Những mô hình như cây quế, sa nhân, hay nương cà phê của hộ anh Páo là những ví dụ cho thấy người dân địa phương sẵn sàng thay đổi khi có cơ hội. Điều này cũng phản ánh sự chuyển biến trong nhận thức - yếu tố quan trọng để Nà Bủng phát triển sản xuất bền vững trong các năm tiếp theo.