Sâm câu là loài cây dại nhưng rễ lại khá đắt đỏ. Rễ cây có tác dụng lợi tiểu, giải nhiệt, hoàn toàn không có tác dụng sinh lý thậm chí còn có độc ở vỏ cây nếu không biết cách loại bỏ.

Thông thường cây sâm cau thường mọc tự nhiên ở bìa rừng, bờ rào, vùng núi cao. Người dân trước kia coi đó là loại thực vật dại, không có giá trị, thậm chí thường xuyên nhổ bỏ để trồng trọt. Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, khi xu hướng sử dụng thuốc nam, dược liệu thiên nhiên phát triển mạnh, nhiều người bắt đầu quan tâm đến giá trị y học của những loài cây này.

Các chuyên gia đông y cho biết rễ của nhiều loại cây hoang chứa hoạt chất có tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh về gan, thận, tăng cường sinh lực và cải thiện sức đề kháng.

Trong thực tế để tìm được một kg rễ sâm cau phải mất nhiều giờ đồng hồ bới đất, cắt dây, phân biệt rõ loại độc – loại lành. Vì vậy, giá thu mua cũng tăng mạnh.

Trên thị trường, rễ sâm cau khô có thể được bán với giá từ 400.000 – 600.000 đồng/kg, rễ dây cóc khoảng 300.000 đồng/kg. Với loại được sơ chế, đóng gói và bảo quản kỹ, giá có thể cao hơn gấp đôi.

Thời gian vừa qua, nguồn tiêu thụ chủ yếu đến từ các nhà thuốc đông y, phòng khám y học cổ truyền và chợ online. Nhiều thương lái gom hàng từ người dân bản địa, sau đó phân phối cho các cơ sở y dược hoặc xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) – những thị trường có nhu cầu lớn về dược liệu tự nhiên.

Ngoài ra, một số tiệm thuốc nam tại các thành phố lớn cũng nhập hàng về bán lẻ, nhắm tới nhóm khách hàng chuộng sử dụng thuốc nam thay vì tân dược.

Trên các nền tảng thương mại điện tử, rễ cây hoang được quảng cáo là "thần dược" chữa đủ bệnh, nhưng chuyên gia y tế cảnh báo nên thận trọng với các thông tin chưa được kiểm chứng.

Nhận thấy lợi ích và nhu cầu thị trường đối với loại cây này, thay vì nhổ bỏ như trước, nhiều hộ dân ở các tỉnh miền núi phía Bắc hoặc Tây Nguyên giờ đã chuyển sang bảo vệ các loại cây hoang quý. Một số nơi còn nhân giống, trồng thành cụm nhỏ để vừa khai thác bền vững, vừa thuận tiện thu hoạch.

Tuy nhiên, vì đa phần vẫn là khai thác tự nhiên nên nguồn cung không ổn định, dễ bị lạm thu. Một số chuyên gia cảnh báo việc khai thác ồ ạt có thể dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng cục bộ nếu không có quy hoạch trồng trọt rõ ràng.

Củ sâm cau 2 năm tuổi đạt kích thước dài khoảng 5-10 cm, đường kính từ 1-2 cm. Sau khoảng 2 năm tuổi, củ sâm cau có thể thu hoạch và cho giá trị dược liệu như mong muốn. Sâm cau được sử dụng làm thuốc từ rất sớm ở Ấn Độ và Trung Quốc.

Củ sâm cau được trồng từ 2 năm trở lên đã tích lũy đủ các hợp chất trong thân và rễ như nhóm chất cycloartan triterpen saponin có tác dụng làm tăng khả năng sản xuất nội tiết tố nam testosterone, chống co thắt. 

Ngoài ra, sâm cau còn chứa chất curculosid giúp bảo vệ tế bào thần kinh, làm dịu căng thẳng và nhóm chất curculigosaponin C và F kích thích sản sinh tế bào lympho lách, làm tăng khả năng miễn dịch.

Sâm cau được biết đến là loại cây tự nhiên quý giúp tăng cường sức mạnh sinh lý nam. Tuy nhiên, do không hiểu biết rõ về loài cây này, nhiều người đã chi cả triệu đồng để mua "sâm cau" về ngâm rượu nhưng lại bị nhầm với củ rễ cây bồng bồng. Rễ cây bồng bồng có tác dụng lợi tiểu, giải nhiệt, hoàn toàn không có tác dụng sinh lý thậm chí còn có độc ở vỏ cây nếu không biết cách loại bỏ.

Mặc dù dễ sâm cau tốt nhưng không phải ai cũng  mua được loại chuẩn. Để phân biệt cây bồng bồng với sâm cau, theo TS.BS Phạm Hưng Củng chia sẻ với Sức khỏe & Đời sống, sâm cau lá hẹp có tên khoa học là Curculigo orchioides Gaertn, là cây thảo, cao 20 – 30cm, lá mọc tụ họp thành túm từ thân rễ, xếp nếp như lá cau, hình mũi mác hẹp. 

Phần thân rễ chính dạng củ, cắm sâu xuống đất. Ở rạng nguyên củ, sâm cau thường chia đốt rõ ràng, vỏ màu nâu đen, thân chỉ có 1 rễ chính, không phân nhánh, có các dễ con to bán quanh thân dễ chính.

Rễ cây bồng bồng: Có tác dụng lợi tiểu, giải nhiệt, giải độc, hoàn toàn không có tác dụng sinh lý. Thậm chí, rễ cây bồng bồng còn có độc ở vỏ, khi sử dụng phải biết loại bỏ độc tố này.

Việc sử dụng nhầm dược liệu vừa không có tác dụng cải thiện sinh lý nam mà còn có thể gặp nhiều tác hại

Sâm cau với những công dụng tuyệt vời cho sức khỏe và sinh lý nam. Tuy vậy, cần tỉnh táo lựa chọn để dùng được đúng loại sâm cau. Tốt nhất nên tìm mua sâm cau tại những đơn vị uy tín, có kiểm định rõ ràng. Tuyệt đối không nên mua dược liệu không rõ nguồn gốc xuất xứ hoặc từ những thông tin không chính thống trên mạng, tránh gặp phải tình trạng "tiền mất tật mang" với nhiều hệ lụy cho sức khỏe.

Trong khi đó, cây bồng bồng có tên khoa học là Dracaena angustifolia, thuộc họ Huyết giác (Dracaenaceae), là cây nhỏ, cao 1 – 2m. Rễ củ phân nhánh nhiều, màu hồng. Ở dạng nguyên củ, sâm cau thường chia đốt rõ ràng, vỏ màu nâu đen, thân chỉ có 1 rễ chính, không phân nhánh, có các rễ con bám quanh thân rễ chính.