Theo dự đoán của một số doanh nghiệp cá tra, sang tháng 4, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc có thể phục hồi 50%, tháng 5 hồi phục 70% và đến tháng 6 mới có thể hồi phục hoàn toàn 100%.
Sợ rớt giá, người dân thu hoạch cá tra sớm
Theo Tổng cục Thủy sản, 3 tháng đầu năm 2020, diện tích thả nuôi lũy kế đạt khoảng 3.528 ha (bằng 100,5% so với cùng kỳ 2019); sản lượng thu hoạch ước đạt 242,8 nghìn tấn, giảm 3,7% so với cùng kỳ.
Dịch Covid-19 lây lan mạnh trên toàn cầu, đầu ra gặp khó khiến giá cá tra nguyên liệu chạm đáy mức thấp nhất trong 10 năm qua.
Tuy nhiên, giá cá tra nguyên liệu giảm từ cuối tháng 3/2019 đến nay do nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân chính là diện tích thả nuôi tăng trong khi thị trường đầu ra khó khăn. Hiện nay, giá bán buôn cá tra nguyên liệu duy trì ở mức 18.000-18.500 đồng/kg đối với cá tra loại I (700-900 g/con). Đây là mức giá thấp nhất trong 10 năm qua.
Trong khi đó, giá thành sản xuất từ 21.000 - 22.000 đồng/kg nên hầu hết người nuôi lỗ, chỉ khoảng 1/4 tổng số hộ nuôi trên địa bàn là có lợi nhuận khá nhờ gia công cho doanh nghiệp hoặc có liên kết với doanh nghiệp.
Theo lý giải của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), giá cá tra nguyên liệu giảm vì người nuôi sợ rớt giá thu hoạch sớm trong khi một số doanh nghiệp tạm ngừng mua nguyên liệu vì đơn hàng giảm (bị hoãn, hủy, không có đơn hàng mới), kho lạnh để trữ hàng bị đầy và thiếu.
Thực tế, dịch Covid-19 lây lan mạnh trên toàn cầu khiến cho sản xuất và xuất khẩu thủy sản của cả nước bị ảnh hưởng nặng nề. Ước tính xuất khẩu thủy sản trong tháng 3/2020 giảm gần 20% so với cùng kỳ năm ngoái, chỉ đạt 549 triệu USD.
Tính đến hết tháng 3/2020, xuất khẩu thủy sản của cả nước ước đạt trên 1,5 tỷ USD, giảm 14%. Trong đó, xuất khẩu cá tra giảm mạnh nhất (-31%) , chủ yếu do giảm sang thị trường Trung Quốc từ 2 tháng đầu năm. Trong tháng 3, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc giảm 40%, sang Mỹ giảm 25%, sang EU giảm gần 50%.
Doanh nghiệp chưa thoát khỏi tình trạng sụt giảm
Diễn biến dịch bệnh Covid-19 còn đang rất phức tạp tại các nước trên thế giới nên trong vài tháng tới tình hình xuất khẩu chắc chắn tiếp tục bị tác động giảm. VASEP cho biết, trong quý II và III/2020, rất nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa gần như không có các đơn hàng mới. Một số doanh nghiệp khác có đơn hàng nhưng không nhiều.
"Doanh nghiệp chưa thể thoát khỏi tình trạng bị sụt giảm, hoãn/hủy đơn hàng, vận tải hàng hóa khó khăn. Việc thanh toán cũng không thuận lợi, sẽ có không ít doanh nghiệp, nhất là những doanh nghiệp nhỏ không thể trụ vững vì thiếu vốn để duy trì, để quay vòng kinh doanh" - VASEP nhận định.
Theo khảo sát của VASEP, tỷ lệ các đơn hàng vẫn được giao bình thường theo hợp đồng đã ký chỉ chiếm 30-50%. Trong khi đó, tỷ lệ các đơn hàng bị khách yêu cầu tạm hoãn và tỷ lệ các đơn hàng bị khách yêu cầu dừng hoặc hủy khá cao (lần lượt 20-40% và 20-30%).
Nguyên nhân chính được khách hàng đưa ra là do Chính phủ các nước đóng cửa biên giới vì dịch Covid-19. Khách hàng không bán được hàng nên không nhập hàng tiếp, các cửa hàng dịch vụ thực phẩm (food service) cũng ngừng hoạt động.
Một số doanh nghiệp xuất khẩu cá tra cho biết, sau khi dịch Covid-19 bớt căng thẳng tại Trung Quốc, nhu cầu nhập khẩu cá tra phile đông lạnh từ Việt Nam trong tháng 3/2020 tăng 15%, nhưng giá trung bình nhập khẩu lại giảm 21% (từ 2,26 USD xuống 1,77 USD/kg).
Tại thị trường EU, VASEP cho rằng, cá tra chủ yếu bán cho hệ thống bán lẻ chứ không phải là phân khúc dịch vụ thực phẩm, do đó sau dịch Covid-19 tại thị trường này cá tra vẫn có cơ hội cho khôi phục lại, nhất là sau khi EVFTA có hiệu lực.
Ngoài ra, sản phẩm cá tra nếu được kiểm soát chất lượng tốt, đẩy mạnh chế biến hàng giá trị gia tăng thì vẫn có thể có giá tốt trên thị trường châu Âu, khi kênh tiêu thụ tại một số thị trường hồi phục lại.
Đối với thị trường Mỹ, giá cá tra bị ảnh hưởng do giá nguyên liệu xuống nhưng sản lượng tiêu thụ năm nay dự báo sẽ tốt hơn 2019 vì tồn kho đã hết. Dịch Covid-19 ở Mỹ dù lan rộng nhưng cá tra vẫn có thể đứng vững trên thị trường Mỹ. Nhà máy Trung Quốc bị đóng cửa, sản lượng cá pollock đưa sang Mỹ giảm, nên cá tra có cơ hội thay thế trên thị trường này.