Đặc sản cá hun khói Chiềng La

Theo tìm hiểu, nghề nuôi cá ở xã Chiềng La đã được đồng bào người dân tộc Thái duy trì từ rất lâu. Mặc dù, chất lượng không phải bàn cãi nhưng trước đây bà con nuôi cá chỉ để phục vụ cuộc sống gia đình là chính. Vì vậy, cá trắm Chiềng La vẫn chưa được đông đảo khách hàng biết đến. Để giải quyết bài toán này và hướng đến việc giúp người dân Chiềng La có thể làm giàu từ nghề nuôi cá, đầu năm 2018, HTX Nông nghiệp Chiềng La (bản Nưa, xã Chiềng La, huyện Thuận Châu) đã được thành lập và đi vào hoạt động. Ngành nghề kinh doanh của HTX là nuôi cá, trồng cây ăn quả, rau màu các loại.

Trao đổi với PV, anh Quàng Văn Xoàn, Giám đốc HTX Nông nghiệp Chiềng La, cho biết: Chiềng La nằm giữa vùng lòng chảo, có nhiều mó nước sạch chạy quanh năm nên rất thuận lợi cho việc nuôi cá, đặc biệt là cá trắm cỏ. Tiềm năng, lợi thế sẵn có nhưng vẫn thiếu người để đánh thức. Do vậy, năm 2018, tôi cùng với một số thanh niên trong xã đứng lên thành lập HTX Nông nghiệp Chiềng La. Mong muốn của chúng tôi là tiếp tục duy trì và phát triển nghề cá theo hướng sản xuất hàng hoá; quảng bá giới thiệu sản phẩm cá đến với đông đảo khách hàng; xây dựng thương hiệu cho một số sản phẩm chế biến từ cá. 

Theo đó, năm 2019, được sự hỗ trợ, hướng dẫn của nhiều cơ quan đơn vị liên quan, HTX Nông nghiệp Chiềng La đã mở rộng thêm diện tích ao nuôi cá, chế biến cá trắm cỏ, tạo ra sản phẩm cá hun khói Chiềng La, từng bước xây dựng thương hiệu cho sản phẩm có thế mạnh của địa phương.

Theo anh Xoàn, hiện, HTX Nông nghiệp Chiềng La nuôi cá theo quy trình VietGAP. Để cung cấp sản phẩm cá hun khói Chiềng La chất lượng và an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng, HTX Nông nghiệp Chiềng La luôn chú trọng đến khẩu phần ăn cũng như kiểm soát nghiêm ngặt khâu chọn giống và thức ăn cho đàn cá. Giống cá trắm cỏ được HTX nhập từ các trại giống có uy tín ở Phú Thọ và Vĩnh Phúc. Thức ăn cho cá hoàn toàn từ tự nhiên như: Lá chuối, cỏ voi, cây cỏ có sẵn trên đồi, trên rừng… Cá giống lúc nhập có trọng lượng mỗi con từ 2 lang đến 3 lạng. Sau thời gian nuôi khoảng 24 tháng, trọng lượng mỗi con đạt từ 2,5 kg đến 3 kg.

Nói về quy trình chế biến sản phẩm cá hun khói Chiềng La với chúng tôi, anh Xoàn tiết lộ: Lựa chọn những con cá trắm nặng từ 2,5 kg đến 3 kg. Không chọn cá quá bé hoặc cá nuôi bằng thức ăn tăng trọng. Bởi, thịt cá mềm sẽ rất khó chế biến và bảo quản. Sau khi bắt được cá từ ao về, cá sẽ được đánh vảy, loại bỏ những bộ phận không cần thiết, rửa sạch, để ráo nước. Tiếp đó, tiến hành cắt cá ra thành 6 khúc – 7 khúc.

Để có được sản phẩm cá hun khói Chiềng La thơm ngon, mang hương vị đặc trưng riêng biệt, các thành viên trong HTX Nông nghiệp Chiềng La chọn những lấy những loại gia vị, như: Sả, ớt, muối, mì chính và mắc khén – thứ gia vị đã làm nên "linh hồn" cho văn hóa ẩm thực của đồng bào dân tộc Thái Sơn La nói riêng và Tây Bắc nói chung. Các loại gia vị này được lựa chọn với tỷ lệ vừa phải.

Sau khoảng thời gian từ 15 phút đến 20 phút, khi đã ngấm đủ gia vị, các khúc cá sẽ được treo trên móc lên gác bếp để sấy khô. Củi dùng để hun cá là loại củi gỗ. Trong quá trình hun cá, phải chú ý không được để lửa cháy quá to, lượng khói vừa đủ. Nếu để lượng khói quá nhiều, sản phẩm cá hun khói Chiềng La sau khi hoàn thành sẽ không mất đi hương thơm đặc trưng. Thời gian hun khói hoàn thành sản phẩm là trên 24 giờ. Sau đó, bỏ ra để nguội. Cuối cùng, sản phẩm cá hun khói Chiềng La được kiểm soát chất lượng trước khi đóng gói, hút chân không và dán tem nhãn.

Khi hoàn thành, thưởng thức món cá hun khói Chiềng La, du khách sẽ cảm nhận được vị ngọt bùi săn chắc của thịt cá, mùi thơm nồng nàn kết hợp cảm giác tê đầu lưỡi của mắc khén, thêm cái mùi nồng nồng của khói bếp và vị cay của ớt quyện lại với nhau thành một khối không thể tách rời, tạo ra một món ăn vô cùng độc đáo và ấn tượng. Đặc biệt, cuối năm 2020, sản phẩm cá hun khói Chiềng La của HTX Nông nghiệp Chiềng La đã được Hội đồng đánh giá, xếp hạng sản phẩm Chương trình mỗi xã một sản phẩm tỉnh Sơn La chứng nhận đạt 3 sao.

Anh Xoàn cho biết thêm: Sau khi được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao của tỉnh Sơn La, so với trước đây, sản phẩm cá hun khói Chiềng La đã được khách hàng biết đến nhiều hơn. Tuy nhiên, so với hiện tại, số lượng khách hàng này còn rất ít, khiến đầu ra cho sản phẩm chưa được ổn định. Trong thời gian tới, HTX Nông nghiệp Chiềng La mong muốn được huyện Thuận Châu và các cơ quan liên quan của tỉnh Sơn La giúp quảng bá, tổ chức các hoạt động trưng bày, giới thiệu sản phẩm nhằm đưa sản phẩm cá hun khói Chiềng La có mặt tại các hệ thống siêu thị, cửa hàng kinh doanh nông sản, thực phẩm an toàn. Qua đó, từng bước đưa sản phẩm vươn ra khỏi thị trường Sơn La, góp phần nâng cao thu nhập cho các thành viên trong HTX và người dân Chiềng La trong tương lai.