Cải tạo, xây dựng vùng cà phê chất lượng

Cà phê - cây trồng mang lại no ấm cho nhiều nông dân

Là vùng chuyên canh cà phê lớn thứ 3 toàn tỉnh, cà phê là cây trồng chủ lực của thành phố Sơn La gần 30 năm nay. Hiện nay, nhiều diện tích cà phê của thành phố đứng trước tình trạng già cỗi năng suất thấp, thành phố Sơn La đã và đang đẩy mạnh nhiều giải pháp nhằm phát triển cà phê bền vững; trong đó, tái canh là một trong những biện pháp chính; với mục tiêu  tái canh 1.150 ha, đến năm 2025, ghép cải tạo 1.350 ha sử dụng giống cà phê mới năng suất, chất lượng cao, được chứng nhận đạt tiêu chuẩn sản xuất cà phê bền vững phục vụ xuất khẩu.

Ông Lò Văn Thủy, Chủ Tịch Hội Nông dân Xã Chiềng Cọ, thành phố Sơn La (Sơn La) cho biết: là một trong những xã có diện tích cà phê tương đối lớn của thành phố Sơn La. Diện tích cà phê trên toàn xã đến nay đã có trên 967 ha, chiếm 47% diện tích đất sản xuất, canh tác nông nghiệp; sản lượng Cà phê quả tươi đạt trên 9.000 tấn/năm. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh cây cà phê đã góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế của xã, có khoảng trên 90% dân số của xã sống bằng sản xuất và kinh doanh cà phê, ngành sản xuất cà phê có vai trò quan trọng ổn định kinh tế xã hội của xã là nhân tố tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo, ổn định đời sống, đảm bảo an ninh chính trị trên đại bàn xã.

"Xã Chiềng cọ, duy trì diện tích cà phê khoảng 970 ha (từ năm 2021-2025), tập trung chủ yếu tại các bản. Chuyển đổi một số diện tích cây trồng khác kém hiệu quả sang trồng thâm canh cây cà phê. Giữ vững diện tích cà phê trên các vùng đất có điều kiện sinh thái phù hợp và có hệ thống giao thông thuận tiện. Chuyển đổi những diện tích cà phê năng suất thấp và không phù hợp sang trồng cây khác có giá trị kinh tế cao hơn. Hàng năm trồng tái canh khoảng trên 5% tổng diện tích" ông thủy nói.

Ông Quàng Văn Cường, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp Thành phố (Sơn La) cho biết: Nâng cao chất lượng cà phê, Thành phố đã giao Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông lâm nghiệp Tây Bắc tổ chức các hội thảo đầu bờ tái canh cây cà phê để hướng dẫn các hộ cách cải tạo vườn cà phê già cỗi. Theo đó, có 2 phương thức tái canh cho diện tích cà phê già cỗi: Tái canh trồng thay thế bằng giống cà phê mới; tái canh bằng cách đốn tỉa để ghép.

"Chúng tôi rà soát, hướng dẫn các hộ thực hiện trồng thay thế bằng giống mới với những vườn cà phê trên 20 năm tuổi, sinh trưởng kém và năng suất bình quân nhiều năm liền dưới 1,2 tấn nhân/ha/năm; chăm sóc bón phân không hiệu quả, không thích hợp các biện pháp cưa đốn phục hồi và ghép cải tạo. Đối với vườn cà phê sinh trưởng bình thường, nhưng quả ít, nhỏ, không đồng đều có thể cưa đốn, ghép cải tạo bằng một số giống cà phê mới có năng suất, chất lượng cao hơn. Các giống cà phê chè, vật liệu nhân giống (cành ghép, mắt ghép) phải có nguồn gốc rõ ràng được lấy từ cây đầu dòng, như: giống cà phê Catimor, THA1, TN1, TN6, TN7, TN9, TN10", ông Cường nói.

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Thế Phương, Phó Chủ tịch UBND thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La cho biết: Tính đến hết năm 2021, Thành phố có gần 5.000 ha cây cà phê, chủ yếu giống cà phê chè Catimor và khoảng 50 ha giống mới chất lượng cao (THA1); Sản lượng năm 2022 ước đạt trên 40.700 tấn cà phê quả tươi; giá trị sản xuất ước đạt từ 150 - 200 triệu đồng/ha; tạo việc làm và thu nhập ổn định cho trên 7.500 hộ gia đình trồng cà phê trên địa bàn 11 xã, phường. Trong 9 tháng đầu năm 2022, các doanh nghiệp, hợp tác xã trên địa bàn thành phố Sơn La đã xuất khẩu được hơn 6.000 tấn cà phê nhân, giá trị xuất khẩu đạt 28,7 triệu USD.

Cà phê thành phố Sơn La có thương hiệu cà phê Bích Thao là 1 trong 20 sản phẩm OCOP 5 sao đầu tiên của Việt Nam được người tiêu dùng trong và ngoài nước đánh giá cao. Từ năm 2017, cà phê Sơn La được trao bằng chứng nhận chỉ dẫn địa lý, trở thành sản phẩm đặc sản vùng miền. Chính vì thế để nâng tầm giá trị của cà phê Sơn La nói chung và cà phê thành phố Sơn La nói riêng, trong thời gian qua, thành phố đã triển khai đồng bộ, có hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về hỗ trợ, khuyến khích phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm cà phê trên địa bàn.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc trồng và phát triển cây cà phê của thành phố vẫn còn có những hạn chế, khó khăn như: Diện tích cây cà phê già cỗi chiếm tỷ lệ cao, việc thâm canh sản xuất chưa đúng kỹ thuật, năng suất, chất lượng sản phẩm chưa cao; quá trình sơ chế còn gây ô nhiễm môi trường; việc phát triển các tổ hợp tác, hợp tác xã sản xuất cà phê còn rất hạn chế, chưa phát huy được vai trò là đầu mối cung cấp dịch vụ đầu vào, tổ chức sản xuất, tiêu thụ sản phẩm cho các nông hộ; đã hình thành được chuỗi liên kết trong sản xuất, tiêu thụ nhưng trong quá trình hoạt động còn chưa chặt chẽ, hiệu quả đạt thấp; kết cấu hạ tầng cho vùng chuyên canh cây cà phê tập trung còn chưa đồng bộ, chưa đáp ứng nhu cầu phát triển sản xuất, nhất là hệ thống tưới ẩm; xây dựng thương hiệu sản phẩm, quảng bá xúc tiến thương mại của các doanh nghiệp, hợp tác xã còn hạn chế.

Xuất khẩu Cà phê nhân sang thị trường nước ngoài

Cũng theo ông Nguyễn Thế Phương, Phó Chủ tịch UBND thành phố Sơn La: Để khắc phục những khó khăn, tiếp tục phát triển cà phê bền vững trong năm 2022 và những năm tiếp theo, Ban Thường vụ thành ủy Sơn La đã ban hành Kết luận 1077 ngày 10/10/2022 về lãnh đạo phát triển cây cà phê trên địa bàn thành phố Sơn La với mục tiêu hình thành và phát triển các vùng cây cà phê tập trung theo chuỗi liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ trên cơ sở ứng dụng khoa học công nghệ cao vào sản xuất; sản xuất cà phê đặc sản, cà phê hữu cơ và cà phê có chứng nhận theo tiêu chuẩn xuất khẩu; đồng thời đẩy mạnh công nghiệp chế biến, chế biến sâu; nâng cao thu nhập cho nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp; quản lý, bảo vệ môi trường sinh thái và ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, thúc đẩy phát triển cà phê theo chuỗi cung ứng nông (nghiệp xanh.

Theo đó, thành phố đã tập trung rà soát, phân loại, xác định diện tích trồng tái canh, diện tích ghép cải tạo; diện tích phát triển cà phê hữu cơ, cà phê đặc sản trên địa bàn. Tổ chức các hội thảo tái canh cây cà phê tại các xã, phường có vùng trồng cà phê để hướng dẫn quy trình, điều kiện tái canh cây cà phê đối với các loại vườn trên 20 năm, dưới 20 năm; sử dụng các loại giống TN1-TN6-TN7-TN9-TN10 để thực hiện tái canh theo hình thức ghép mắt. Từ đó giúp nông dân nhận thức rõ về hiệu quả của việc tái canh để nâng cao sản lượng, chất lượng cây cà phê của thành phố Sơn La.

Phát triển bền vững vùng chuyên canh cây cà phê là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và của mỗi người nông hộ, hợp tác xã, doanh nghiệp trong các khâu từ: giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, trồng, thu mua, chế biến, tiêu thụ, xây dựng chuỗi giá trị liên kết chặt chẽ, hiệu quả giữa hộ nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp. Phát huy mọi nguồn lực của các thành phần kinh tế và sự hỗ trợ của nhà nước, để đảm bảo sản xuất cà phê có hiệu quả, bền vững; giải quyết hài hoà lợi ích kinh tế, xã hội gắn với bảo vệ môi trường. Chính vì thế thành phố đặt ra một số mục tiêu cụ thể như: tiếp tục duy trì phát triển ổn định, chất lượng diện tích cây cà phê hiện có, phấn đấu năng suất quả cà phê tươi đạt bình quân từ 12 - 15 tấn/ha, Cà phê nhân đạt từ 2- 2,5 tấn/ha. Hàng năm xuất khẩu từ 9.000 - 11.000 tấn cà phê nhân sang thị trường Đức, Mỹ, Brazil, Hà Lan và các nước khu vực Nam Mỹ.

Trong đó tập trung đầu tư phát triển cà phê đặc sản tại địa bàn các xã có điều kiện đất đai, tự nhiên tốt, như: xã Hua La, xã Chiềng Đen, xã Chiềng Cọ. Phấn đấu năm 2025, tỷ lệ chế biến cà phê quả tươi tuân thủ đúng quy chuẩn kỹ thuật trên 90%, trong đó quy mô công nghiệp bằng công nghệ tiên tiến, hiện đại đạt trên 70% có đầu tư hệ thống xử lý nước thải, chất thải đảm bảo tiêu chuẩn môi trường, đạt khoảng 3.000 ha cà phê đạt sản lượng 6.000 - 6.500 tấn cà phê nhân được các tổ chức chứng nhận đạt tiêu chuẩn sản xuất cà phê bền vững phục vụ xuất khẩu.

Với mục tiêu phát triển và nâng cao hơn nữa giá trị cây cà phê thành phố Sơn La, tái canh cây cà phê chính là tiền đề để phát triển kinh tế từ Cà phê theo hướng sản xuất hàng hoá, tập trung; đầu tư thâm canh cao, áp dụng khoa học, công nghệ kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm cà phê Sơn La trên thị trường trong nước và Quốc tế; Liên kết vùng trồng với các nhà máy chế biến; nông hộ, nông dân, HTX.  Bên cạnh đó làm tốt công tác xúc tiến đầu tư, tiêu thụ sản phẩm, dự báo thị trường, đánh giá thị trường, sau đó tổ chức xuất khẩu, góp phần phát triển bền vững ngành hàng cà phê.