Ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam nhiều năm qua vẫn luẩn quẩn trong một nghịch lý: Để có năng suất cao, chúng ta buộc phải nhập khẩu bò từ Mỹ, Úc. Nhưng khi đưa bò sữa về môi trường nóng ẩm, biên độ nhiệt lớn như nước ta, nhiều con bị giảm năng suất, tỷ lệ bệnh tật tăng cao do không thích nghi kịp.

Hệ quả là chi phí thú y tăng, tuổi thọ khai thác giảm. Một con bò đầu tư cả trăm triệu đồng nhưng lợi nhuận chỉ "nhỏ giọt", thậm chí thua lỗ khi giá thức ăn chăn nuôi leo thang. Người nông dân rơi vào thế khó: Nuôi bò nội thì ít sữa, nhập bò ngoại thì rủi ro cao.

Đây là lý do tại sao diễn ra sự kiện sáng 11/12, Công ty Cổ phần Hồ Toản trao tặng 2 con bò sữa đực giống HF (Holstein Friesian) cho Trung tâm Giống gia súc lớn Trung ương.

Điểm mấu chốt nằm ở chỗ những con bò này được mang thai và sinh trưởng ngay tại Việt Nam. Chúng là thế hệ chuyển tiếp, mang trong mình gen tốt của bò mẹ năng suất cao và tinh đực chất lượng từ Israel, Mỹ, Canada, nhưng lại có khả năng chịu nhiệt, chịu ẩm vượt trội nhờ sinh ra trên đất Việt.

Tại Công ty Cổ phần Hồ Toản ở phường Mỹ Lâm, những con số biết nói đang chứng minh tính đúng đắn của chiến lược gen mà doanh nghiệp này theo đuổi.

Đến tháng 11/2025, với quy mô 2.800 con, năng suất sữa bình quân tại đây đạt con số kỷ lục: 38,6 kg/con/ngày. Cá biệt, có những cá thể cho tới 85kg sữa/ngày. Dự kiến cả năm 2025, năng suất bình quân sẽ vượt 36kg/con/ngày (xấp xỉ 12 tấn/chu kỳ).

Để đạt được con số này – mức cao hơn trung bình của nhiều trang trại lớn trong nước và tiệm cận với năng suất của các cường quốc chăn nuôi – không chỉ dựa vào may mắn. Đó là sự kết hợp giữa công nghệ và giống.

Doanh nghiệp này đã áp dụng quy trình quản lý nguồn gen cực kỳ khắt khe: Sử dụng tinh phân định giới tính cho bò tơ, nhập tinh từ những con đực tốt nhất của Israel, Mỹ, Canada.

Nhưng quan trọng hơn, họ không phó mặc cho tự nhiên. Hệ thống làm mát 24/7 theo chỉ số THI (chỉ số ôn ẩm), máy móc hiện đại từ Israel, Mỹ và khẩu phần ăn TMR chuẩn hóa đã tạo ra môi trường lý tưởng để phát huy tối đa tiềm năng di truyền của đàn bò.

Ông Lương Duy Toản, Công ty Cổ phần Hồ Toản, cho biết, đơn vị đang áp dụng chương trình quản lý di truyền theo hướng chọn lọc tinh giới tính cho bò tơ và ưu tiên tinh đực từ các quốc gia có hệ thống chọn giống phát triển như Hoa Kỳ, Israel, Canada.

"Việc quản lý phả hệ như vậy giúp tạo ra nguồn bê có chất lượng đồng đều và ổn định, giúp người chăn nuôi có thể tiếp cận nguồn giống có kiểm soát khi doanh nghiệp chuyển giao", ông Toản nói.

Khi một con đực giống tốt được khai thác tinh, nó có thể tạo ra hàng nghìn bê con có năng suất cao cho các nông hộ. Thay vì mỗi hộ dân phải tự mày mò, thử nghiệm đầy rủi ro, họ sẽ được hưởng lợi từ thành quả chọn lọc giống nghiêm ngặt của doanh nghiệp đầu tàu.

Đây là sự hỗ trợ thiết thực nhất để "kéo" năng suất của cả ngành bò sữa đi lên, giúp người nông dân trụ vững trước biến động thị trường.

Tuyên Quang đang đặt mục tiêu đến năm 2030 duy trì ổn định 6.800 con bò sữa với sản lượng hơn 100.000 tấn. Để làm được điều này, không thể chỉ dựa vào việc tăng số lượng đầu con một cách cơ học. Con đường duy nhất là tăng năng suất trên từng cá thể thông qua đột phá về giống và công nghệ.

Từ câu chuyện của Công ty Cổ phần Hồ Toản, có thể thấy hướng đi bền vững cho ngành sữa Việt Nam: Chúng ta không thể mãi là thị trường tiêu thụ bò giống của thế giới. Chúng ta cần những doanh nghiệp đủ tâm và đủ tầm để "Việt hóa" những nguồn gen quý, biến chúng thành tài sản quốc gia.

Những con bò đực giống được trao đi hôm nay là hạt nhân để gieo mầm cho những thế hệ bò sữa Việt Nam năng suất cao, thích nghi tốt trong tương lai. Đó cũng là cách duy nhất để hiện thực hóa khát vọng đưa năng suất sữa Việt Nam lọt Top 10 thế giới như sứ mệnh mà doanh nghiệp này đang theo đuổi.