Giống lợn Ỉ thuần chủng (Ảnh TL)

Thế nhưng trong chuyến khảo sát tại một vùng biển nghèo ở Thanh Hóa của nhóm các nhà khoa học Trường ĐH Hồng Đức, lợn ỉ đã được tìm thấy và nuôi giữ bởi những hộ nghèo nhất nhì trong vùng.

Vì sao một giống lợn có thịt thơm ngon, dễ nuôi lại suýt bị tuyệt chủng? Kỹ sư Nguyễn Như Cương, trưởng phòng khoa học Trường ĐH Hồng Đức, cho biết nhược điểm của giống lợn này thịt ít mỡ nhiều (tỉ lệ nạc chỉ đạt 36% trong khi mỡ lại chiếm đến 54%). Nuôi lợn ỉ cả năm cũng chỉ đạt 40-50kg, trong khi giống lợn thịt nuôi sáu tháng đã đạt 70 - 80kg.

Lợn Ỉ có chất lượng thịt ngang với lợn rừng nhưng tăng trưởng tốt hơn (Ảnh TL)

Đã hơn mười năm qua từ lúc tìm lại được giống lợn ỉ, cứ vào những ngày cuối tuần kỹ sư Cương lại lọc cọc đạp xe hơn 30km đi và về xã Hoằng Hóa để thăm lợn. Ông Cương kể: từ lúc tìm lại được những con lợn ỉ cái, kế hoạch điều tra, bảo tồn giống lợn đã được tiến hành. Thế nhưng thuyết phục thêm người dân chịu nuôi con vật này là bài toán khó vì không kinh tế.

Nếu liên tục các năm từ 2001-2003 có 50 lợn ỉ cái và bốn lợn đực giống được bảo tồn ở khu vực này thì đến nay chỉ còn 30 lợn cái và bốn lợn đực. Suốt 10 năm qua, kỹ sư Cương đã gõ cửa nhiều doanh nghiệp, trại chăn nuôi... Một số nơi đã nhận giống và nuôi thử. “Thế nhưng nuôi một thời gian họ lại thông báo ngưng vì lợn phát triển chậm chạp và không kinh tế”. Vì vậy con vật nuôi này hiện vẫn được bảo tồn chủ yếu dựa vào những hộ nghèo chịu nuôi dưới sự hỗ trợ của Nhà nước.

Lợn bản hay lợn Mán có những đặc điểm giống với lợn Ỉ (Ảnh TL)

Người nuôi lợn ỉ được hỗ trợ phối giống, lợn đẻ một ổ sẽ được hỗ trợ 300.000 đồng, những lợn con giống cái sẽ được bao tiêu hơn hai giá. Thế nhưng tìm lối ra cho giống lợn ỉ cũng là công việc rất khó khăn, ông Cương cho biết nhóm bảo tồn lợn ỉ vẫn đang tìm kiếm địa chỉ những doanh nghiệp quan tâm đến thịt lợn truyền thống vốn thơm ngon và sạch (không có kháng sinh).

Thế nhưng hi vọng cũng chỉ là hi vọng. Hiện mỗi năm Nhà nước phải gánh một khoản kinh phí 30 triệu đồng và không nhận lại được gì ngoài ý nghĩa bảo tồn một quĩ gen quí.

Trao đổi với PV, ông kỹ sư già vẫn không nguôi lo lắng: đến một lúc nào đó nếu Nhà nước không gánh tiếp, con vật này có lẽ tuyệt chủng thật. Ông bộc bạch: tự thân con lợn ỉ vốn đã là một nguồn gen quí, một khi chúng mất đi thì dù công nghệ có phát triển đến đâu đi nữa cũng rất khó lòng tạo ra những con vật hài hòa và ngộ nghĩnh với cái mặt nhăn, mõm ngắn và bụng xệ hầu như quét đất như thế...

Giống lợn đen nguồn gốc lai tạo từ lợn Ỉ thích nghi với các vùng khó khắc nghiệt (Ảnh TL)

Ông Cao Đức Phát, đương thời còn là Bộ trưởng Bộ NNPTNT cho rằng: Đã đến lúc phải quan tâm hơn tới các giống lợn bản địa cho chất lượng thịt cao. Nó sẽ thành đặc sản, có đặc sản thì chúng ta mới có thể cạnh tranh được với nước bạn. Ta phải đưa ra cái mà người ta không có nhưng họ lại thích. Lâu nay, trong thực tế, hễ ta có cái gì mà bạn cũng có thì y như rằng, ta lại sắp xếp sau bạn.

Ta cứ thử nhìn vào các loại hoa quả của ta như: Na, ổi, chuối, mít, hồng xiêm, xoài, đu đủ, táo, sầu riêng… Hầu như tất cả các giống ấy của ta đều thua giống của Thái Lan, Đài Loan, Trung Quốc, Malaysia… Ta chỉ mạnh những thứ chỉ có mình nước ta trồng hoặc diện tích trồng của ta là chủ yếu như: Hồ tiêu, cao su, cà phê, lúa gạo, sắn… Vì vậy, đã tới lúc ta cần đẩy mạnh việc sản xuất những loài đặc sản mà chỉ ở ta mới có hoặc mặt hàng của ta mà bạn bè trên thế giới hâm mộ.
Riêng lĩnh vực chăn nuôi, có rất nhiều loài cần được đánh giá lại cho đúng giá trị của nó để đưa vào sản xuất. Tôi nhớ có lần, TS Võ Văn Sự (Viện Chăn nuôi) – một chuyên gia về các loài động vật quý hiếm đã nói với tôi: “Có khi ta phải xem xét lại về lợn ỷ. Tuy nó tăng trọng kém và nhiều mỡ nhưng mỡ của nó lại ngon hơn hẳn mỡ của các loại lợn công nghiệp…”.