Doanh nghiệp và nông dân chịu áp lực đáng kể...

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, tính đến ngày 15/10, xuất khẩu gạo của ta đã đạt hơn 7 triệu tấn.

Cụ thể, lũy kế đến 15/10, xuất khẩu gạo cả nước đạt 7,022 triệu tấn với 3,588 tỷ USD, so với cùng kỳ 2024 giảm 4,4% về số lượng và giảm 21,94% về giá trị.

Thị trường lúa, gạo trong nước và xuất khẩu vẫn ghi nhận sự giảm giá do hoạt động thu mua của doanh nghiệp xuất khẩu chậm lại. Thị trường lúa gạo khu vực châu Á cũng có xu hướng trầm lắng do xuất khẩu yếu.

Tuần qua, giá gạo thơm 5% tấm của ta ở mức 415–430 USD/tấn, giảm nhẹ so với tuần trước và gần mức thấp nhất trong hai tháng. Thương nhân cho biết hoạt động mua bán trong nước khá trầm lắng khi nhiều doanh nghiệp xuất khẩu giảm thu mua lúa từ nông dân do nhu cầu nước ngoài yếu.

Trên thị trường gạo châu Á, giá gạo của Ấn Độ có nhích lên từ mức thấp nhất trong hơn 9 năm qua, nhờ đồng rupee mạnh hơn dù nhu cầu vẫn yếu. Trong khi đó, giá gạo Thái Lan tiếp tục giảm tuần thứ 6 liên tiếp, xuống mức thấp nhất 18 năm do hoạt động mua vào yên ắng.

Thương nhân Ấn Độ cho biết, rất ít hợp đồng xuất khẩu được ký trong tuần qua vì người mua không vội đặt hàng để chờ giá giảm sâu hơn.

Giá gạo đồ 5% tấm của Ấn Độ được chào bán ở mức từ 344–350 USD/tấn, tăng so với mức từ 340–345 USD/tấn của tuần trước. Giá gạo trắng 5% tấm của Ấn Độ được chào bán ở mức từ 360–370 USD/tấn, nhỉnh hơn so với mức thấp nhất kể từ tháng 5/2016 ghi nhận hồi tuần trước.

Tại Thái Lan, giá gạo 5% tấm đứng ở mức 337 USD/tấn, không biến động nhiều so với mức giá từ 335–340 USD/tấn của tuần trước – mức thấp nhất kể từ tháng 10/2007. Nhu cầu gạo Thái vẫn rất yếu, không có giao dịch lớn nào trong tuần này, trong khi nguồn cung dồi dào giúp giá duy trì ở mức thấp.

Trong khi đó, Bangladesh đang tăng nhập khẩu gạo nhằm hạ nhiệt giá trong nước. Nước này đã ký hợp đồng mua 50.000 tấn gạo trắng từ Myanmar với giá 376,5 USD/tấn theo thỏa thuận chính phủ, cùng 50.000 tấn gạo đồ qua đấu thầu quốc tế với giá 355,99 USD/tấn.

So với năm 2024, sản lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam đến thời điểm này giảm 1 triệu tấn. Nguyên nhân lớn nhất là do Philippines - thị trường nhập khẩu gạo số 1 của Việt Nam, chiếm 40% tổng lượng xuất khẩu vẫn tạm thời đóng cửa.

Nếu tình trạng này kéo dài đến vụ Đông Xuân - vụ sản xuất chính của nước ta, doanh nghiệp và nông dân sẽ tiếp tục chịu áp lực đáng kể. Không chỉ thị trường gặp khó, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo hiện còn đang thiếu vốn nghiêm trọng do chưa được hoàn thuế giá trị gia tăng.

Từ khi áp dụng quy định tạm nộp thuế 5% từ ngày 1/7 đến nay, chưa có doanh nghiệp nào được hoàn thuế, khiến toàn ngành đang "kẹt" hàng trăm tỷ đồng.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) kiến nghị Nhà nước sớm tháo gỡ vướng mắc về thuế thuế giá trị gia tăng, đồng thời khôi phục chính sách không kê khai, tính thuế với sản phẩm nông nghiệp sơ chế như trước đây. Qua đó giúp ổn định sản xuất và tiêu thụ trong giai đoạn thị trường biến động mạnh.

Trong nước, giá lúa gạo hôm nay tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long điều chỉnh nhẹ so với ngày hôm qua.

Cụ thể, gạo nguyên liệu OM 5451 được giao dịch ở mức 7.950 – 8.100 đồng/kg, giảm 50 đồng/kg. Tuy nhiên, gạo nguyên liệu CL 555 vẫn ổn định trong khoảng 7.600 – 7.800 đồng/kg.

Về giá gạo xuất khẩu, theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo trắng 5% tấm của Việt Nam đang duy trì ở mức 370 – 374 USD/tấn, gạo Jasmine 5% tấm dao động trong khoảng 478 – 482 USD/tấn, trong khi gạo thơm 5% tấm có giá từ 415 – 430 USD/tấn.

Giá gạo dự kiến sẽ duy trì ở mức thấp trong suốt năm 2026, Việt Nam ứng phó ra sao?

Dù Philippines dừng nhập khẩu, Việt Nam hiện vẫn duy trì xuất khẩu gần 500.000 tấn gạo/tháng, cho thấy các doanh nghiệp đã rất linh hoạt trong việc mở rộng thị trường. Nhiều thị trường mới như ở khu vực châu Phi, Trung Quốc, Nhật Bản đang trở thành điểm sáng cho xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Trong tháng 9/2025 gạo của Việt Nam xuất khẩu nhiều nhất sang thị trường Gana đạt 102.200 tấn, tương đương 55,98 triệu USD, giá 547,8 USD/tấn, tăng mạnh 34,68% về lượng, tăng 29,53% kim ngạch nhưng giảm 3,83% về giá so với tháng 8/2025; sau đó là thị trường Bờ Biển Ngà đạt 98.789 tấn, tương đương gần 44,36 triệu USD, giá 449 USD/tấn, giảm 5,91% về lượng, giảm 4,47% kim ngạch nhưng tăng 1,54% về giá so với tháng 8/2025. Tiếp đến Malaysia đạt 44.939 tấn, tương đương trên 19,06 triệu USD, giá 424,2 USD/tấn, tăng rất mạnh 87,98% về lượng, tăng 68,01% kim ngạch nhưng giảm 10,62% về giá.

Với Trung Quốc, từ đầu năm đến nay, quốc gia này đã nhập khoảng 600.000 tấn gạo Việt Nam, với giá gần 500 USD/tấn - cao hơn mức trung bình 400 USD/tấn trước đây. Điều này cho thấy chất lượng gạo Việt ngày càng được đánh giá cao hơn. Còn tại Nhật Bản, dù thuế nhập khẩu lên tới 400%, các doanh nghiệp Việt vẫn tìm được cơ hội, nhờ sản phẩm đặc sản như gạo ST25 được người Việt xa quê và người tiêu dùng bản địa ưa chuộng.

Các chuyên gia nhận định thị trường gạo toàn cầu đang đối mặt với hàng loạt yếu tố tiêu cực. Philippines đã gia hạn lệnh cấm nhập khẩu gạo đến cuối năm, Ấn Độ đang chuẩn bị giải phóng gạo dự trữ, và sự suy thoái kinh tế ở tất cả các quốc gia đang ảnh hưởng đến các đơn đặt hàng, khiến giá gạo liên tục giảm, gây ảnh hưởng đến cả nhà xuất khẩu và nông dân.

Philippines là nước nhập khẩu gạo lớn trên thế giới, với hơn 4 triệu tấn gạo mỗi năm, phần lớn đến từ Việt Nam và một phần từ Thái Lan. Quyết định gia hạn lệnh cấm nhập khẩu đã làm giảm tâm lý thị trường gạo toàn cầu.

Trong khi đó, có một số yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến thị trường gạo. Ví dụ, Indonesia đã không mua gạo từ nước ngoài trong năm nay do sản lượng trong nước tăng và lượng gạo tồn kho dư thừa từ nguồn nhập khẩu từ hai năm trước. Ấn Độ cũng đang chuẩn bị giải phóng hơn 20 triệu tấn gạo từ kho dự trữ quốc gia ra thị trường.

Việc Philippines tuyên bố sẽ chỉ cho phép nhập khẩu 300.000 tấn gạo vào tháng 1 năm 2026, trước khi đóng cửa thêm ba tháng nữa (từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2026), dự kiến sẽ tiếp tục làm giảm giá gạo. Điều này kết hợp với việc người mua toàn cầu trì hoãn quyết định mua hàng và chỉ mua khi cần thiết do tình hình kinh tế. Giá gạo dự kiến sẽ duy trì ở mức thấp trong suốt năm 2026, do không có yếu tố tích cực nào có thể làm tăng giá thị trường toàn cầu.

Ưu tiên của Việt Nam hiện nay là phát triển các giống lúa mới có năng suất cao hơn, cho ra các loại gạo ngon hơn để giảm chi phí và đáp ứng nhu cầu thị trường quốc tế. Điều này bao gồm việc phát triển giống gạo thơm để cạnh tranh với các nước xuất khẩu gạo khác. Hiện Việt Nam đã phát triển các giống gạo ST có chất lượng thơm vượt trội và mềm gạo với giá thành thấp hơn, để cạnh tranh tốt hơn với gạo Thái Lan.

Nhiều tổ chức quốc tế dự kiến năm nay Thái Lan sẽ xuất khẩu khoảng 7-7,7 triệu tấn gạo, đứng thứ ba trên thế giới, trong khi Việt Nam là nước xuất khẩu lớn thứ hai với hơn 8-8,5 triệu tấn, và Ấn Độ vẫn là nước xuất khẩu hàng đầu với hơn 21-22 triệu tấn.