Nông thôn Tây Bắc chuyển mình làm du lịch

Trước đây, nhắc đến Nậm Nghiệp (xã Ngọc Chiến, tỉnh Sơn La), người ta thường hình dung về một bản người Mông heo hút, nghèo khó, nằm cheo leo ở độ cao trên 2.000m so với mực nước biển. Con đường đến bản là một thử thách gian nan, và cuộc sống của bà con chỉ trông vào cây ngô, cây lúa trên những mảnh nương bạc màu. Nhưng đó là câu chuyện của quá khứ.

Hiện tại, Nậm Nghiệp đã trở thành một tọa độ du lịch hấp dẫn, một "viên ngọc thô" đang tỏa sáng trên bản đồ du lịch Tây Bắc. Sự chuyển mình kỳ diệu ấy bắt nguồn từ chính những giá trị văn hóa tưởng chừng đã ngủ quên.

Anh Thào A Vạng – người tiên phong khởi xướng mô hình du lịch cộng đồng ở bản, chia sẻ: “Ngày trước, chúng tôi chỉ quen lên nương, làm ngô, trồng sắn, nào biết đến chuyện làm du lịch. Khi cán bộ về vận động, chỉ ra rằng bản mình có những ngôi nhà gỗ pơ mu cổ kính, có váy áo thổ cẩm rực rỡ, có phong tục tập quán độc đáo của đồng bào mình – tất cả đều là những nét đẹp văn hóa truyền thống, thì tại sao không giới thiệu cho du khách biết? Nghe vậy, chúng tôi mới mạnh dạn bắt tay vào làm. Ban đầu chỉ đơn giản là quét dọn, sửa sang lại ngôi nhà truyền thống cho ngăn nắp, sạch sẽ, rồi từ đó học cách đón khách bằng sự chân tình của người vùng cao”.

Đến nay, bản Nậm Nghiệp đã có 6 gia đình cùng tham gia làm du lịch. Du khách đến đây không chỉ được ngủ trong những ngôi nhà gỗ pơ mu ấm cúng, thưởng thức ẩm thực đậm chất núi rừng mà còn được sống trong không gian văn hóa của đồng bào Mông.

"Điều quý giá nhất không chỉ là thu nhập tăng lên, mà là chúng tôi thấy tự hào hơn về văn hóa của mình. Trước đây, nhiều thanh niên không còn mặn mà với tiếng khèn, điệu múa, nhưng từ khi có du lịch, các cháu lại tìm đến các cụ già để học. Chúng tôi nhận ra rằng, văn hóa chính là cái vốn quý nhất mà cha ông để lại. Khi biết cách gìn giữ và giới thiệu, những nét văn hóa ấy trở thành cầu nối để bạn bè, du khách gần xa tìm đến, trải nghiệm", anh Vạng chia sẻ.

Tại "thiên đường săn mây" Tà Xùa (xã Tà Xùa), sức sống của văn hóa bản địa cũng đang lan tỏa mạnh mẽ trong thế hệ trẻ. Nhận thấy tiềm năng to lớn từ du lịch, những đoàn viên thanh niên người Mông đã tự tập hợp, thành lập Câu lạc bộ "Gìn giữ bản sắc dân tộc Mông".

Mỗi buổi chiều, sau giờ làm nương, sân nhà văn hóa bản lại rộn rã tiếng khèn, tiếng sáo, những bước chân uyển chuyển trong điệu múa truyền thống. Hơn 10 thành viên trẻ của câu lạc bộ, người học thêu váy, người tập dệt vải, người thổi khèn, tất cả đều chung một mong muốn: mang đến cho du khách những trải nghiệm văn hóa chân thực nhất.

Anh Thào A Dinh, chủ homestay tại bản Chống Tra, xã Tà Xùa là một minh chứng sống động. Từ một thanh niên chỉ biết đến nương rẫy, anh đã mạnh dạn vay vốn, cải tạo ngôi nhà của mình thành một điểm lưu trú xinh xắn.

Nông thôn Tây Bắc từng bước thay đổi

"Lúc đầu khó khăn lắm, tôi phải xuống Mộc Châu, lên Sa Pa... để học hỏi cách họ làm. Được chính quyền địa phương tạo điều kiện cho đi tập huấn, tôi dần vỡ ra nhiều điều. Làm du lịch không chỉ là có chỗ cho khách ngủ, mà phải cho họ thấy được cái hay, cái đẹp của dân tộc mình", anh Dinh tâm sự.

Có những ngày cao điểm, homestay của anh Dinh đón 30-40 lượt khách. Họ đến không chỉ để "săn mây", mà còn để thưởng thức món ăn truyền thống và thử một lần khoác lên mình bộ trang phục Mông rực rỡ, trải nghiệm nét văn hóa truyền thống.

Hiện, xã Tà Xùa có 75 cơ sở lưu trú, homestay. Trung bình mỗi tháng xã đón khoảng 8.500 lượt khách du lịch; trong đó khách lưu trú trên 4.600 người, khách đi về trong ngày gần 3.900 người.

Nhiều hộ dân đã mạnh dạn đầu tư làm nhà lưu trú, phục vụ ẩm thực truyền thống, nhuộm vải chàm hay tổ chức thưởng trà Shan tuyết cổ thụ. Du lịch cộng đồng không chỉ mang lại nguồn thu mà còn giúp người dân tự tin giữ gìn bản sắc văn hóa.

Thành công của mô hình du lịch cộng đồng ở Sơn La là không thể phủ nhận. Nó đã tạo ra một luồng sinh khí mới, giải quyết bài toán việc làm tại chỗ, đặc biệt là cho phụ nữ và thanh niên, giúp họ "ly nông bất ly hương". Những nghề truyền thống như vẽ sáp ong của người Mông, dệt thổ cẩm của người Thái, Mông..., hay điệu Xòe Thái; lễ hội truyền thống; tết Xíp Xí của người Thái trắng... đã được đông đảo du khách trong và ngoài nước biết đến.

Từ năm 2020 đến nay, tỉnh Sơn La đón trên 20,6 triệu lượt khách du lịch; doanh thu gần 22.000 tỷ đồng. Dự kiến trong năm 2025, tỉnh sẽ đón 5,3 triệu lượt khách du lịch, doanh thu ước đạt 6.300 tỷ đồng. Du lịch cộng đồng đang là hướng đi bền vững mà tỉnh Sơn La chú trọng, ngoài giá trị kinh tế, mô hình này còn góp phần quan trọng bảo tồn văn hóa địa phương.