Nghề dệt vải lanh của đồng bào Mông có từ lâu đời

Cứ mỗi độ tháng 7 về, khi những cơn mưa rào tưới mát núi rừng, đó cũng là lúc gia đình chị Thào Thị Dính ở thôn Séo Pa Cheo, xã Bản Xèo, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai (cũ) nay là xã Bản Xèo, tỉnh Lào Cai mới lại rộn ràng thu hoạch lanh để làm nguyên liệu dệt vải.

Sau khi thu hoạch, cây lanh được tước vỏ, đem ra phơi nắng cho khô rồi mới tước thành sợi.

Sợi lanh được đưa vào cối giã mềm rồi nối lại, cuốn thành từng cuộn tròn, mang đi ngâm nước và luộc cho đến khi thấy sợi lanh mềm, trắng thì mang phơi nắng rồi dùng guồng chia sợi lanh ra trước khi mắc vào khung cửi để dệt nên những tấm vải lanh bền đẹp.

Với ánh mắt lấp lánh niềm tự hào khi nhìn về phía những bó lanh đang phơi mình dưới nắng, chị Dính chia sẻ: Lúc bé tôi học thêu từ bà, từ mẹ. Lớn lên đi lấy chồng thì may quần, may áo cho chồng, cho con để giữ nghề truyền thống của dân tộc Mông.

Hành trình từ cây lanh thô sơ đến tấm vải mềm mại là một minh chứng cho sự kiên trì của người phụ nữ Mông vùng cao nơi đây.

Để tạo ra những sản phẩm thổ cẩm độc đáo thì cần phải qua rất nhiều công đoạn, đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo của người phụ nữ Mông như: Se sợi, in sáp, nhuộm chàm và thêu thùa.

Sau công đoạn dệt, để tạo nên những tấm vải thổ cẩm độc đáo, người phụ nữ Mông bắt đầu công đoạn dùng kỹ thuật in, vẽ sáp và thêu. Công việc này thể hiện sự khéo tay, chăm chỉ của người phụ nữ Mông.

Chị Châu Thị Sú, thôn Séo Pa Cheo, xã Bản Xèo bảo: “Phụ nữ người Mông chúng tôi ai cũng biết dệt, biết may để may quần áo cho gia đình và cho chồng, cho con. Sau này mong muốn được bán ra thị trường để tăng thu nhập cho gia đình”.

Mỗi họa tiết, mỗi đường kim mũi chỉ đều là một câu chuyện. Họa tiết trên trang phục Mông chủ yếu là các hoa văn hình học.

Những đường ngang, viền đậm dài hoặc gãy góc, tạo nên các khối hình vuông, chữ nhật, hình thoi tinh xảo được làm thủ công, đòi hỏi sự tỉ mỉ đến từng chi tiết và ngốn không ít thời gian.

Màu sắc cũng là một phần quan trọng, với các gam màu trắng, đỏ, vàng, xanh lá cây và tím hòa quyện trên nền vải lanh, tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc, sống động.

Đây không chỉ là công việc, mà là một nghệ thuật, nơi người phụ nữ Mông gửi gắm tâm tình, sự khéo léo và tình yêu cuộc sống. Những bộ trang phục không chỉ để mặc mà còn để kể câu chuyện về dân tộc mình, về niềm tin, ước mơ và hy vọng.

Lưu giữ nghề dệt vải lanh

Nghề se lanh, dệt vải đã có từ xa xưa, được những người phụ nữ Mông truyền từ đời này sang đời khác, thể hiện sự khéo léo, kiên trì và chịu khó.

Để lưu giữ nghề dệt, thêu thổ cẩm truyền thống, những bé gái người Mông ngay từ nhỏ đã được các bà, các mẹ dạy cách thêu thùa để tự may cho mình những bộ trang phục truyền thống theo sở thích; thể hiện được sự khéo léo, tài năng của người phụ nữ Mông.

Ngày nay, dù cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng đồng bào Mông ở Bản Xèo vẫn giữ lửa cho nghề, như may túi đồ thổ cẩm, trang phục mặc trong các ngày lễ, Tết. Và đặc biệt, theo phong tục truyền thống, khi người khuất núi, họ phải được mặc váy, áo làm từ vải lanh – như một sợi dây kết nối cuối cùng với thế giới tâm linh.

Ngoài mang giá trị kết nối truyền thống ấy, những sản phẩm thủ công tinh xảo được làm từ sợi lanh của đồng bào Mông nơi đây đang ngày ngày theo chân du khách đi khắp muôn nơi đã trở thành sợi dây kết nối những người miền núi xa xôi với người miền xuôi cũng như kết nối giá trị văn hóa của bà con đến mọi nơi trên thế giới.

Ông Nguyễn Văn Thanh, Phó Chủ tịch UBND xã Bản Xèo, tỉnh Lào Cai cho biết: Để bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc nói chung và dân tộc Mông nói riêng, cấp ủy, chính quyền xã sẽ thành lập Tổ hợp tác; chủ động xây dựng được 3 sản phẩm OCOP từ vải lanh.

Đồng thời, liên kết với các đơn vị, các HTX để bao tiêu sản phẩm từ vải lanh cho bà con, đưa các sản phẩm dệt may của bà con ra thị trường. Bên cạnh đó, xã cũng định hướng việc kết hợp sản xuất với du lịch để phát huy và nâng cao thu nhập cho bà con

Nghề dệt lanh không chỉ là một di sản cần được bảo tồn mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống, là biểu tượng của sự bền vững, thân thiện với môi trường và là minh chứng sống động cho tinh hoa văn hóa của đồng bào dân tộc Mông vùng cao ở Lào Cai.

Xã Bản Xèo, tỉnh Lào Cai mới được thành lập trên cơ sở nhập toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của 3 đơn vị hành chính cấp xã Mường Vi, Pa Cheo, Bản Xèo, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai (cũ).
Sau sáp nhập, xã Bản Xèo mới có tổng diện tích tự nhiên 78,34km2 và quy mô dân số 8.560 người; trụ sở làm việc đặt tại xã Bản Xèo hiện cũ.