Hệ thống hang động, “kho báu” chưa mở hết

Con đường từ trung tâm xã Sáng Nhè vào bản Nà Xa chỉ gần chục cây số, nhưng đi mãi vẫn thấy dài thêm bởi cảnh đẹp níu mắt. Vượt qua những thửa ruộng bậc thang trải rộng như sóng, du khách men theo con đường mòn lẫn trong rừng già để tìm đến hang Thẳm Khến, một trong những “báu vật” của Sáng Nhè, nằm ở độ cao gần 1.000 mét so với mặt biển.

Miệng hang hiện ra bất ngờ sau một quãng rừng thưa. Thẳm Khến không ồn ào, không khoa trương. Vẻ đẹp của nó giản dị mà đầy sức hút, như người con gái bản e lệ nép sau tán lá.

Bước vào trong, không gian vừa mát vừa ẩm. Ánh sáng từ cửa hang chiếu lên các phiến đá khiến chúng ánh lên sắc bạc, sắc vàng lấp lánh. Từng cột đá cao 4–5 mét đứng sừng sững, đường kính tới cả mét, như những cây cổ thụ bằng đá mọc từ lòng đất. Măng đá vươn lên, nhũ đá rủ xuống, chạm vào nhau thành hình những con vật núi rừng quen thuộc như voi, rồng, rùa, chim… tất cả như đang chuyển động dưới lớp thạch nhũ đã ngủ hàng triệu năm.

Người đi trước ghé tai người đi sau: “Nhìn như đàn rùa bò ra suối”, “Chỗ kia giống đôi chim đang rủ nhau bay”. Lời nói nhỏ nhẹ, chân bước rón rén, không ai bảo ai mà mọi người đều hạ giọng, như sợ làm động giấc ngủ của ngọn núi.

Ra khỏi hang, bầu trời mở ra rộng lớn. Từ cửa Thẳm Khến nhìn xuống, thung lũng xanh lún phún quẩn quanh bởi đá tai mèo nguyên sơ, mờ trong sương. Núi xếp lên núi, rừng nối rừng. Cảnh sắc thanh bình khiến nhiều du khách cứ đứng mãi, như muốn giữ lại hơi thở của đất trời vào trong người.

Không chỉ có Thẳm Khến, xã Sáng Nhè và vùng lân cận còn có hệ thống hang Xá Nhè, hang Khó Chua La, đều đã được công nhận là di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh. Mỗi hang mang một vẻ riêng: hang lòng rộng như sân đình, hang nhỏ uốn lượn như khe nước, hang sâu hun hút như lòng núi. Nhìn vào đó, người ta hiểu vì sao các nhà nghiên cứu địa chất đánh giá nơi này là vùng hội tụ nhiều đặc tính độc đáo về địa mạo, địa hình, khí hậu và sinh thái.

Thế nhưng, tiềm năng ấy lại chưa thể trở thành nguồn sinh kế ổn định cho người dân. Những hang động tuyệt đẹp ấy nằm rải rác, đường đi khó, nhiều đoạn phải bám rễ cây mà xuống. Du khách muốn đến phải hỏi đường từng ngã rẽ. Hệ thống dịch vụ từ ăn uống, nghỉ ngơi đến hướng dẫn viên còn thiếu và chưa đồng đều. Có người đến rồi lại quay về sớm vì không biết tìm chỗ nghỉ ở đâu. Có nhóm khách đi bộ cả ngày chỉ để ngắm một hang rồi lại lặng lẽ lên xe về trung tâm huyện cũ để nghỉ ngơi.

Một phần vì du lịch nơi đây còn mới mẻ, phần vì thiếu sự liên kết với doanh nghiệp. Công tác quảng bá còn ít, mọi thứ hầu như diễn ra tự phát. Người dân dẫn khách đi hang chỉ là “tiện thì dẫn”, chưa coi đó là nghề để sống.

Dù vậy, vẫn có những đoàn du khách tìm đến, từ miền xuôi cho đến khách nước ngoài. Họ đến không phải vì nơi này nổi tiếng, mà vì vẻ đẹp nguyên sơ hiếm gặp. Những phiến đá chưa bị chạm khắc, những khối thạch nhũ không bị bàn tay người làm tổn thương. Họ tìm đến để nghe tiếng lòng núi trong bóng tối, để đứng giữa rừng đá mà tưởng như cả đất trời đang thở đều.

Những bước đi đầu tiên

Không muốn nguồn tài nguyên quý giá này bị lãng phí, xã Sáng Nhè đã bắt đầu từng bước mở đường cho du lịch. Mỗi việc làm tuy nhỏ nhưng thiết thực: xây dựng tua tuyến trải nghiệm, cải tạo một số hang có điều kiện để đón khách, đưa các điểm hang động vào đề án phát triển du lịch của xã.

Ông Phạm Thanh Phương, Bí thư Đảng ủy xã Sáng Nhè, chia sẻ trong một buổi làm việc: “Chúng tôi xác định phát triển du lịch phải dựa trên chính những giá trị mà núi rừng ban tặng. Hệ thống hang động đã được xếp hạng là di tích cấp quốc gia chính là nền tảng. Xã đang quy hoạch lại các tuyến vào hang, đồng thời làm hồ sơ cho những điểm còn tiềm năng để được bảo vệ và khai thác một cách bài bản hơn. Du lịch phải đi đôi với giữ gìn đó là quan điểm nhất quán của chúng tôi”.

Theo ông Phương, xã đang phối hợp khảo sát, kiểm kê toàn bộ hệ thống hang động, lập hồ sơ lý lịch và khoanh vùng bảo vệ. Mỗi hang được nghiên cứu kỹ để xem phù hợp khai thác ở mức độ nào tham quan, nghiên cứu, hay trải nghiệm mạo hiểm. Bên cạnh đó, xã dự định kêu gọi doanh nghiệp tham gia theo hình thức xã hội hóa, để vừa tạo sinh kế cho người dân, vừa giúp du lịch phát triển bền vững.

Người Sáng Nhè hiểu rằng cái đẹp chỉ còn khi được giữ gìn. Những năm gần đây, bà con trong bản đã bắt đầu ý thức rõ hơn về việc bảo vệ những di sản quanh mình. Thanh niên đi tuần rừng, phụ nữ bản tham gia dọn vệ sinh lối vào hang, già làng nhắc nhở khách giữ im lặng khi vào những khu vực nhạy cảm. Không có biển báo cầu kỳ, không có loa phóng thanh; sự gìn giữ đến từ chính con người nơi đây.

Xã Sáng Nhè cũng đã đưa du lịch sinh thái và du lịch di sản vào định hướng phát triển kinh tế lâu dài. Sáng Nhè, với hệ thống hang động độc đáo, được xem là một trong những điểm nhấn quan trọng. Nếu mọi việc thuận lợi, tương lai không xa, du khách đến với xã không chỉ để “đi xem hang”, mà còn được trải nghiệm đời sống bản địa: ăn cơm lam, uống chén rượu ngô, nghe tiếng khèn bên bếp lửa, ngủ lại trong những nếp nhà nằm vắt ngang sườn núi.

Con đường để Sáng Nhè trở thành điểm đến du lịch thực sự còn dài, nhưng những bước đi đầu tiên đã rõ ràng. Hệ thống hang động, mỗi hang như một bảo tàng tự nhiên là chiếc chìa khóa mở ra tương lai mới. Và điều quý nhất là vẻ đẹp nơi đây vẫn vẹn nguyên, chưa bị xô bồ du lịch làm phai nhạt.