Anh chính thức tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) kể từ ngày 15/12/2024. Điều này dự kiến sẽ mang đến nhiều lợi ích cho doanh nghiệp thủy sản cả về thuế quan, về xuất xứ nội khối…, nhất là đối với mặt hàng cá ngừ.

Anh rất ưa chuộng cá ngừ

Theo Ủy ban về Độc tính của Hóa chất trong Thực phẩm, Sản phẩm Tiêu dùng và Môi trường của Vương quốc Anh (COT), trong tổng lượng tiêu thụ thủy sản trung bình của một người dân Anh, khoảng 217 g/người/tuần, thì lượng tiêu thụ các dòng cá béo (chưa tính cá ngừ đóng hộp) chiếm khoảng ¼ với khoảng hơn 50 g/người/ tuần. Đặc biệt, với xu hướng tiêu dùng của người dân nước này thay đổi sau tác động của dịch Covid-19 khiến người dân Anh ưa chuộng các sản phẩm thực phẩm đã chế biến, đóng hộp do tính tiện dụng của chúng.

Cá ngừ là loài có doanh số bán lẻ lớn thứ 3 tại Anh trong năm 2024, sau cá hồi và cá tuyết. Tại Anh, cá ngừ là một loại thực phẩm được sử dụng chủ yếu trong các món ăn nhanh, như bánh mì kẹp, hay trong nhiều bữa ăn khi đi du lịch. Theo thống kê của cơ quan Seafish, 69% lựa chọn của người dân Anh trong nhóm thủy sản đóng hộp là các sản phẩm cá ngừ. Ngoài ra, do đặc tính của dòng cá béo khá phù hợp với nhiều hình thức chế biến, một số sản phẩm cá ngừ chế biến khác của cá ngừ như salad, sốt phủ ăn kèm, bánh mì,… cũng rất được ưa chuộng tại thị trường này. Tương tự như các thị trường khác tại khu vực châu Âu, người tiêu dùng tại Vương quốc Anh cũng có xu hướng chú trọng tới không chỉ nguồn gốc, chất lượng sản phẩm, mà còn quan tâm tới các yêu tố về lao động, môi trường, hay tính bền vững của chuỗi giá trị trong sản xuất, cung ứng sản phẩm. Các yếu tố cơ bản khác như giá cả, cách thức chế biến và tính tương đồng trong bữa ăn, địa điểm sử dụng, cũng vẫn được quan tâm.

Tính riêng các mặt hàng cá ngừ, các nhà cung cấp lớn nhất hiện nay gồm: Ecuador (chiếm khoảng 29% thị phần nhập khẩu); Mauritius (chiếm hơn 13%); Seychelles (chiếm 11%); Ghana (chiếm 10%); Tây Ban Nha (chiếm gần 6%). Các thị trường cung ứng trong khu vực Đông Nam Á chiếm thị phần nhỏ hơn nhưng cũng nằm trong top 15 các nhà cung cấp cá ngừ lớn nhất cho Vương quốc Anh, như: Philippines (chiếm 7%); Indonesia (chiếm 2%); Thái Lan (chiếm 6%) và Việt Nam (chiếm 1,4%).

Ngành cá ngừ cần tạo động lực để gia tăng XK sang Anh

Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang Anh đã tăng trưởng liên tục kể từ khi Hiệp định CPTPP có hiệu lực. Giá trị XK cá ngừ sang thị trường này đã tăng từ 5,1 triệu USD năm 2021 lên gần 7,9 triệu USD năm 2024, tăng 54%. Bước sang năm 2025, Anh là một trong số ít các thị trường NK cá ngừ của Việt Nam duy trì được sự gia tăng XK, tăng 24% so với cùng kỳ.

Hiệp định CPTPP và UKVFTA đang tạo động lực tăng trưởng rất lớn trong quan hệ song phương, đồng thời mở ra không gian phát triển mới cho ngành cá ngừ Việt Nam trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu trọng điểm tại sụt giảm do căng thẳng địa chính trị và những khó khăn chung của nền kinh tế toàn cầu.

Điểm mới trong thoả thuận về thuế quan theo thoả thuận trong Hiệp định CPTPP là các sản phẩm cá ngừ chế biến và đóng hộp của Việt Nam khi XK sang thị trường nàysẽ được giảm thuế từ mức 20% về 0% theo lộ trình 7 năm. Trong khi hiện tại theo thoả thuận trong Hiệp định UKVFTA, các sản phẩm này chỉ được hưởng mức thuế ưu đãi 0% theo hạn ngạch 11.500 tấn. Như vậy về lâu dài, việc tận dụng được các ưu đãi thuế quan từ các hiệp định này sẽ mang lại lợi thế lớn cho các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam khi XK sang thị trường này.

Theo các chuyên gia, Hiệp định CPTPP hay UKVFTA đều là những hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, do vậy, đòi hỏi nước xuất khẩu, doanh nghiệp xuất khẩu phải nâng cao năng lực nội tại. Bên cạnh đó, lợi ích to lớn nhất mà CPTPP mang lại chính là quy tắc xuất xứ. Hiện tại thì sau Anh cũng đã có thêm 05 quốc gia/nền kinh tế khác đã chính thức nộp đơn xin gia nhập CPTPP, bao gồm: Trung Quốc, Đài Bắc Trung Hoa (tháng 9/2021), Ecuador (tháng 1/2022), Costa Rica (tháng 8/2022) và Uruguay (tháng 12/2022). Trong đó, Ecuador và Trung Quốc là 2 đối thủ cạnh tranh “nặng kí” của cá ngừ Việt Nam. Do đó, các Doanh nghiệp cần nhanh chóng để tận dụng cơ hội đi trước này để chiếm lĩnh thị trường. Ngoài ra, việc chủ động được nguồn nguyên liệu cá ngừ trong nước sẽ là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh cho các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam trong bối cảnh này.

Tuy nhiên, để làm được điều này thì ngành cá ngừ đang rất cần được tạo ra động lực thúc đẩy phát triển hơn nữa. Cụ thể, đối với ngư dân, phải làm sao để cho họ bên cạnh việc tuân thủ các quy định pháp luật bao gồm cả IUU, có động lực để tăng cường khai thác biển, tái đầu tư để vươn khơi xa;ngư dân được khai thác & tiêu thụ nguyên liệu bình thường…. Còn đối với Doanh nghiệp, cần tiếp tục việc cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa các TTHC….