Đưa giống cà phê mới vào canh tác

Sơn La từ lâu được biết đến là một trong những vùng trồng cà phê lớn của khu vực Tây Bắc. Tuy nhiên, trước thực trạng nhiều diện tích cà phê Arabica đã già cỗi, năng suất thấp, những năm gần đây, tỉnh Sơn La đã đẩy mạnh tái canh, chuyển đổi giống cây trồng theo hướng hiệu quả, bền vững. Trong đó, việc đưa các giống cà phê mới vào sản xuất không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn góp phần quan trọng hoàn thiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới trên địa bàn.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, ngành Nông nghiệp Sơn La đã tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân, doanh nghiệp và hợp tác xã (HTX) áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, mạnh dạn thay thế các giống cũ bằng giống mới có năng suất, chất lượng cao. Nhiều mô hình tái canh cà phê bước đầu cho thấy hiệu quả rõ rệt, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.

Là đơn vị tiên phong trong tái canh và phát triển cà phê đặc sản tại Sơn La, HTX Cà phê Bích Thao, phường Chiềng Cơi, tỉnh Sơn La đã mạnh dạn chuyển đổi hơn 2ha cà phê Arabica già cỗi sang trồng giống cà phê THA1. Đây là giống cà phê mới được đánh giá có khả năng thích nghi tốt với điều kiện khí hậu lạnh, độ cao trên 1.000m, đặc trưng của vùng Tây Bắc, cho năng suất cao và chất lượng vượt trội.

Theo đánh giá thực tế, giống cà phê THA1 cho năng suất cao hơn khoảng 20% so với giống Arabica truyền thống. Quả cà phê dài, đồng đều, đáp ứng yêu cầu khắt khe trong chế biến cà phê đặc sản. Ngay từ năm đầu cho thu hoạch, năng suất đạt khoảng 20 tấn quả/ha, những năm sau sản lượng tiếp tục tăng, cao hơn giống cũ từ 20 – 30%.

“Giá bán hiện đạt 28.000 – 30.000 đồng/kg nhờ quả to, đồng đều, phục vụ riêng cho phân khúc hàng đặc sản. Đây là mức giá ổn định, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho HTX và các hộ liên kết”, ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX Cà phê Bích Thao cho biết.

Quá trình tái canh được HTX triển khai từ năm 2019 với sự hỗ trợ kỹ thuật của Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao công nghệ cà phê Eakmat (Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên). Sau khi mô hình cho kết quả tích cực, từ giai đoạn 2021 – 2022, HTX tiếp tục vận động nông dân tại các phường thuộc thành phố Sơn La (cũ) chuyển đổi sang trồng giống THA1. HTX không chỉ cung ứng cây giống mà còn hỗ trợ kỹ thuật, bao tiêu sản phẩm, tạo sự yên tâm cho người trồng cà phê.

Nhiều vườn cà phê có điều kiện thuận lợi được hỗ trợ đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt, sử dụng phân hữu cơ vi sinh và áp dụng nhật ký điện tử nhằm theo dõi, quản lý toàn bộ quá trình sản xuất. Việc ứng dụng công nghệ đã góp phần giảm chi phí, nâng cao hiệu quả canh tác và đảm bảo truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Theo ông Nguyễn Xuân Thao, cho biết đặc điểm sinh trưởng của cà phê THA1 cũng đòi hỏi người trồng phải thay đổi kỹ thuật chăm sóc. Cây có nhiều lộc hơn giống cũ nên công tác tỉa cành, tạo tán cần thực hiện thường xuyên hơn, có thể tới 5 lần/năm, thay vì khoảng 3 lần như Arabica truyền thống. Bù lại, giống này có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, đặc biệt là bệnh rỉ sắt, chịu lạnh tốt nên phù hợp với điều kiện khí hậu khắc nghiệt của Sơn La.

Theo Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, THA1 là giống cà phê triển vọng với năng suất đạt từ 2,5 – 3,5 tấn nhân/ha; tỷ lệ hạt trên sàng 16 đạt gần 85%, cao hơn giống Catimor khoảng 10%. Điểm thử nếm đạt từ 80 – 84 theo tiêu chuẩn của Hiệp hội Cà phê đặc sản thế giới (SCA), tương đương các giống nổi tiếng như Bourbon và Typica. Đặc biệt, khả năng kháng bệnh tốt giúp giảm lượng thuốc bảo vệ thực vật, phù hợp với định hướng sản xuất hữu cơ và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trên nền tảng giống mới, HTX Cà phê Bích Thao đã đầu tư mạnh vào chế biến sâu, ứng dụng công nghệ hiện đại. HTX đã sản xuất thành công cà phê hòa tan sấy từ quả cà phê THA1 chín hoàn toàn, lên men tự nhiên và phơi sấy bằng nhà kính. Công nghệ này giúp giữ lại 97 – 98% hương vị nguyên bản, màu sắc đẹp, thời gian bảo quản dài mà không cần sử dụng phụ gia. Niên vụ vừa qua, HTX đã xuất khẩu hàng trăm tấn cà phê nhân và hơn 10 tấn cà phê bột sang các thị trường khó tính như Đức, Pháp, Mỹ và một số nước châu Á.

Sơn La tập trung tái canh cây cà phê

Từ năm 2015 đến nay, Sơn La ban hành hệ thống chính sách đồng bộ, toàn diện phát triển cây cà phê, bao gồm từ quy hoạch, sản xuất đến chế biến, tiêu thụ. Đảng bộ tỉnh xác định cà phê là cây trồng trọng điểm, phát triển theo hướng tập trung, bền vững, ứng dụng công nghệ cao và gắn với công nghiệp chế biến. Đặc biệt, Kết luận 863-KL/TU ngày 11/5/2023, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành là chính sách mới nhất, tập trung trực tiếp vào mục tiêu sản xuất, chế biến, tiêu thụ cà phê ứng dụng công nghệ cao và liên kết đến năm 2030.

Ông Trần Dũng Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La thông tin: Giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh tái canh, đốn trẻ hóa và ghép cải tạo 2.818 ha cà phê; đưa vào sản xuất các giống Arabica mới như TH1, TN7, TN9 và khảo nghiệm H1, Starmaya có năng suất, chất lượng cao, phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương, với trên 1.120 ha cà phê đặc sản, sản lượng đạt gần 1.000 tấn/năm. Vì thế, tỉnh trở thành vùng trồng cà phê Arabica lớn nhất cả nước.

Từ những chính sách ban hành kịp thời, Sơn La hiện có 26.000 ha cà phê, sản lượng hơn 37.700 tấn, dẫn đầu cả nước về diện tích cà phê Arabica (chiếm 47,9% cả nước và 73% miền Bắc). Tỉnh đã được cấp chỉ dẫn địa lý “Cà phê Sơn La” cho 7 đơn vị; hơn 76% diện tích đạt chứng nhận bền vững RA, 4C, VietGAP. Tỉnh hiện có 5 chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ, 2 vùng trồng ứng dụng công nghệ cao, 5 sản phẩm OCOP (1 sản phẩm 5 sao quốc gia).

Hiện nay, cà phê Sơn La trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực, ước đạt 34.000 tấn, giá trị 100 triệu USD/năm, chiếm gần một nửa tổng giá trị xuất khẩu của tỉnh, với thị trường chính là EU và Bắc Mỹ.