Hổ mang chúa (tên khoa học: Ophiophagus hannah) là loài rắn độc dài nhất thế giới, phân bố chủ yếu tại các vùng rừng nhiệt đới ở Ấn Độ và Đông Nam Á. Con trưởng thành dài trung bình 3,18 - 4 m. Loài rắn này thường lẩn tránh con người và chỉ tấn công nếu cảm thấy bị đe dọa.

Theo quy định của pháp luật Việt Nam và Công ước quốc tế về buôn bán các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES), rắn hổ mang chúa thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ theo quy định tại Nghị định số 160/2013/NĐ-CP.

Loài rắn này đang bị đe dọa do mất môi trường sống và được liệt kê là loài sắp nguy cấp trong sách đỏ IUCN từ năm 2010.

Đây cũng là loài thuộc nhóm IB theo quy định tại Nghị định số 06/2019/NĐ-CP và thuộc Phụ lục I Công ước CITES. Các loài thuộc danh mục trên được pháp luật bảo vệ, nghiêm cấm khai thác, buôn bán, sử dụng, xuất khẩu, nhập khẩu vì mục đích thương mại.

Các hành vi săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, tàng trữ, buôn bán trái phép rắn hổ mang chúa (thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ) sẽ bị xử lý hình sự theo quy định tại Điều 244 BLHS 2015.

Tùy theo tính chất, mức độ, người vi phạm có thể bị phạt tù từ 1-5 năm, nếu vi phạm với số lượng từ 8 cá thể rắn hổ mang chúa trở lên có thể bị phạt từ đến 15 năm.