Khi Hợp tác xã là "hạt nhân" liên kết sản xuất

Sơn La - vùng đất của những triền đồi trập trùng và khí hậu đặc trưng, từ lâu đã được xem là "vựa" nông sản lớn của miền Bắc. Trong những năm qua, chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã thổi một luồng sinh khí mới vào kinh tế nông thôn nơi đây.

Không còn là những sản phẩm thô, bán theo cân, theo mẻ tại các phiên chợ nghèo, nông sản Sơn La nay đã "khoác áo mới" với bao bì chuyên nghiệp, tem truy xuất nguồn gốc và những câu chuyện văn hóa giàu bản sắc.

Tính đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh Sơn La đã có 214 sản phẩm OCOP được đánh giá và phân hạng. Trong đó, có 1 sản phẩm đạt hạng 5 sao cấp quốc gia, 62 sản phẩm 4 sao và 151 sản phẩm 3 sao. Theo lộ trình phát triển, dự kiến đến hết năm 2025, con số này sẽ đạt mốc 260 sản phẩm.

Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng ấy, ngành nông nghiệp tỉnh Sơn La xác định: Số lượng chỉ là điều kiện cần, còn "chất lượng" mới là điều kiện đủ để trụ vững trên thị trường.

Thực tế đã chứng minh, thành công của OCOP Sơn La gắn liền với vai trò "hạt nhân" của các Hợp tác xã (HTX) và doanh nghiệp nhỏ. Tại xã Bình Thuận, câu chuyện về chè Trọng Nguyên của HTX sản xuất, kinh doanh và dịch vụ tổng hợp Bình Thuận là một minh chứng điển hình.

Nhấp chén trà xanh mang hương vị tinh khiết của núi rừng, bà Nguyễn Thị Bình – Phó Giám đốc HTX tự hào chia sẻ: "Chè Trọng Nguyên có vị thanh, hương nồng, một phần nhờ nguồn nước từ hồ Lái Bay, nhưng phần lớn là do sự thay đổi trong tư duy của bà con. Chúng tôi không còn làm chè theo thói quen cũ mà tuân thủ nghiêm ngặt quy trình VietGAP, từ khâu chăm sóc đến thu hái và chế biến".

Hiện nay, HTX sản xuất, kinh doanh và dịch vụ tổng hợp Bình Thuận đã xây dựng được chuỗi liên kết bao tiêu sản phẩm cho gần 500 ha chè với hơn 400 hộ dân tại các xã Chiềng Pha, Phổng Lập, Mường É, Phổng Lái (huyện Thuận Châu cũ); Mường Giàng, Chiềng Khoang (huyện Quỳnh Nhai cũ) và cả một số vùng lân cận thuộc tỉnh Điện Biên.

Mỗi năm, đơn vị cung ứng ra thị trường từ 400 – 500 tấn chè thành phẩm. Việc đạt chuẩn OCOP 4 sao và danh hiệu Thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam năm 2019 không chỉ là tấm "giấy thông hành" để sản phẩm tiến vào các thị trường lớn như Hà Nội, Thái Nguyên mà còn giúp giá trị kinh tế của cây chè tăng lên rõ rệt, cải thiện sinh kế cho hàng trăm hộ dân đồng bào dân tộc thiểu số.

Chuẩn hóa quy trình để vươn ra "biển lớn"

Dù đạt được nhiều kết quả khả quan, nhưng thực tế phát triển OCOP tại Sơn La cũng đặt ra những thách thức mới. Việc gia tăng nhanh về số lượng sản phẩm đòi hỏi công tác quản lý phải thích ứng kịp thời, nhất là trong khâu nâng cấp chất lượng và mở rộng thị trường tiêu thụ. Để giải quyết bài toán này, tỉnh Sơn La xác định không phát triển dàn trải mà lựa chọn những sản phẩm có tiềm năng để đầu tư chiều sâu.

Ông Phùng Kim Sơn, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sơn La cho biết, việc nhiều đơn vị tham gia Chương trình OCOP cho thấy hướng đi này đang rất đúng đắn và nhận được sự đồng thuận cao từ xã hội. Mỗi sản phẩm OCOP đều mang đậm dấu ấn sáng tạo và đặc trưng của từng vùng đất. Tuy nhiên, khi thị trường ngày càng có nhiều sản phẩm cùng loại, sức cạnh tranh sẽ lớn hơn, đòi hỏi các chủ thể phải không ngừng đổi mới.

Tỉnh Sơn La hiện đang ưu tiên hỗ trợ các sản phẩm chủ lực, đặc sản vùng miền để nâng hạng sao. Việc này gắn liền với việc xây dựng vùng nguyên liệu ổn định và tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị. Các cơ quan chức năng đang tích cực hỗ trợ chủ thể hoàn thiện hồ sơ pháp lý, xây dựng thương hiệu, tem nhãn và đặc biệt là hệ thống truy xuất nguồn gốc. Đây được coi là "tấm vé" thông hành bắt buộc để sản phẩm OCOP có thể vào được các hệ thống siêu thị lớn và hướng tới xuất khẩu.

Bên cạnh đó, công tác xúc tiến thương mại và chuyển đổi số cũng được tỉnh đặc biệt quan tâm. Thay vì chỉ trông chờ vào các hội chợ truyền thống, hiện nay 100% chủ thể OCOP tại Sơn La đã tiếp cận và ứng dụng các nền tảng thương mại điện tử như TikTok, Shopee để quảng bá sản phẩm. Việc đưa sản phẩm lên không gian số không chỉ giúp giảm chi phí trung gian mà còn giúp các đặc sản vùng cao tiếp cận trực tiếp với khách hàng trên toàn quốc và quốc tế.

Với cách làm bài bản, tập trung vào giá trị thực chất của sản phẩm, chương trình OCOP được kỳ vọng sẽ tiếp tục là trụ cột quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn, góp phần nâng cao đời sống cho người dân vùng cao Sơn La.