Sớm ngày 12/12, khi sương núi còn phủ dày các sườn nương, mưa nặng hạt bắt đầu rơi trên địa bàn xã Tủa Thàng. Cơn mưa đến sau chuỗi ngày khô hạn kéo dài, làm dịu đất, mát rừng và mang lại niềm phấn khởi cho bà con các dân tộc trong xã. Ông Lý A Sà, trưởng bản Hồng Ngài bảo rằng, cơn mưa này đến đúng lúc, ngay đúng ngày gieo ươm hạt làm cây giống cà phê.

Trong tiết trời se lạnh, Trưởng thôn Hồng Ngài Lý A Sà, tay cầm cuốc và xẻng, bước nhanh về nhà văn hóa thôn khi trời chưa sáng rõ. Ông đi một vòng quanh hội trường, dừng lại khá lâu trước tấm phông chính treo giữa nhà, nơi ghi dòng chữ: “Lễ xuống hạt gieo ươm cà phê, năm 2025”. Chỉ tay về góc hội trường, nơi đặt mấy bao dứa đựng hạt giống, ông Lý A Sà nói: “Đó là hạt cà phê. Ở Tủa Thàng, trước đây bà con ít ai biết đến loại hạt này”. Từ nhiều đời nay, người dân trong xã quen canh tác lúa, ngô, sắn, những cây trồng truyền thống phù hợp với tập quán canh tác nương rẫy.

Theo ông Lý A Sà thì tại bản Hồng Ngài cũng đã có vài hộ dân trồng cà phê đợt tháng 6 năm nay. “Được xã tuyên truyền, người dân bản Hồng Ngài cũng đã bắt trồng cây cà phê. Chúng tôi cũng gieo ươm, nhưng do chưa có kỹ thuật, tỷ lệ cây sống còn thấp. Qua buổi hôm nay được cán bộ hướng dẫn kỹ thuật, chúng tôi hy vọng sẽ có đủ cây để trồng trên diện tích hơn 60ha đã đăng ký”.

Năm 2025, xã Tủa Thàng được thành lập trên cơ sở sáp nhập hai xã Tủa Thàng và Huổi Só của huyện Tủa Chùa cũ. Trong quá trình xây dựng định hướng phát triển kinh tế, cấp ủy, chính quyền xã xác định cần tìm hướng đi mới cho sản xuất nông nghiệp. Cây cà phê được lựa chọn đưa vào trồng thử nghiệm, rồi từng bước mở rộng.

Ông Vừ A Hùng, Bí thư Đảng ủy xã Tủa Thàng, cho biết nếu được trồng và chăm sóc đúng kỹ thuật, cây cà phê sau khoảng bốn năm sẽ cho thu hoạch. “Khi đó, người dân sẽ trực tiếp hưởng lợi từ các dự án giảm nghèo thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia. Cây cà phê được kỳ vọng sẽ góp phần cải thiện thu nhập và từng bước ổn định đời sống cho bà con”.

Cùng hưởng ứng lễ ra quân ươm cây giống cà phê còn có đông đảo người dân thôn Tủa Thàng. Trưởng thôn Vàng A Tủa, chia sẻ: “Dù chưa từng trồng cà phê, nhưng khi được nghe giới thiệu về hiệu quả kinh tế từ các vùng trồng cà phê ở Quài Tở, Mường Ảng, nhiều hộ dân trong thôn đã đăng ký tham gia. Cả thôn có 71 hộ thì 70 hộ đăng ký trồng cà phê”, ông Tủa cho biết.

Trong số những người của thôn Tủa Thàng tham gia, anh Chang A Chà là một trong những hộ tích cực nhất. Anh kể, trong chuyến đi qua Quài Tở, anh tận mắt chứng kiến những vườn cà phê chín đỏ, cho thu nhập cao. “Cũng là đất nương như ở Tủa Thàng, nhưng mỗi héc-ta cà phê mang lại nguồn thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Với chúng tôi, đó là điều rất đáng để học hỏi”, anh Chà nói.

Ngay khi xã triển khai mô hình hỗ trợ gieo ươm hạt cà phê làm cây giống, gia đình anh Chà đăng ký tham gia và chủ động cải tạo đất, làm vườn ươm. “Có cán bộ hướng dẫn, bà con chúng tôi yên tâm hơn khi làm”, anh chia sẻ.

Có mặt tại lễ gieo ươm, ông Phạm Quang Long, Chủ tịch UBND xã Tủa Thàng, cho biết địa phương là xã miền núi, địa hình dốc, đất sản xuất thiếu nước, thời tiết diễn biến phức tạp. Toàn xã có hơn 1.000ha cây lương thực, song phần lớn diện tích đất bạc màu, năng suất thấp, đời sống người dân còn nhiều khó khăn.

“Việc chuyển đổi cây trồng là yêu cầu cấp thiết. Xã lựa chọn cây cà phê vì đây là cây phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng và độ cao của địa phương, đồng thời đã có một số hộ trồng thử nghiệm cho hiệu quả tốt”, ông Long nói.

Từ chủ trương đó, chỉ trong chưa đầy hai tháng, xã Tủa Thàng đã có gần 1.000 hộ dân ở 6 thôn đăng ký trồng cà phê với tổng diện tích 221ha, tổng kinh phí thực hiện hơn 600 triệu đồng từ nguồn Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững. Riêng các thôn Tủa Thàng, Phi Giàng 1, Phi Giàng 2 đăng ký trồng 110ha; thôn Làng Vùa và Tà Huổi Tráng 50ha; thôn Hồng Ngài 61ha.

Để bảo đảm đủ cây giống trong điều kiện kinh phí từ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững còn hạn chế, xã Tủa Thàng thống nhất phương án mua hạt giống và hướng dẫn người dân tự gieo ươm. Theo anh Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Kinh tế xã Tủa Thàng thì nếu mua cây giống hoàn chỉnh, chi phí sẽ rất cao, diện tích trồng bị thu hẹp. “Hạt giống được mua từ vườn cây đầu dòng tại xã Quài Tở. Kỹ thuật gieo ươm có sự hỗ trợ của Hợp tác xã cà phê Pha Đin. Bà con được hướng dẫn từ khâu làm đất, đánh luống, ủ hạt, gieo hạt đến chăm sóc cây con. Như vậy giá thành sẽ giảm và cái quan trọng là bà con học được cách gieo ươm cây cà phê giống”, anh Bình chia sẻ.

Theo anh Trần Thanh Bình thì cán bộ kỹ thuật của xã cũng hướng dẫn người dân đào hố trồng đúng quy cách, giữ lại cây che bóng, không phun thuốc diệt cỏ, ưu tiên chăm sóc theo hướng an toàn, bền vững. Trong vụ đầu tiên, cán bộ nông nghiệp xã và hợp tác xã sẽ theo sát các hộ dân để bảo đảm cây giống sinh trưởng tốt.

Theo Chủ tịch UBND xã Phạm Quang Long, việc ươm giống tại chỗ giúp giảm chi phí, chủ động nguồn cây, mở rộng diện tích trồng. “Đây là cách làm phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, giúp người dân tiếp cận cây trồng mới mà không quá phụ thuộc vào nguồn giống bên ngoài”, ông Long nhấn mạnh.

Trong cơn mưa nhẹ đầu vụ, những hạt cà phê đầu tiên được gieo xuống đất Tủa Thàng. Với người dân nơi đây, đó là khởi đầu cho một hướng sản xuất mới, gắn với kỳ vọng thoát nghèo từ chính mảnh đất quen thuộc của mình.