Báo cáo về Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long”, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cho biết, sản xuất nông nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long tạo ra phát thải 4 triệu tấn CO2, chiếm 24% tổng lượng phát thải toàn quốc, trong đó canh tác lúa chiếm 40%, đặt ra yêu cầu thay đổi phương thức canh tác giảm phát thải là định hướng lâu dài của vùng.
“Đồng bằng sông Cửu Long có vùng lúa trọng điểm đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, đồng thời phục vụ xuất khẩu. Cho nên, Đề án sẽ góp phần nâng cao giá trị thương hiệu hạt gạo - cây lúa Việt Nam và nâng cao thu nhập cho người dân, xây dựng chuỗi giá trị ngành hàng”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nêu mục tiêu tổng thể của Đề án.
Bộ NN&PTNT đưa ra 6 mục tiêu cụ thể của Đề án. Thứ nhất, Đồng bằng sông Cửu Long xây dựng vùng chuyên canh đến năm 2025 có 300.000 ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp, đến năm 2030 phát triển lên 1 triệu ha. Các địa phương sẵn sàng bắt đầu triển khai vào năm 2024.
Thứ hai, giảm 20% sản lượng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc hóa học; 100% diện tích trồng lúa trong vùng chuyên canh áp dụng một trong các quy định canh tác thông minh: Giảm giống, giảm phân bón, giảm phát thải, giảm lượng nước.
Thứ ba, tổ chức lại các tổ hợp tác, 1 triệu ha lúa tương đương 1 triệu hộ nông dân.
Thứ tư, bảo vệ môi trường và tăng trưởng xanh. Phấn đấu tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch còn dưới 8%, 100% rơm được thu gom ở đồng lúa và tái sử dụng, giảm trên 10% lượng phát thải khí nhà kính so với phương thức canh tác truyền thống.
Thứ năm, thu nhập người trồng lúa trong chuỗi giá trị lúa gạo tăng lên 40%, trong đó, tỷ suất lợi nhuận tăng 50%, giảm chi phí, tăng giá trị.
Thứ sáu, xây dựng thương hiệu và xuất khẩu gạo, đến năm 2030, Việt Nam sẽ xây dựng thương hiệu gạo giảm phát thải.
Trên cơ sở kết quả Dự án “Chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT), Bộ NN&PTNT tính toán Đề án sẽ cần 650 triệu USD kinh phí.
Để Đề án được hiện thực hóa, Thứ trưởng Trần Thanh Nam kiến nghị Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang cho phép Bộ NN&PTNT phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Tài chính đề xuất xây dựng thí điểm chính sách và cơ chế chi trả tín chỉ carbon dựa vào kết quả cho vùng chuyên canh.
Bộ NN&PTNT kiến nghị cho phép sử dụng nguồn thu này để hỗ trợ hộ nông dân, HTX, doanh nghiệp tham gia Đề án và không phải đóng góp vào lượng giảm phát thải cam kết trong Đóng góp Quốc gia Tự quyết định của Việt Nam.
Đồng thời Bộ NN&PTNT cũng kiến nghị Chính phủ sớm phê duyệt Đề án để kịp thời triển khai ngay cho vụ Đông Xuân tới và đồng ý chủ trương triển khai các chương trình ưu tiên, đặc biệt là chương trình hiện đại hóa hạ tầng sản xuất vùng, sử dụng nguồn vốn vay hỗ trợ của Ngân hàng thế giới.
Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang phát biểu tại buổi làm việc.
Phải thực hiện bằng được Đề án
Tại buổi làm việc, Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan khẳng định tính cấp thiết của Đề án đồng thời cho biết, Bộ NN&PTNT đã tiến hành nhiều cuộc họp với các tổ chức tài chính quốc tế, doanh nghiệp, địa phương bàn về các vấn đề xoay quanh Đề án, gồm: Kinh phí, logistics, hợp tác xã, tín chỉ carbon.
“Nếu không có Đề án này thì ngành hàng lúa gạo Đồng bằng sông Cửu Long sẽ ra sao? Khó có thể tạo ra một thương hiệu lúa gạo sinh thái, không thể tái cơ cấu, không thể nâng cao giá trị hoặc bị từ chối thu mua. Mọi sự thay đổi đều khó khăn nhưng nếu không thay đổi thì khó khăn hơn nữa. Chi phí cao, phát thải cao sẽ khiến ngành hàng lúa gạo Việt Nam mất sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.
Đồng tình với Bộ trưởng NN&PTNT, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang bày tỏ quan điểm ủng hộ Đề án.
“Nhìn lại 30 – 40 năm về trước chúng ta phải chắt chiu từng lon gạo thì mới thấy được giá trị của Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, chúng ta ứng xử chưa đúng mực với vùng đất này. Thủ tướng Chính phủ rất bức xúc về hạ tầng cơ sở của Đồng bằng sông Cửu Long nên Chính phủ đang dồn tổng lực xây dựng hệ thống đường cao tốc của vùng tương đối hoàn chỉnh trong thời gian tới”, Phó Thủ tướng cho biết.
Theo Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang, Đề án này là rất khó nhưng thấy khó mà không làm thì sẽ không bao giờ đến được đích. Phó Thủ tướng đề nghị Bộ NN&PTNT có một quyết tâm cao thực hiện bằng được Đề án.
Về thí điểm chi trả tín chỉ carbon, Phó Thủ tướng cho rằng đây là điểm khó, Bộ Tài chính, Bộ NN&PTNT, Bộ KH&ĐT, Bộ Tài nguyên và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đều chưa thống nhất được cơ chế.
"Nguồn tài chính 650 triệu USD thực hiện Đề án lấy từ đâu, cần bàn rõ nguồn huy động. Nói về tăng trưởng xanh, nói về tín chỉ carbon mà không nói về sản xuất lúa gạo là thiếu sót, vì chính đây là khởi nguồn của phát thải lớn nhất. Do đó, tôi đề nghị Bộ Tài chính xem xét lại”, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang nhấn mạnh.
