Tiềm năng, lợi thế để Chiềng Lao bứt phá

Xã Chiềng Lao mới được sáp nhập từ 3 xã Hua Trai, Nậm Giôn và Chiềng Lao (huyện Mường La cũ). Sau sáp nhập, xã Chiềng Lao mới trở thành một trong những địa phương cấp xã có diện tích lớn nhất tỉnh Sơn La.

Chiềng Lao hiện có diện tích tự nhiên hơn 358km², quy mô dân số trên 21.000 người, với 5 dân tộc Thái, La Ha, Kháng, Mông, Kinh cùng sinh sống.

Rộng là lợi thế, nhưng cũng là thách thức không nhỏ. Địa hình bị chia cắt mạnh bởi núi cao, khe suối và lòng hồ thủy điện khiến giao thông đi lại vô cùng khó khăn.

Bản xa nhất cách trung tâm xã gần 70km, nhiều tuyến đường chỉ có thể đi bằng xe máy, có nơi phải kết hợp cả đường bộ lẫn đường sông.

Ông Vũ Minh Thái, Chủ tịch UBND xã Chiềng Lao, tỉnh Sơn La cho biết: Khi nước lòng hồ rút, bùn lầy kéo dài hàng trăm mét, xe không vào được.

Nông sản đến vụ thu hoạch nhưng không vận chuyển được ra ngoài. Chi phí tăng, giá bán giảm, người dân chịu thiệt thòi nhiều nhất.

Những năm qua, xã đã huy động nhiều nguồn lực làm mới, sửa chữa, nâng cấp 31 tuyến đường giao thông nông thôn, với tổng chiều dài hơn 19km. Tuy nhiên, hiện vẫn còn 13 tuyến đường đất đá vào các bản, chủ yếu ở khu vực xã Nậm Giôn cũ chưa được đổ bê tông hoá, khiến việc vận chuyển hàng hóa, nông sản của bà con gặp nhiều khó khăn.

Trong bức tranh kinh tế còn nhiều gian khó ở vùng cao nơi đây, nuôi cá lồng trên vùng lòng hồ thuỷ điện Sơn La đang là điểm sáng rõ nét nhất. Toàn xã hiện có hơn 400 lồng cá, sản lượng gần 900 tấn mỗi năm.

Một buổi sớm tiết trời se se lạnh, mặt lòng hồ Chiềng Lao phẳng lặng trong xanh, ánh nắng dịu nhẹ chiếu xuống những lồng cá nối nhau trải dài theo triền núi. Trên chiếc thuyền máy nhỏ, chúng tôi đi thăm mô hình nuôi cá lồng của gia đình ông Lường Văn Biển, bản Tà Sài. Ông Biển đang thoăn thoắt kéo từng mẻ lưới kiểm tra cá.

Với người đàn ông đã gắn bó hơn chục năm với lòng hồ này, mỗi lồng cá không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là lời đáp cho bài toán thoát nghèo của gia đình và nhiều hộ dân nơi đây.

Gia đình ông Lường Văn Biển là một trong những hộ tiên phong nuôi cá ở bản Tà Sài. Ông nhớ lại, ngày mới bắt đầu nuôi cá, vốn liếng ít, kinh nghiệm chưa có, mọi thứ đều phải tự mày mò.

“Hồi đầu nuôi vài lồng thôi, cá chết cũng nhiều. Nhưng dần dần học hỏi, tích lũy kinh nghiệm, tôi mạnh dạn mở rộng. Giờ nhà có 17 lồng cá, mỗi năm xuất bán 4–5 tấn, thu về hàng trăm triệu đồng”, ông Biển chia sẻ.

So với trồng ngô, sắn trên nương trước đây, nuôi cá lồng cho thu nhập cao và ổn định hơn. Quan trọng hơn, người dân không phải bỏ bản đi làm ăn xa, vẫn bám đất, bám hồ mà sống được.

Nếu nuôi cá lồng giúp nhiều hộ thoát nghèo, thì hợp tác xã chính là “đòn bẩy” để nghề này phát triển bền vững hơn. Năm 2016, Hợp tác xã Bình Minh được thành lập, liên kết các hộ nuôi cá nhỏ lẻ lại với nhau.

Đến nay, Hợp tác xã (HTX) có 7 thành viên, với 47 lồng nuôi, tập trung các loại cá truyền thống như trắm cỏ, rô phi đơn tính, chép… và một số loài cá đặc sản như cá lăng vàng, cá nheo, trắm đen.

Anh Cà Văn Siêng, Giám đốc HTX Bình Minh, xã Chiềng Lao, tỉnh Sơn La thông tin: Trước đây, mỗi nhà bán cá một kiểu, phụ thuộc thương lái. Từ khi vào HTX, chúng tôi thống nhất quy trình nuôi, cùng tìm đầu ra. Trung bình mỗi năm, HTX xuất bán hơn 35 tấn cá, doanh thu khoảng 1,5 tỷ đồng.

Sau khi trừ chi phí, HTX lãi hơn 200 triệu đồng, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho nhiều lao động địa phương. Đặc biệt, sản phẩm cá đã có đầu ra ổn định, được tiêu thụ tại Hà Nội và một số tỉnh đồng bằng.

“Bà con mong thời gian tới cấp uỷ, chính quyền địa phương quan tâm phát triển thêm du lịch vùng lòng hồ. Khi có du lịch, cá không chỉ bán làm thực phẩm mà còn gắn với trải nghiệm, giá trị sẽ cao hơn”, anh Siêng bày tỏ.

Giải pháp để người dân Chiềng Lao thoát nghèo

Bên cạnh cá lồng, Chiềng Lao hiện duy trì diện tích cây lương thực gần 2.000 ha, sản lượng hơn 9.400 tấn mỗi năm, cơ bản đảm bảo an ninh lương thực. Chăn nuôi trâu, bò, dê, lợn, gia cầm theo hướng hàng hoá phát triển ổn định với hơn 25.700 con gia súc, hơn 135 nghìn con gia cầm các loại.

Xã cũng đã hình thành một số vùng cây ăn quả, xoài, cà phê, với diện tích trên 760ha. Tuy nhiên, phần lớn sản xuất vẫn manh mún, nhỏ lẻ, phụ thuộc nhiều vào thương lái, thiếu liên kết chuỗi và chưa có thương hiệu.

Ông Vũ Minh Thái, Chủ tịch UBND xã Chiềng Lao, tỉnh Sơn La cho biết thêm: Để giải bài toán thu nhập, giảm tỷ lệ hộ nghèo cho người dân, Chiềng Lao đang xác định 4 hướng đi trọng tâm. Thứ nhất là phát triển nuôi cá lồng quy mô lớn gắn với phát triển du lịch trải nghiệm lòng hồ.

Thứ hai là phát triển cây cà phê vùng cao. Địa phương đang mời chuyên gia khảo sát khí hậu, thổ nhưỡng, hướng dẫn kỹ thuật canh tác để hạn chế rủi ro sương muối cho người dân trồng cà phê.

Thứ ba là trồng tre bát độ gắn với nhà máy sơ chế tại khu vực Nậm Giôn, dự kiến ký kết hợp đồng với doanh nghiệp, HTX để bao tiêu sản phẩm cho bà con. Thứ tư là phát triển cây ăn quả đặc sản như dứa, táo, xoài theo hình thức liên kết nhóm hộ, hợp tác xã.

Song song với đó là bảo tồn nghề truyền thống, phát triển sản phẩm OCOP, xây dựng mã số vùng trồng để nông sản Chiềng Lao có thể vươn xa hơn.

Hiện xã Chiềng Lao mới chỉ đạt 7/19 tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới, tỷ lệ hộ nghèo của xã vẫn còn trên 16%. Với mục tiêu đến năm 2030, để xã không còn hộ nghèo theo tiêu chí nghèo đa chiều, điều quan trọng nhất là phải thay đổi tư duy sản xuất của người dân.

Chiềng Lao có tiềm năng lớn, nhưng để nâng cao thu nhập cho người dân, cần đồng bộ ba trụ cột hạ tầng giao thông – liên kết sản xuất – thay đổi tư duy làm kinh tế của người dân.

Khi những con đường kiên cố hoá đến bản được đầu tư, người dân được tiếp cận kiến thức khoa học kỹ thuật, áp dụng công nghệ vào sản xuất và phát triển liên kết theo chuỗi giá trị, cùng những ưu đãi về nguồn vốn... bài toán nâng cao thu nhập mới thực sự bền vững cho xã vùng cao Chiềng Lao.