Nút thắt thuế chống bán phá giá

Theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản (Vasep), rủi ro lớn nhất mà doanh nghiệp tôm Việt Nam phải đối diện trong ngắn hạn là kết quả rà soát hành chính POR19 đối với tôm đông lạnh xuất khẩu sang Mỹ. Kết quả sơ bộ do Bộ Thương mại Mỹ công bố cho thấy biên độ thuế chống bán phá giá lên tới 35,29%, mức rất cao so với kỳ vọng. Phán quyết cuối cùng dự kiến được đưa ra vào đầu năm 2026 sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động xuất khẩu trong năm 2026.

Nếu mức thuế sơ bộ không thay đổi, sẽ không chỉ gây áp lực tài chính lớn mà còn ảnh hưởng đến khả năng duy trì thị trường của ngành tôm trong năm tới. Thực tế, việc xuất khẩu tôm giảm mạnh trong tháng 7 và tăng trở lại vào tháng 8 và 9 cho thấy doanh nghiệp đang tranh thủ đẩy hàng trước khi các biện pháp mới được áp dụng.

Nhiều tầng rào cản cùng lúc siết hoạt động xuất khẩu

Bên cạnh thuế chống bán phá giá, tôm Việt Nam còn chịu tác động từ thuế đối ứng mà Chính quyền Trump áp dụng trong năm 2025 lên nhiều mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam. Thuế chồng thuế khiến chi phí tuân thủ và giá bán thực tế tăng cao, buộc doanh nghiệp phải điều chỉnh chiến lược xuất khẩu cũng như đàm phán lại với nhà nhập khẩu Mỹ.

Dữ liệu cho thấy giá tôm chân trắng Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ trong quý III dao động từ 12,8 đến 14,1 USD/kg, tăng so với các quý trước đó và so với cùng kỳ năm 2024. Giá tôm sú cũng tăng lên mức 17,9 đến 20,4 USD/kg. Đây là hệ quả trực tiếp từ chi phí tuân thủ và áp lực giao hàng nhanh, đồng thời phản ánh xu hướng siết chặt thương mại đang diễn ra tại Mỹ.

Đối thủ gặp khó, cơ hội phụ thuộc vào khả năng tuân thủ của Việt Nam

Bối cảnh quốc tế cũng đầy biến động. Ấn Độ, nhà cung cấp tôm lớn nhất cho Mỹ, đang chịu tổng mức thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp lên tới 58,26%. Indonesia gặp sự cố hàng loạt container tôm bị trả về vì lý do kỹ thuật, khiến chuỗi cung ứng đứt đoạn và nhiều nhà máy rơi vào tình trạng đình trệ. Ecuador được hưởng mức thuế đối ứng thấp hơn, nhưng đặc điểm sản phẩm chủ lực là tôm nguyên con khiến nước này khó mở rộng thị phần tại Mỹ.

Những diễn biến này tạo ra khoảng trống nguồn cung nhất định. Tuy nhiên, cơ hội dành cho Việt Nam chỉ trở nên rõ ràng nếu kết quả thuế POR19 ở mức hợp lý và doanh nghiệp đáp ứng tốt các yêu cầu tuân thủ mới.

Dù xuất khẩu năm 2025 vẫn tăng nhẹ, dự báo bức tranh quý I/2026 sẽ không mấy sáng sủa khi doanh nghiệp đối mặt áp lực lớn từ thuế, chi phí tuân thủ và tình hình sản xuất trong nước nhiều khó khăn. Rủi ro thuế chống bán phá giá là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất đến triển vọng thị trường.

Doanh nghiệp chủ động ứng phó

Trong bối cảnh các biện pháp PVTM ngày càng siết chặt, việc chủ động chuẩn hóa dữ liệu, minh bạch hồ sơ và nâng cao quản trị tuân thủ được coi là giải pháp thiết yếu giúp doanh nghiệp giảm rủi ro pháp lý, duy trì niềm tin với nhà nhập khẩu và tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài.

Việc chuẩn hóa dữ liệu phục vụ các kỳ rà soát thuế, xây dựng hệ thống truy xuất đồng bộ và nâng cao tính minh bạch trong giao dịch là rất quan trọng. Đồng thời, doanh nghiệp cần tăng cường kiểm tra uy tín đối tác để giảm rủi ro lẩn tránh thuế hoặc tranh chấp thương mại. Việc tối ưu danh mục sản phẩm theo hướng tập trung vào các mặt hàng ít chịu thuế chống bán phá giá cũng là giải pháp giúp duy trì dòng xuất khẩu trong bối cảnh biến động.

Ngoài ra, doanh nghiệp cần chủ động làm việc với nhà nhập khẩu Mỹ để thống nhất quy trình cung cấp dữ liệu, hỗ trợ kiểm tra hồ sơ và xây dựng phương án chia sẻ rủi ro. Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu cũng sẽ giúp doanh nghiệp giảm phụ thuộc vào Mỹ và phân tán rủi ro thuế quan.

Thị trường Mỹ đang bước vào giai đoạn siết chặt phòng vệ thương mại trên diện rộng, tác động mạnh đến các ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, trong đó có tôm. Giai đoạn 2025–2026, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức. Doanh nghiệp cần chuẩn bị tốt hệ thống dữ liệu, kiểm soát rủi ro và minh bạch thông tin sẽ có cơ hội giữ vững thị trường và tận dụng những khoảng trống từ biến động nguồn cung quốc tế.