Sâm Ngọc Linh - cây giảm nghèo cho đồng bào vùng cao

Sau hơn hai giờ đồng hồ vượt qua những con dốc quanh co, chúng tôi đặt chân đến bản Sam Ta, xã Chiềng Chung, huyện Mai Sơn (Sơn La). Hơn 100 hộ dân tộc Mông sinh sống ở đây vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo còn cao.

Thế nhưng, giữa màu xanh bạt ngàn của núi rừng, một tín hiệu khởi sắc đang dần hiện hữu, mang theo hy vọng về một tương lai ấm no hơn cho bà con. Câu chuyện đổi đời ở Sam Ta bắt đầu từ sự đồng hành của Công ty TNHH một thành viên Đầu tư xây dựng Thành Long. Công ty hỗ trợ bà con nông dân giống cây sâm Ngọc Linh, đầu tư hệ thống nhà lưới, chuyền giao khoa học để phát triển cây sâm Ngọc Linh.

Ông Nguyễn Chí Long - Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Đầu tư xây dựng Thành Long chia sẻ: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cấp Bằng bảo hộ giống cây trồng cho sâm Ngọc Linh Sơn La vào tháng 7/2022 với thời hạn bảo hộ lên đến 20 năm, cùng với việc Cục Trồng trọt cho phép lưu hành giống tại các tỉnh phía Bắc, đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng, đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển bền vững của cây sâm quý này.

Với mong muốn giúp người dân phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập, Công ty đã hỗ trợ bà con xây dựng nhà lưới, cung cấp giống cây sâm Ngọc Linh quý giá và chuyển giao kỹ thuật trồng bài bản. Điều đáng quý hơn cả là Công ty cam kết bao tiêu toàn bộ sản phẩm làm ra, tạo đầu ra ổn định cho người dân.

Ông Sồng A Châu, Phó Bí thư Chi bộ bản Sam Ta, xã Chiềng Chung, huyện Mai Sơn,(Sơn La) không giấu được niềm vui: "Bà con trong bản rất phấn khởi khi được Công ty tạo điều kiện hỗ trợ về khu vực sản xuất, cây giống và cách trồng sâm. Chúng tôi sẽ bảo nhau tích cực lao động, nghe theo hướng dẫn để trồng sâm, mong có thêm nguồn thu nhập ổn định, vươn lên làm giàu".

Anh Sồng A Tráng, bản Sam Ta, xã Chiềng Chung, huyện Mai Sơn, chia sẻ về những đổi thay trong cuộc sống của mình: "Trước đây, cuộc sống gia đình tôi rất khó khăn, không có điều kiện để ăn học đầy đủ. Lớn lên tôi lập gia đình và cứ nghĩ mình sẽ an phận với cái đói, cái nghèo. Nhưng cây Sâm Ngọc Linh và ông Nguyễn Chí Long - Giám đốc Công ty Thành Long đã giúp tôi thay đổi nhận thức, thay đổi cuộc sống".

Gần mười năm gắn bó với công việc trồng và chăm sóc sâm Ngọc Linh tại Công ty Thành Long, anh Tráng không chỉ có thu nhập ổn định mà còn tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý báu về sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là với cây sâm Ngọc Linh trên đất Sơn La. Anh Tráng tâm sự: "Làm người nông dân, nếu không biết cách làm thì cái bụng luôn đói, cái áo luôn rách, niềm vui hàng ngày cũng chỉ là củ sắn, bắp ngô".

Nhờ sự dìu dắt tận tình của ông Nguyễn Chí Long, anh Tráng đã có những hiểu biết sâu sắc về cây sâm Ngọc Linh. Anh Tráng tin rằng, thứ "vàng" trời ban này hoàn toàn có thể sinh trưởng và phát triển tốt ở Sơn La cũng như các vùng cao khác của Tây Bắc.

"Cây sâm này tuy rất quý nhưng nó cũng không phụ cái lòng của người trồng nếu mình yêu thương, chăm sóc nó chu đáo. Là người dân tộc Mông, không được học hành nhiều nhưng nếu được sự chỉ bảo hướng dẫn chu đáo thì bất cứ người Mông, người Thái nào cũng có thể trồng được thứ cây 'Quốc bảo' này để nâng cao đời sống của mình", anh Tráng bộc bạch.

Tiềm năng nhân rộng sâm Ngọc Linh trên đất Sơn La

Không chỉ ở Mai Sơn, tiềm năng phát triển sâm Ngọc Linh còn được nhận thấy rõ ở các huyện vùng cao khác của Sơn La. Bà Trịnh Thị Phượng, Phó Chủ tịch UBND huyện Bắc Yên (Sơn La) cho biết: "Với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng đặc trưng là mát mẻ quanh năm, có sương mù bao phủ, mùa đông lạnh và diện tích rừng tự nhiên tương đối lớn cùng với nguồn lao động dồi dào, Bắc Yên có tiềm năng rất lớn cho sự phát triển của nhiều loại cây dược liệu, đặc biệt là sâm Ngọc Linh dưới tán rừng".

Sau quá trình khảo sát kỹ lưỡng, huyện Bắc Yên đã đề xuất diện tích có khả năng trồng cây sâm Ngọc Linh lên đến 690 ha, dự kiến triển khai tại các xã Tà Xùa, Làng Chếu, Xím Vàng và Hang Chú. UBND huyện đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn nghiên cứu, đối chiếu về yêu cầu sinh thái của loại sâm quý này và khảo sát nhu cầu của người dân, từ đó xác định tiềm năng mở rộng diện tích lên đến hàng nghìn ha.

Với mong muốn đưa cây sâm Ngọc Linh trở thành cây xóa nghèo bền vững tại Bắc Yên, Phó Chủ tịch UBND huyện nhấn mạnh: "Việc trồng và phát triển sâm Ngọc Linh dưới tán rừng không chỉ tạo ra giá trị gia tăng cao, phát triển đời sống, xóa đói giảm nghèo cho người dân mà còn góp phần bảo vệ môi trường, giữ gìn tán rừng, hướng đến một nền nông lâm nghiệp phát triển bền vững".

Sơn La là một trong những tỉnh có diện tích đất lâm nghiệp lớn, hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi để phát triển các loại dược liệu dưới tán rừng, trong đó có cây sâm Ngọc Linh. Theo khảo sát, 41 xã vùng cao của một số huyện trên địa bàn tỉnh có điều kiện tự nhiên và môi trường sinh thái tương đồng với vùng phát triển của cây sâm quý này.

Hiện tại, 5 huyện của Sơn La là Mường La, Bắc Yên, Mai Sơn, Sốp Cộp và Thuận Châu đã đề xuất hình thành vùng trồng sâm với tổng diện tích dự kiến lên đến 3.688 ha.

Tuy nhiên, tỉnh cũng nhận thức rõ sự cần thiết của việc nghiên cứu và đánh giá đầy đủ về điều kiện lập địa và sinh thái để có cơ sở khoa học và thực tiễn vững chắc cho việc di thực và phát triển cây sâm Ngọc Linh và sâm Lai Châu trên địa bàn.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La Nguyễn Thành Công khẳng định sự đồng hành của các cơ quan chức năng với người trồng sâm Ngọc Linh. Đặc biệt tại các huyện Bắc Yên, Mường La và Mai Sơn, tỉnh sẽ có những cơ chế, chính sách phù hợp để khuyến khích phát triển loại cây quý này, hướng tới xây dựng thương hiệu sâm Ngọc Linh Sơn La và kỳ vọng đưa sản phẩm này trở thành sản phẩm OCOP 5 sao của tỉnh, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của vùng đất Tây Bắc.