Cuối tháng 5 vừa qua, PV Dân Việt đã có cuộc trò chuyện với kỹ sư Hồ Phúc Nguyên tại văn phòng Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ quốc tế Tipto Mã Lai. Dù vừa kết thúc cuộc họp quan trọng với đối tác nước ngoài, ông vẫn dành thời gian chia sẻ trước khi “xuống vườn” cùng bà con nông dân tại xã Chư Pơng (huyện Chư Sê, Gia Lai).

Hành trình 30 năm “đồng cam cộng khổ” với nông dân

Qua cuộc trò chuyện, chúng tôi hiểu được lý do kỹ sư Hồ Phúc Nguyên thành công “chốt deal” với cả 5 “Cá mập” Shark Tank. Đó không chỉ là tinh thần kiên định, mà còn là nội lực được tích lũy qua 30 năm gắn bó với nghề. Ông từng nếm trải thất bại, phá sản, thậm chí phải ở nhà thuê, nhưng chưa bao giờ mất niềm tin vào con đường hướng tới nền nông nghiệp Việt Nam sạch, an toàn và bền vững.

Điều gì đã thôi thúc ông dấn thân vào nghiên cứu chế phẩm sinh học Bacte?

- Trong thời gian công tác tại Tây Nguyên, tôi tận mắt chứng kiến những vườn hồ tiêu bị tàn phá bởi bệnh “chết nhanh”. Căn bệnh này đã đẩy nhiều gia đình nông dân vào cảnh phá sản. Bà con đổ xô tìm mọi loại thuốc trên thị trường với hy vọng cứu vãn vườn cây, nhưng hầu như không hiệu quả.

Theo nguyên tắc khoa học, đối với bệnh “chết nhanh” do Phytophthora gây ra, phòng ngừa luôn hiệu quả hơn điều trị. Tuy nhiên, do tập quán canh tác, nhiều bà con chỉ “vái tứ phương” khi cây đã bệnh. Thậm chí không ít người còn cho rằng phòng bệnh là tốn kém.

từ thực tế đó, tôi nhận ra cần có giải pháp sinh học bền vững. Năm 2012, tôi chính thức nghiên cứu sâu về vi sinh vật để phòng ngừa bệnh “chết nhanh” trên cây hồ tiêu.

Ông từng nói “nghiên cứu khoa học còn rủi ro hơn chơi chứng khoán”. Thực tế, ông đã đầu tư bao nhiêu cho dự án này?

- Nhiều người nói tôi liều lĩnh khi khởi nghiệp bằng công nghệ sinh học. Thời điểm đó, tôi thừa nhận thiếu kiến thức kinh doanh. Tôi từng bán sản phẩm 9.000 đồng trong khi sản phẩm tương tự có thể bán 65.000 đồng. Đơn giản vì tôi muốn chia sẻ giá trị này cho nông dân. Chỉ riêng giai đoạn 1 - từ nghiên cứu đến bảo vệ đề tài cấp Nhà nước - tôi đã “đốt” hơn 13,3 tỷ đồng. Nghiên cứu khoa học thật sự rủi ro hơn chơi chứng khoán. Nếu chứng khoán “sập sàn”, bạn vẫn bán tháo thu hồi một phần vốn. Nhưng trong khoa học, khi thất bại, kết quả là con số 0 tròn trĩnh.

Cơ duyên từ những vườn tiêu tàn tạ

Tên gọi “Bacte” có ý nghĩa gì và sản phẩm hoạt động như thế nào?

- “Bacte” lấy cảm hứng từ “bacteria” - vi khuẩn trong khoa học. Thú vị là sau Shark Tank, nhiều người đọc lái thành “Bắt tay”, “Bạc tỷ”… (cười).

Để tạo ra Bacte, chúng tôi kết hợp hai “bảo vật” thiên nhiên: tinh chất quế Trà My và Chitosan từ vỏ tôm. Thách thức lớn nhất là giữ bền vững sản phẩm vì tinh chất quế dễ bay hơi, phân hủy. Chitosan đóng vai trò màng bao sinh học, giúp ổn định hoạt chất và kéo dài tuổi thọ sản phẩm lên 3 năm. Cơ chế hoạt động: Vỏ tế bào nấm gây bệnh mang điện tích âm, Chitosan mang điện tích dương. Sự liên kết này phá vỡ cấu trúc màng tế bào nấm, làm rò rỉ tế bào chất. Tinh chất quế chứa hoạt chất Cinnamy Acetate sẽ tấn công và tiêu diệt nấm bệnh. Hiệu quả đã kiểm chứng: Giảm 98% tuyến trùng chỉ sau 90 phút và giảm 82-87% nấm bệnh rễ đất trong 3 giờ sử dụng.

Triết lý kinh doanh cốt lõi của ông là gì?

- Tôi luôn tâm niệm: “Kinh doanh phải tử tế”. Bà con nông dân sống nhờ vườn cây, nông trại - đó không chỉ là nguồn sống mà còn là tương lai của cả gia đình. Khi vườn cây mất trắng, họ mất cả dự định, thậm chí tương lai học vấn của con cái.

Tiêu chí hàng đầu của tôi: “Phải làm đúng, không được làm sai”. Nếu mục tiêu sản xuất là 10 đơn vị, phân tích có thể chỉ đạt 9, tôi sẽ sản xuất 11-12 đơn vị để đảm bảo kết quả cuối cùng vẫn là 10 hoàn hảo.

Nhiều người chấp nhận 9, nhưng với tôi, đó là “ăn gian” 10% về sự tử tế.

Hiện tại, công ty có 45 nhân viên trực tiếp và hơn 120 nhân viên gián tiếp qua mạng lưới đại lý. Dây chuyền sản xuất tại TP.HCM có công suất 50.000 lít/tháng. Sản phẩm Bacte được bán với giá 139.000 chai 500ml, so với nhập khẩu 340.000 chai 500ml.

Sau “cú hích” từ Shark Tank, Bacte có những thay đổi gì?

- Shark Tank như “bảo chứng” mạnh mẽ. Nông dân càng tin tưởng khi sản phẩm được cả 5 Shark đầu tư. Hiện tại, tỷ lệ khách hàng quay lại mua đạt 40-50% - con số rất ấn tượng trong ngành này.

Về thị trường, chúng tôi đã mở rộng mạng lưới 180 nhà phân phối trên cả nước và đa dạng kênh online. Doanh số chính vẫn từ kênh trực tuyến, nhưng chúng tôi hiểu tâm lý nông dân ưa “thấy tận mắt, sờ tận tay”.

Ông có thể chia sẻ phản hồi xúc động nhất từ nông dân?

- Tôi nhớ mãi trường hợp anh Huỳnh Văn Dũng ở xã Nghĩa Thắng (huyện Đăk R’lấp, Đắk Nông). Do phải chăm bố bệnh, anh “bỏ hoang” vườn sầu riêng 60 cây hơn 10 năm tuổi. Khi trở lại, toàn bộ cây bị sâu bệnh nghiêm trọng, phải chặt bỏ. Vừa chặt cây đầu tiên, hàng xóm can ngăn, giới thiệu Bacte. Anh Dũng thử và chỉ sau 1 tuần, vết xì mủ khô hoàn toàn. Vườn sầu riêng phục hồi, ra chồi non, có cơ hội đơm hoa kết trái, giúp gia đình ổn định thu nhập.

Ước vọng toàn cầu

Định hướng của Bacte trong 5-10 năm tới là gì, thưa ông?

- Tôi tin người Việt phải tin hàng Việt trước khi đưa ra thế giới. Hiện tại, Bacte đang hướng tới xuất khẩu chính ngạch. Chúng tôi đã thử nghiệm thành công tại Úc (cà chua, bắp cải), Hàn Quốc (dưa, ớt, bắp cải), Thái Lan (sầu riêng) và đang tập trung thị trường Mỹ.

Mục tiêu 3-5 năm: Đưa Bacte vào Top 5 doanh nghiệp công nghệ sinh học Việt Nam.

Theo Cục Bảo vệ Thực vật, các sản phẩm thuốc sinh học hiện tại khoảng 5% so với hoá học, mục tiêu của ngành đến 2030 thuốc sinh học thay thế 30% thuốc bảo vệ thực vật hóa học.

Ông có lời khuyên gì cho các kỹ sư trẻ muốn khởi nghiệp?

- Điều quan trọng là phải có đam mê, niềm tin và nỗ lực. Công thức thành công của mỗi người khác nhau, nhưng công thức thất bại giống nhau 99%. Tôi không muốn các bạn đi đúng con đường tôi, vì khi thất bại, các bạn lấy gì để trả giá - đặc biệt là niềm tin.

Trong các chiến lược, “từ bỏ” cũng là một chiến lược để bắt đầu điều mới tốt hơn. Quan trọng là tìm ra con đường riêng của mình.

Xin cảm ơn ông!

GS.TS Nguyễn Văn Tuất - Chủ tịch Hội Khoa học bảo vệ thực vật Việt Nam từng đánh giá: “Ông Nguyên là người tâm huyết với ngành nông nghiệp, nhất là lĩnh vực chế phẩm sinh học. Sản phẩm Bacte thực sự là một nghiên cứu sáng tạo và khả thi”.