Công tác bảo đảm hậu cần trong Chiến dịch Điện Biên Phủ

Chiến dịch điện biên phủ địch âm mưu kéo quân ta xa hậu phương

Trong chiến tranh, vấn đề đảm bảo hậu cần là một nhiệm vụ hết sức quan trọng, góp phần tạo nên sức mạnh chiến đấu và ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả hoàn thành nhiệm vụ của một trận đánh hoặc một chiến dịch, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ cũng vậy.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: "Công việc cung cấp cũng quan trọng như việc trực tiếp đánh giặc trước mặt trận: Cung cấp đủ súng đạn, đủ cơm áo cho bộ đội thì bộ đội mới đánh thắng trận"; "Các chú phải làm thế nào một bát gạo, một đồng tiền, một viên đạn, một viên thuốc, một tấc vải, phải đi thẳng đến chiến sĩ. Đó là bổn phận của các chú".

Cuối năm 1953, địch nhảy dù xuống Điện Biên Phủ và nhanh chóng biến Điện Biên thành một tập đoàn cứ điểm vững chắc, thành một "con nhím" giữa những cánh rừng trùng trùng điệp điệp ở Tây Bắc. Chúng âm mưu kéo quân chủ lực ta vào cuộc chiến ở một nơi rất xa hậu phương, thiếu đường sá, phương tiện vận chuyển lạc hậu, hòng khoét sâu vào yếu điểm của ta để tiêu hao chủ lực của ta.

Về phía ta, nếu chọn Điện Biên phủ làm chiến trường tác chiến, ta phải chấp nhận những khó khăn vô cùng to lớn mà quân đội ta phải vượt qua, đó là bằng mọi cách, phải cung cấp đầy đủ lương thực, thực phẩm, vũ khí khí tài, đạn dược, quân trang, quân dụng và cứu chữa thương bệnh binh, giải quyết công tác chính sách cũng như di chuyển toàn bộ lực lượng tham gia tác chiến bằng vận chuyển bộ, đến một địa bàn xa hậu phương hàng ngàn km trên những con đường độc đạo, phải vượt qua núi cao, vực thẳm và sẽ luôn bị địch đánh phá một cách hết sức khốc liệt. Đó là một thách thức không nhỏ, không dễ vượt qua đối với quân đội ta tại thời điểm đó.

Ngày 6-12-1953, sau khi phân tích tình hình trong nước và quốc tế, âm mưu của thực dân Pháp và can thiệp Mỹ ở Việt Nam; đánh giá mức độ, khả năng chuẩn bị cung cấp cho mặt trận và thời cơ chiến lược, Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ. Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng tư lệnh Quân đội, Bí thư Tổng Quân ủy đã được chỉ định trực tiếp làm Chỉ huy trưởng kiêm Bí thư Đảng ủy Chiến dịch.

Thấy rõ những khó khăn về công tác bảo đảm hậu cần khi tiến hành chiến dịch, Trung ương đã cử Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng trực tiếp làm Chủ tịch Hội đồng cung cấp mặt trận Trung ương. Đồng chí Trần Đăng Ninh phụ trách các vấn đề về đường sá và cung cấp của chiến dịch.

Trước đó, trong quá trình chỉ đạo Chiến cuộc Đông Xuân 1953 -1954, khi quyết định chọn hướng Tây Bắc làm địa bàn chiến lược, xác đinh công tác đảm bảo hậu cần chiến dịch luôn phải đi trước một bước, ngày 15-6-1953, Ban Bí thư đã có Chỉ thị "Về việc lãnh đạo công tác làm cầu đường giao thông vận tải" do Tổng Bí thư Trường Chinh ký. Chỉ thị nêu rõ: "Hiện nay nhu cầu kháng chiến ngày càng nhiều, khối hàng phải vận chuyển tăng lên rất nhanh.

Nhưng đường cầu, phà hiện nay rất xấu: đường hẹp, lầy, dốc, nhiều quãng ngoặt quá hẹp, xe đi vừa chậm vừa tốn dầu, hại máy, nhiều dốc cao không lên nổi, quãng ngoặt không quanh được; phà, cầu thì yếu, mục gẫy… Địch tăng cường phá hoại... Do đó, cấp ủy Liên khu Việt Bắc và các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Bắc Cạn, Bắc Giang, Tuyên Quang, Yên Bái, Sơn La, Phú Thọ, Liên khu 4 và tỉnh Thanh Hóa, Liên khu 3 và tỉnh Hòa Bình, các cấp ủy phải tăng cường việc lãnh đạo công tác đường cầu, điều động những cán bộ tích cực, có năng lực phụ trách các công tác ấy để thực hiện cho kỳ được kế hoạch…"

Chiến dịch Điện Biên Phủ quân ta đảm bảo về hậu cần

Thực hiện mệnh lệnh của Bộ chỉ huy, các mặt công tác bảo đảm hậu cần gấp rút được triển khai. Ngay từ cuối năm 1953, ta đã huy động hàng ngàn dân công và thanh niên xung phong cùng lực lượng công binh ngày đêm mở rộng tuyến đường 13A từ Yên Bái lên Cò Nòi, mở rộng tuyến đường từ Tuần Giáo lên Điện Biên Phủ dài 89 km với hơn 100 cầu cống được xây mới, bảo đảm cho xe vận tải cơ giới có thể vận chuyển liên tục.

Ban chỉ huy chiến dịch quyết định xây dựng hai tuyến cung cấp: Tuyến chiến dịch dài 350 km được chia thành 4 binh trạm, mỗi binh trạm gồm đầy đủ các lực lượng vận tải, kho, quân y, vừa bảo đảm cho bộ đội hành quân, vừa tiếp chuyển vật chất lên phía trước. Tuyến vận tải bộ kết hợp với đường sông từ Mường Luân vào Nà Sang bảo đảm cho các đơn vị chiến đấu ở phía nam Điện Biên Phủ. Để giữ bí mật cho lựu pháo 105mm xuất trận, lực lượng pháo binh và bộ binh còn mở đường kéo pháo bằng sức người vào tận trận địa. Ngày 25/01/1954, mọi công việc chuẩn bị về hậu cần cơ bản hoàn thành.

Tuy nhiên, sau khi xem xét lại tình hình, Bộ Chỉ huy mặt trận quyết định chuyển kế hoạch tác chiến và phương châm từ "đánh nhanh, giải quyết nhanh" sang "đánh chắc, tiến chắc". Công tác đảm bảo hậu cần lại phải thay đổi kế hoạch cho phù hợp với yêu cầu mới, một mặt phải đảm bảo cho Đại đoàn 308 tác chiến tại Mường Khoa, tiến công địch tại phòng tuyến sông Nậm Hu, Mường Sài (Thượng Lào) vừa phải đảm bảo nhu cầu hậu cần cho bộ đội tại Điện Biên Phủ. Thời điểm này, tại mặt trận Điện Biên Phủ, quân số chiến đấu của ta lên đến 43.000 người cùng với dân công ở tuyến chiến dịch gồm hơn 30.000 người. Nhu cầu vật chất tăng nhiều lần so với kế hoạch ban đầu.

Công tác hậu cần chiến dịch được bố trí thành ba tuyến chính: Tuyến Sơn La - Tuần Giáo do đồng chí Đinh Đức Thiện phụ trách. Tuyến Tuần Giáo - Lai Châu do đồng chí Vũ Văn Đôn, phó Cục trưởng Cục Vận tải phụ trách. Tuyến hậu cần hỏa tuyến trực tiếp bảo đảm cho các đơn vị chiến đấu ở phía trước do đồng chí Nguyễn Thanh Bình, Cục trưởng Cục Quân nhu trực tiếp phụ trách. Trên tuyến này, lực lượng vận tải chủ yếu là dân công và xe đạp thồ, có nhiệm vụ vận chuyển vật chất cho các đại đoàn bộ binh, trung đoàn pháo binh và các kho trung chuyển. Hai bệnh viện mặt trận cũng được thành lập trên cơ sở hai đội điều trị 1 và 4. Ngoài ra, ta còn tổ chức hai tuyến vận tải phục vụ các đơn vị chiến đấu ở bắc và nam Điện Biên Phủ.

Sau hơn một tháng chuyển hướng chiến lược, ngày 13/3/1954, quân ta nổ súng tấn công cứ điểm Him Lam, mở màn chiến dịch Điện Biên Phủ. Toàn tuyến hậu cần bước vào trận chiến đấu mới ngày càng cam go, ác liệt hơn. Khó khăn lớn nhất của hậu cần chiến dịch là tuyến vận tải rất dài lại phải qua địa hình rừng núi hiểm trở, nhiều sông suối, đường hẹp và xấu. Nắm được khó khăn này của ta, địch tập trung lực lượng không quân đánh phá ác liệt các tuyến đường ra mặt trận. Nhiều trọng điểm bị địch ném bom, bắn rốc két suốt ngày đêm như tại đèo Lũng Lô, dốc Pha Đin, và đặc biệt là tại Ngã ba Cò Nòi - một điểm nút giao thông hết sức quan trọng nối đường 13A với đường 41. Hàng trăm chiến sỹ thanh niên xung phong, hàng ngàn dân công hỏa tuyến đã anh dũng hy sinh để bảo vệ tuyến đường, đảm bảo giao thông ở những trọng điểm bị địch đánh phá.

Để giữ vững tuyến hậu cần ra mặt trận, Bộ Tổng Tư lệnh đã phải điều động bốn tiểu đoàn công binh và hàng vạn thanh niên xung phong và dân công ngày đêm bám đường khắc phục hậu quả đánh phá của địch đồng thời bố trí hai tiểu đoàn pháo cao xạ 37 ly để bảo vệ tuyến đường.  Trong hồi ký của mình, tướng Nava - Tổng chỉ huy quân đội Pháp ở Đông Dương - phải cay đắng thú nhận: "Tất cả những nỗ lực của không quân để ngăn trở việc sửa đường đều vô hiệu".

Vượt qua những khó khăn gian khổ, trong suốt chiến dịch Điện Biên Phủ, mặc những trận mưa như trút của miền Tây Bắc, các lực lượng đảm bảo giao thông phục vụ chiến dịch đã thường xuyên bám đường, khắc phục sụt lở, lầy lội, phá bom nổ chậm, san lấp hố bom, đánh trả địch phá hoại,…giữ vững mạch máu giao thông, góp phần vào thắng lợi quân sự tại mặt trận. Do khối lượng hàng hóa phải đưa ra mặt trận rất lớn nên ta phải huy động toàn bộ lực lượng cơ giới của quân đội (khoảng 16 đại đội với 534 xe vận tải các loại). Đồng thời tổ chức nhiều tuyến vận tải bộ bằng dân công và phương tiện thô sơ gồm hơn hai vạn xe đạp thồ cùng 11.600 chiếc bè mảng để đưa hàng hóa ra tiền tuyến.

Do chủ động kế hoạch và tổ chức tốt công tác hậu cần, trong chiến dịch Điện Biên Phủ ta đã đảm bảo cho hơn 87.000 người tham gia chiến dịch, trong đó lực lượng trực tiếp chiến đấu là 53.830 người, dân công phục vụ là 33.000 người. Khối lượng vật chất phục vụ chiến dịch lên tới 20.000 tấn, trong đó có 1.200 tấn đạn, 1.783 tấn xăng dầu, 14.950 tấn gạo, 268 tấn muối, 577 tấn thịt, 1.034 tấn thực phẩm và 177 tấn vật chất khác. Tính chung, dân công chiến dịch đã phục vụ lên đến 12 triệu ngày công.

Thắng lợi của chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ là kết quả của sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng, của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Thắng lợi đó là kết tinh tinh thần yêu nước nồng nàn của cả dân tộc ta trước vận mệnh của đất nước; của tinh thần chiến đấu dũng cảm vô song của các chiến sỹ ngoài mặt trận. Đồng thời, thắng lợi đó cũng là thắng lợi rất quan trọng của công tác bảo đảm hậu cần của chiến tranh nhân dân Việt Nam trong điều kiện khó khăn của đất nước trước một kẻ thù xâm lược có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh hơn ta gấp nhiều lần.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp đánh giá: "…Trên mặt trận Điện Biên Phủ, vấn đề bảo đảm cung cấp lương thực, đạn dược là một nhân tố vô cùng quan trọng, quan trọng không kém các vấn đề chiến thuật, khó khăn về cung cấp lương thực không kém khó khăn về tình hình chiến đấu. Chính vì vấn đề cung cấp khó khăn như vậy cho nên quân địch không bao giờ tưởng tượng được rằng, chúng ta có thể khắc phục được khó khăn này. Bọn đế quốc, bọn phản động không bao giờ đánh giá được sức mạnh của cả một dân tộc. Sức mạnh đó có thể khắc phục tất cả mọi khó khăn, chiến thắng mọi kẻ địch"