Năm 2018, xã Hát Lót được tỉnh Sơn La công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Bước vào thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao năm 2019, xã Hát Lót mới chỉ đạt 8/17 tiêu chí, còn lại 9 tiêu chí và 18 chỉ tiêu chưa đạt. Tỷ lệ hộ nghèo chiếm trên 3,57%; cơ sở vật chất văn hóa và hạ tầng nông thôn chưa được đầu tư đồng bộ.

Xác định triển khai thực hiện xây dựng nông thôn mới nâng cao là nhiệm vụ còn nhiều khó khăn với khối lượng công việc lớn, đòi hỏi phải thường xuyên làm tốt công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đôn đốc, giám sát và động viên của cấp ủy, chính quyền các cấp từ xã đến các cơ sở thôn, bản, tiểu khu, nhất là trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo quốc phòng, an ninh; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái.

Trong những năm qua, cấp ủy chính quyền xã Hát Lót đã tích cực triển khai thực hiện có hiệu quả các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của cấp trên, trực tiếp của Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới của huyện.

Xã đã kiện toàn và chỉ đạo kiện toàn bộ máy tổ chức hoạt động Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 từ xã đến các thôn, bản, tiểu khu, như: Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu quốc gia xã, Ban phát triển bản, tiểu khu.

Sau khi được kiện toàn, các Ban chỉ đạo đã kịp thời xây dựng quy chế hoạt động, phân công rõ trách nhiệm cho từng thành viên để hướng dẫn triển khai thực hiện. Hàng năm, Đảng ủy, UBND xã, Ban Chỉ đạo nông thôn mới xã đã ban hành Nghị quyết, kế hoạch và các văn bản để lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn và giao chỉ tiêu cho các bản thực hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới nâng cao.

Thông qua các cuộc họp, giao ban, họp Ban Chỉ đạo xã, đã quán triệt, triển khai kịp thời nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới nâng cao đến nhân dân; trong đó chú trọng phát huy được vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể chính trị xã hội từ xã đến bản, tiểu khu trong công tác tuyên truyền, vận động, triển khai thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới nâng cao.

Các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn được kịp thời cụ thể hóa phù hợp với tình hình thực tế trên địa bàn xã, đảm bảo chi tiết, cụ thể, dễ hiểu, dễ làm, từ đó các tiêu chí, chỉ tiêu xây dựng nông thôn mới đề ra đều được triển khai đồng bộ, có hiệu quả, quá trình thực hiện được nhân dân đồng tình, ủng hộ.

Theo chỉ tiêu xã giao và các nhiệm vụ về xây dựng nông thôn mới, Ban phát triển thôn, bản, tiểu khu đã triển khai kịp thời đến các hộ gia đình, huy động và phát huy tốt nội lực của nhân dân tham gia thực hiện.

Trong đó, xác định rõ người dân là chủ thể trong xây dựng nông thôn mới để tuyên truyền vận động nhân dân đồng thuận tham gia, nhất là làm đường giao thông nông thôn, xây dựng nhà văn hóa bản, mở rộng đường,… phát triển nông nghiệp nông thôn, chú trọng chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng liên kết nhằm nâng cao thu nhập, chỉnh trang nhà ở dân cư, xóa nhà tạm, vệ sinh môi trường nông thôn, xây dựng thôn, bản, tiểu khu văn hóa, gia đình văn hóa,…

Ông Tòng Văn Tâm, Phó Chủ tịch UBND xã Hát Lót, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La cho biết: Trên cơ sở các Nghị quyết, kế hoạch của cấp ủy, chính quyền cấp trên và Nghị quyết của Đảng ủy xã, UBND xã đã tham mưu giúp cấp ủy tập trung lãnh đạo, chỉ đạo bằng các giải pháp cụ thể, phù hợp với địa bàn xã, phát huy hiệu quả công tác dân chủ, công khai ở cơ sở.

Các nhiệm vụ đặt ra đều được bàn bạc thông suốt từ xã đến các thôn, bản, tiểu khu gắn với tổ chức các hội nghị lấy ý kiến của các hộ dân để thông qua kế hoạch xây dựng bản nông thôn mới, bản nông thôn mới kiểu mẫu, xã nông thôn mới nâng cao, với phương châm "lấy dân làm gốc", "người dân làm chủ thể thực hiện", "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng"; chú trọng phát huy nội lực, tranh thủ ngoại lực.

Phát huy sự vào cuộc của các Ban phát triển thôn, bản, tiểu khu, trong đó thành viên là những người có trách nhiệm và năng lực tổ chức triển khai do cộng đồng thôn, bản, tiểu khu bầu ra cùng với nêu cao vai trò của người có uy tín của bản trong việc tuyên truyền, vận động nhân dân cùng chung tay xây dựng Nông thôn mới nâng cao.

Theo ông Tòng Văn Tâm, với quyết tâm đưa xã Hát Lót là một trong những xã trọng điểm của huyện Mai Sơn, cấp ủy, chính quyền xã thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền lồng ghép vào các hội nghị giao ban của xã, của bản về các chủ trương, chính sách xây dựng nông thôn mới nâng cao; phân công nhiệm vụ cụ thể từng ngành đoàn thể, các bộ phận trong việc tham gia thực hiện các nội dung tiêu chí xây dựng Nông thôn mới nâng cao gắn với triển khai đồng bộ các phong trào hoạt động "Toàn dân đoàn kết xây dựng Nông thôn mới, đô thị văn minh", cuộc vận động "Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch"...; định kỳ thứ bảy hàng tuần thực hiện "Ngày về cơ sở xây dựng nông thôn mới" theo kế hoạch của Đảng ủy để hướng dẫn nhân dân dọn dẹp vệ sinh môi trường nông thôn, thu gom, xử lý rác thải, chỉnh trang nhà ở dân cư, hàng rào, trồng cây xanh, hoa dọc các tuyến đường trục bản, liên bản.

Cùng với đó phát động, hướng dẫn nhân dân tích cực tăng gia sản xuất, chăn nuôi theo hướng liên kết, hữu cơ gắn với làm tốt công tác phòng, chống dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi. Quản lý chặt chẽ quy hoạch, xây dựng, tài nguyên, môi trường trên địa bàn.

Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, người dân nâng cao được nhận thức về trách nhiệm và ý nghĩa, tầm quan trọng của Chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, từ đó tạo thống nhất trong hành động; xóa bỏ tư tưởng trông chờ ỷ lại vào Nhà nước, nâng cao tính tự giác, tích cực chủ động tham gia đóng góp công sức, vật chất, tiền của kết hợp với sự hỗ trợ của Nhà nước để thực hiện chương trình, xây dựng xã Hát Lót phát triển giàu đẹp.

Từ năm 2019 đến nay, xã Hát Lót đã huy động các nguồn lực thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao đạt gần 11 tỷ đồng, trong đó, vốn ngân sách tỉnh hơn 8 tỷ đồng, nhân dân đóng góp gần 2,9 tỷ đồng và tham gia đóng góp hơn 7.400 ngày công.

Vận động nhân dân hiến đất, phá bờ rào mở rộng đường giao thông, với tổng chiều dài là hơn 10km tại thôn Tiền Phong, Nặm Ban, Búng Lay, 428... Xây dựng mới 12/16 cổng chào vào bản với giá trị trên 500 triệu đồng, xây dựng 2 nhà văn hóa thôn, bản, tiểu khu với tổng số tiền hơn 2 tỷ đồng; xây dựng tuyến đường điện chiếu sáng tại các thôn, bản, tiểu khu với 2.681/2.726 hộ có bóng đèn chiếu sáng tại cổng; xóa 19 nhà tạm trên địa bàn, với tổng kinh phí 380 triệu đồng...

Để nâng cao thu nhập cho người dân, cấp ủy, chính quyền và hội, đoàn thể từ xã đến các bản, tiểu khu đã làm tốt công tác tuyên truyền, định hướng giúp nhân dân thay đổi nhận thức, mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi theo hướng liên kết, hữu cơ nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao, ổn định.

Điểm nhấn là bà con nhân dân trên địa bàn xã đã phát triển một số mô hình như: Mô hình chăn nuôi dê nhốt chuồng gắn với trồng cỏ tại bản Lót Tiến cho thu nhập từ 200 - 400 triệu đồng/hộ/năm; mô hình nuôi lợn tại thôn Nà Cang; mô hình trồng xoài, nhãn ghép tại thôn Nà Cang, tiểu khu 10...

Bà Nguyễn Thị Huệ, thôn Nà Cang, xã Hát Lót, huyện Mai Sơn chia sẻ: Những năm gần đây, bà con chúng tôi đã tập trung chuyển đổi cơ cấu cây trồng hiệu quả thay thế cây ngô, sắn trước đây nên thu nhập cao hơn rồi. Giờ xã chuẩn bị về đích nông thôn mới nâng cao bà con phấn khởi lắm.

Có thể thấy, sau 5 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới nâng cao, xã Hát Lót đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quán triệt đầy đủ, kịp thời các văn bản chỉ đạo của tỉnh, của huyện và vận dụng triển khai hiệu quả, phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Trong lãnh đạo, chỉ đạo đã phân công trong cấp ủy để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đảm bảo rõ người, rõ việc, rõ tiến độ, rõ thời gian hoàn thành và rõ trách nhiệm; phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị vào cuộc với phương châm "chỉ bàn làm, không bàn lùi".

Đồng thời, nỗ lực khắc phục mọi khó khăn gắn với làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tích cực tham gia hiến đất, góp tiền, công sức kết hợp với sự hỗ trợ đầu tư của Nhà nước để thực hiện chương trình, qua đó tạo ra phong trào thi đua xây dựng nông thôn mới phát triển rộng khắp đến các thôn, bản, tiểu khu trên địa bàn toàn xã. Đến thời điểm này, xã Hát Lót đã đạt được 19/19 tiêu chí, 74/74 chỉ tiêu theo Bộ tiêu chí về xã nông thôn mới nâng cao. Thu nhập bình quân đầu người liên tục tăng qua các năm, đến năm 2024 giảm xuống còn 2,2%.